Бирляшмиш Штатлара артан мараг
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
365 adında sığınacaq olmamalı idi. Qubernator ağıllı hərəkət və mərhəmət barədə heç bir ehtiyatlılıq göstərmirdi. Çünki bu bədbəxtlik həm də düşərgədən kənardakı aclığı saxlamaq üçün zəruri bir hal idi. O, bu bədbəxt insanlara özləri bacardığı kimi həyatlarını mühafizə edib, saxlamağa imkan verirdi. Rəylər Birləşmiş Ştatlar üçün çətin olan istiqamətdə hərəkət edirdi və belə şeylərə prezident laqeyd qala bilməzdi. Heç kəs ölkənin qapısı ağzında dayanan adanın taleyinə biganə deyildi, bu adanın əhalisi ölkə ilə ticarət və qonşuluq münasibətləri ilə bağlı idi. Kubadan qorxulu tropik malyariya kiçik su məsafəsini keçərək Birləşmiş Ştatların cənub limanlarını sirayətləndirmişdi. Çünki ispanlar adanın limanlarında yerləşən böyük şəhərlərin təmizliyinə, sanitar vəziyyətinə fikir vermirdilər. Lakin burada inqilab rəngi malyariya xəstəliyindən də qorxulu idi. Klivlend Konqressə 1896-cı ilin dekabrındakı məruzəsində, Kuba məsələlərini sülhsevər sonluğuna gətirməyin qaydaya salınmasının vacib olduğu barədə çox ciddi danışdı. Məruzədə qeyd edilirdi ki, ya biz səbrlə İspaniyanın bu mübahisəni öz qaydasına müvafiq olaraq kəsməsini gözləməliyik, ya da biz ona dostcasına köməklik göstərməliyik. Ya İspaniya öz şərtləri ilə tabeliyində olan Kuba ilə razılığa gəlməli, yaxud da Birləşmiş Ştatlar müdaxilə etməlidir. Prezidentin sözləri əslində hər şeyin sadə olmasını qeyd etməklə, əsl məqsədi ört-basdır etmək rolunu oynayırdı. Hər bir özəl danışıq sülh və razılıq əldə etmək üçün aparılırdı. Hökumətin etiraz sözləri indi ucadan və bütün dünya qarşısında deyilirdi. Lakin hələ fəaliyyət göstərmək vaxtı deyildi və bu fəaliyyət zəruri olduqda ona başçılıq etmək başqalarının üzərinə düşəcəkdi. Klivlendin narahat prezidentlik müddəti qurtarmaq üzrə idi. O, öz kabinetini yüngüllük hissi ilə tərk edirdi. Onun partiyası ondan üz döndərmişdi. Son iki il ərzində o, hökumətin ağır yükünü təkcə daşımışdı. 1894-cü ildə seçilən və çoxluğu respublikaçılardan olan palatalar, demokratların çoxluq təşkil etdiyi palatalar kimi heç nə edə bilmirdi. O, maliyyə vəziyyətini yüngülləşdirmək, qızıl ehtiyatını himayə etmək və ölkənin biznesini möhkəmləndirmək üçün dəfələrlə onlardan kömək göstərməyi xahiş etmişdi. Maliyyə naziri dəfələrlə yaxşı plan hazırlamışdı. Nazir Karlisl və prezident mümkün olan hər şeyə əl atırdılar ki, maliyyə vəziyyətinin yaxşılaşmasına kömək edən islahatlar aparılsın. Lakin Konqress onların təklif etdiklərindən heç nəyi qəbul etmirdi. Ona görə də son gəlib başa çatanda o, istirahət və sakit pensiya qazandı. 1896-cı ilin seçkiləri göstərdi ki, o, prezident olanda, onun saxladığı vulkanik qüvvələr səviyyədən aşağıda dayanırmış. Ölkədə iqtisadi vəziyyət ağırlaşırdı. Cənubun və Qərbin kənd təsərrüfat əraziləri üçün daha böyük çətinlik mövcud idi. Kənd təsərrüfatı məhsullarının qiyməti o qədər aşağı düşmüşdü ki, fermerlərin ümumi iflasının qarşısını çox çətinliklə almaq olardı. Biznesin bütün növləri depressiyaya məruz qalmışdı. Belə bir şəraitdə respublikaçılar Birləşmiş Ştatların mərkəzi və şərq ştatlarında xeyli güclü idilər, bu ərazilərdə ticarət və manufaktura öz inkişafından qalmırdı. Demokratlar isə öz müdafiəsini Cənubdan və Qərbdən alırdı. Qeyri-adi təbliğat kampaniyası prezident seçkilərindən bir il əvvəl başladı. Respublikaçıların qurultayı birinci çağırıldı və burada pulun qızıl standartının tərəfdarları qalib gəldilər. Onlar dünyanın aparıcı ticarət edən xalqları ilə beynəlxalq razılaşmalardan başqa azad gümüş sikkələrin