Bolalarda intensiv

M organ-Adams-Stoks  sindromi
Y urak  bo‘lmachalaridan  qorinchalarga  im pul’slarning  o ‘tishi 
buzilganda,  to‘liq  atriovcntrikulyar  qamal  rivojlanadi  va  yurak 
b o ‘lm achalari  hamda  qorinchalari  bir  biriga  aloqasiz  qisqara 
boshlaydi.  B o‘lmachalar  sinusli  tugunga  mos  ritmda  qisqarsa, 
qorinchalar  avtomatizm  sababli  qisqaradi.  Y urak  boMmachalari 
qisqarishi  ritmi  m e’yorga  yaqin,  ammo  qorinchalar  qisqarish  ritmi 
ikki  m arotaba  kam.  Atriovcntrikulyar  qamal  darajasiga  bog‘liq 
holda  yurakning  qisqarish  ritmi  minutiga  40-50taga  yoki  20- 
30tagacha  kamayishi 
mumkin. 
Yurak  qisqarishi  ritm ining 
m inutiga  20-30gacha  kamayishi  bosh  miya  ancm izatsiyasiga  va 
M organ-Adam s-Stoks  sindromining rivojlanishiga  olib keladi.
K lin ik   belgilari.
 
T o‘satdan  bczovtalik,  bosh  aylanishi 
boshlanib,  bcmor  xushdan  kctadi.  Avval  yuzi  qizaradi,  kcyin 
oqaradi,  sianoz  belgilari  scziladi.  Oyoq  va  q o ‘llarda  tremor, 
nazoratsiz  defekatsiya  akti  siydik  ajralishi  bilan  birga  paydo 
b o ‘ladi.  Perifcrik  pul’s  aniqlanmaydi,  b o ‘yinturuq  venalari 
qabargan,  nafas chuqur bo ‘ladi, bradipnoc yuz bcradi.  Bu sindrom 
bir  necha  sekund,  b a’zan  esa  2  minutgacha  davom  etadi.  Uzoq 
davom   ctgan  xuruj  o ‘limga  ham  olib  kelishi  mumkin.  EKGda  R 
tish lar  va  qorinchalar  komplcksi  bir  biriga  b o g ‘liq  b o ‘lmagan 
holda 
joylashgan. 
Qorinchalar 
kom pleksi 
kam 
b o ‘lsada 
b o ‘lm achalar  kabi  bir  xil  masofada,  qorinchalar  kom plcksi 
deform atsiyasi,  kcngayishi,  T  tishning  manfiy  b o ‘lishi,  R  tishning 
to ‘lqinli kengayishi paydo b o ‘ladi.

---

Davolash.
 
T o ‘liq  atriovcntrikulyar  qamalni 
patogenetik 
davolanadi.  Bunday  xuruj  holatida  0,1%  atropin  su l’fat  va 
adrenalin  gidroxlorid  eritmalari  yordam  bcradi.  X uruj  tez-tcz 
qaytarilganda teri  ostiga kardiostimulyator o ‘rnatiladi.
( ) ‘tk ir q o n -to m ir yctishm ovchiligi
0 ‘tkir  qon  tomir  yctishmovchiligi  aylanayotgan  qon  hajmi 
bilan  tom irlar  sig‘imi  o‘rtasidagi  nisbat  buzilishi  tufayli  ro‘y 
beradi  va  bu  holatda  aylanayotgan  qon  hajmi  kam ayishi  (qon, 
zardob,  suyuqlik,  tuz  yo‘qotish)  asosiy  rol  o‘ynaydi.  Markaziy 
nerv  sistemasi  ta ’sirida  qon  almashishi  m arkazlashuvi  kuzatilib, 
bir  xil  a ’zolarning  qon  bilan  ta ’minlashishi  kamayib,  qon  hayotiy 
zarur a ’zolarga etkazilib beriladi.  Natijada mushaklar,  teri  va qorin 
b o ‘shlig‘i  a ’zolarining  kapillyar  sistemasi  ishlam asligiga  olib 
kcladi.  Dastlab  bu  kompensator  harakterga  ega.  A g ar  organizm 
ushbu  m exanizmni  saqlay  olmasa,  arteriolalar  kemgayadi  va 
umumiy  periferik  qarshilik  pasayadi.  Qon  tomir  yctislimovchiligi 
uch  klinik  shakl  k o ‘rinishida  (xushdan  kctish,  kollaps  va  shok) 
namoyon bo'ladi.
Ilu s h d a n   kctish.  Qon  tom ir  yetishmovchiligining  bu  engil 
shakli  ruhiy  yoki  rcflektor  ta ’sir  tufayli  bosh  miya  ancm iyasi  va 
gipoksiyasi  natijasida  xushning  qisqa  muddatli  yo‘qotilishi  bilan 
kcchadi.
EtiopatogenezL
  Xushdan  ketish  vazomotor  va  emotsional 
labil  hamda  simpatik  nerv  tizimi  distoniyasi,  sayyor ncrv  ustunligi 
b o ‘lgan  bolalarda  ko ‘p  kuzatiladi.  Oeh  qolish,  organizm ning 
holsizligi,  o ‘tkir  infeksion  kasallikka  uchraganda,  ruhiy  o ‘ta 
ta ’sirchanlik  (shpris  ignasi  sanchilganda,  qonni  ko ‘rganda,  tish 
ekstraksiyasida,  gorizontal  holatdan  vertikal  holatga  o ‘tganda) 
xushdan  ketishga  moyillik  omillari  hisoblanadi.  K o ‘p  hollarda 
reflcktor  o ‘tkir  rivojlanadigan  tomirlar  tonusi  pasayishi  shunga 
sabab  bo‘ladi.  Ilushdan  kctish  to ‘satdan  boshlanadi,  ayrim 
hollarda  ko ‘z  oldi  qorong‘ulashadi,  bosh  aylanadi,  k o 'n g il  aynishi,

---

oyoq  v a  qo‘llar  og‘irlashib,  jim irlashdan  so‘ng  xush  yo ‘qolishi 
kuzatiladi.
K lin ik  k o ‘rinishlari.
  Tcri  qoplamlari  va  shilliq  qavatlar 
sovuq,  rangpar,  oqish,  ko‘z  olmasi  yuqoriga  botgan,  qorachiqlar 
toraygan  va  yorug‘likka  reaksiyasi  y o ‘q.  Nafas  yuzaki  bradipnoc, 
k o ‘ngil  aynash,  quloqda  shang‘illash,  bosh  aylanishi,  umumiy 
bchollik, 
xushning 
yo ‘qolishi, 
q o ‘l 
va 
oyoqlar 
sovuq, 
bradikardiya,  pul’s yumshoq,  sovuq yopishqoq  terlash.  Bu holat 2- 
3  m inutgacha  davom  etishi  mumkin.  Kcyin  bcmor  asta  sekin 
o ‘ziga  kela  boshlaydi.  Xushiga  keladi.  Atrofdagilarga  adckvat 
m unosabatda  bo‘lib,  savollarga  javob  kaytaradi,  avvalgi  normal 
yuz k o ‘rinishiga ega bo ‘ladi.
D avo  tadbirlari.
  Bcmor  hushdan  kctganda,  avvalo  uni  so f 
xavo  bilan  ta’minlash  kerak.  Bcmorning  oyoqlarini  biroz  ko ‘tarib, 
chalqancha  yotqiziladi.  Baland  ovozda  ismini  aytib  chaqirish, 
yuziga  sovuq  suv  sepish,  tanani,  qo‘l  va  oyoqlarini  ishqalash 
mumkin.  YOshiga  mos  ravishda  uksus  yoki  novshadil  spirti 
hidlatish  va  qon  tomir  analcptiklari:  kofcin,  kordiamin,  efcdrin 
bcrish  mumkin.
K ollaps.  Kollaps — yurak  laoliyatining  kcskin  susayib  kctishi 
va  tom irlar  tonusining  pasayishidan  kclib  chiqadigan  holat  b o ‘lib, 
qon  tom irlar sig‘imiga  AQXni  tcng kclm ay qoladi.  Sekin  oqar qon 
k o ‘payadi  va  unga yurak  yctishmovchiligi  q o ‘shiladi.
K linik  ko'rinishi.
 