işlədilməsinin əleyhinə idilər. Onların 366 prezident vəzifəsinə namizəd seçmələri də elə asan deyildi. Onlar bu zaman Ohayo ştatının qubernatoru olan Uilyam Mak-Kinlini namizəd göstərdilər. O, Nümayəndələr Palatasında uzun illər xidmətinə görə, bütün ölkəyə yaxşı tanış idi. Xüsusən o, Qaydalar və Niyyətlər Komitəsinin sədri olanda məşhurlaşmışdı, bu komitə 1890-cı ildə Tarif qanununu tərtib etmişdi və buna görə də demokratlar 1892-ci il səsverməsində qalib gəlmişdilər. Üç həftə sonra demokratların qurultayı, "azad və məhdudiyyət olmadan" hər iki sikkənin, qızıl və gümüşün hazırki şəraitdə on altının birə nisbəti ilə, heç bir başqa xalqın köməyini və razılığını gözləmədən mübadiləyə buraxılmasını tələb etdi və Uilyam Ceninqs Brayanı prezidentliyə namizəd göstərdi. Nebraska ştatından olan namizəd qurultayın əhval-ruhiyyəsinə və həyəcanına uyğun gəlirdi. Bütün ölkənin azad gümüş pul tərəfdarı kimi tanıdığı və partiyanın liderlərindən biri olan Blend əvvəlcə səsvermədə irəlidə gedirdi. Brayan Konqressin üzvü kimi Nümayəndələr Palatasında sikkə məsələsi barədə danışmasına baxmayaraq, özünə liderlik yeri qazanmaq üçün heç nə etməmişdi. Ölkəyə elə də tanış deyildi və qurultaya Nebraskadan olan, o qədər də nəzərə çarpmayan nümayəndə heyəti ilə gəlmişdi. Qurultayın tribunasından etdiyi kiçik çıxış namizədliyə irəli sürülmə müsabiqəsində onun qalib gəlməsinə səbəb oldu. Bu çıxış arqumentlərinə görə deyil, hərarətinə görə çox güclü idi. Xalq partiyası da Brayanı öz namizədi kimi qəbul etdi. Sentyabrın əvvəlində isə demokratlardan kənarda olan nüfuzlu adamların təşkilatı İndianapolisdə öz qurultaylarını keçirib özlərini Milli Demokrat Partiyası adlandırdılar və bəyan etdilər ki, mühafizəkar adamlar demokrat partiyasının vergi, dövlət gəliri və sikkə barədəki məsələlərdəki ənənəvi doktrinalarının həqiqət olacağına inanırlar. Ona görə də pul mübahisəsinin nəticəsi seçki kampaniyasının yeganə nəticəsi kimi görünürdü. Ölkə heç vaxt rəyin idarə olunması uğrunda belə mübarizəni görməmişdi. Demokratlar və onların müttəfiqləri seçkilərdə dramatik fayda əldə etdilər. Onların namizədi ölkəni başdan ayağa gəzərək adamlara özünün moizə etdiyi doktrinalardan söhbət açırdı. Bu siyasi döyüşdə yalnız arqumentlə qalib gəlmək olardı. Ölkə heç vaxt belə pamflet daşqınına düşməmişdi. Radikal və mühafizəkar qüvvələr arasında təhlillər mübahisəsi gedirdi və bu işdə mühafizəkar qüvvələr qalib gəldi. Seçki günü 3 noyabrda verilən on dörd milyon səsdən altı milyon yarımı Brayana verildi, Mak-Kinli isə 7,1 milyon səs aldı. Ohayodan və Potomakdan şimalda olan və Missisipidən şərqdə olan ştatların hamısı səsi respublikaçı namizədə verdi, onlardan bəzilərində, məsələn Nyu York və Nyu Cersidə görünməmiş böyük üstünlüklə respublikaçı namizəd səs qazandı. Missisipidən qərbdə - Minnesotada, Ayovada, Şimali Dakotada, Oreqon və Kaliforniyada, Ohayodan və Potomakdan cənubda isə Qərbi Virciniyada və Kentukkidə respublikaçılar üstünlük qazandılar. Hətta Şimali Karolina və Tennessidə də respublikaçılar xeyli güclü çıxdılar. Konqressin hər iki palatasındakı çoxluq yenidən respublikaçılara qayıtdı və artıq heç kəs şübhə edə bilməzdi ki, bu, bütün ölkənin qərarıdır. Lakin hava bütünlüklə təmizlənmədi. Daxili müharibə və sülh məsələləri geridə qaldı, unuduldu. Hər iki palatada respublikaçıların çoxluq təşkil etməsinə baxmayaraq, 1896-cı ilin martında 1884-cü il qanununun qırx altıncı maddəsinə edilən düzəliş - "Birləşmiş Ştatların ordusunda və hərbi qüvvələrindən axırıncı qiyamın əvvəlində ona xidmət Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|