Darmonsizlik,  et  uvushi,  chanqov,  tcri 
qoplamlari  oqarishi  yoki  ko‘karishi,  qo ‘l  va  oyoqlar  sovub,  sovuq 
yopishqoq  ter  chiqishi,  b a ’zan  hushidan  kctish,  arterial  bosim 
pasayib, nafas  olishi  tezlashadi.
В  irinchi yordam :
1.  Klinik ko‘rinishlarning sabablarini  y o ‘qotish;
2.  Bernorning  oyoqlarini  bir  oz  ko ‘targan  holda,  chalqanchasiga 
yotqizish;
3.  Kamfor spirtini badaniga surtish;
4.  Badanini  isitish.

---

Patogenetik  davolash:
  aylanayotgan  qon  hajm ini  tiklash, 
nafas  va  yurak  analeptiklari,  pressor  aminlar, 
glikozidlar, 
gormonlar,  gazlar  almashuvini  yaxshilash,  kislota-ishkor  holatini 
muvozanatga  keltirish  va  albatta  asosiy  kasallikning  sabablarini 
davolash.
Qon  tom irlar  tonusi  bilan  bog‘liq  b o ‘lgan  qon  aylanishining 
buzilishi quyidagi holatlarda yuzaga kcladi:
1.  Qon  tom ir  harakatlantiruvchi  markaz  faoliyati  pasayganda 
va  simpatik  nerv  sistemasi  ta ’siri  kamaygani  tufayli  tom irlar 
tonusi  pasayadi;  gipoksiyaning  terminal  bosqichida  refleksogen 
zonalarini 
ta ’sirlanishida, 
infeksion 
kasalliklarda, 
har 
xil 
intoksikatsiyalarda, 
buyrak 
usti 
bezlari 
yetishm ovchiligida, 
anafilaktik  shokda  va  ganglioblokatorlar  k o ‘p  dozada  berilganda 
uchraydi.  A/В,  m arkaziy  venoz  bosimi  pasayishi,  teri  va  shilliq 
pardalarning 
oqarishi, 
p u l’s 
tezlashuvi, 
yurak 
tovushlari 
bo ‘g ‘iqligi  qon tom ir yctishmovchiligi bclgilari b o ‘lib hisoblanadi.
2.  Simpatik  nerv  sistemasi  kuchayishidan  yoki  qonga  ichki 
pressor  m oddalar  katta  miqdorda  chiqqani  tufayli  qon  tom irlar 
tonusi  oshadi  va  A/В  k o ‘tariladi.  Umumiy  pcrifcrik  bosim 
oshganda  chap  qorinchaning  zo‘riqib  ishlashi  natijasida  yurak 
yctishmovchiligi  yuzaga kelishi mumkin.
3.  Aylanayotgan  qon  hajmi  va  qonning  tarkibiy  qismi 
o ‘zgarishlari bilan b o g ‘liq b o ‘lgan qon  aylanishi yctishmovchiligi.
A.  P.  Z il’bcr  qon  aylanishi  buzilishida  4  bosqichni  ajratib 
k o ‘rsatadi:
♦  Qonning rcologik xususiyatlari buzilishi.
♦  Qon dimlanishi.
♦  Badaning  suvsizlanishi.
Keng doirada  qon aylanishining buzilishi.
Qon  aylanish  sistem asining  har  bir  tarkibiy  qismlari  (yurak, 
qon  tomirlar,  A Q X )ning  patologik  o ‘zgarishlari  m ikrotsirkul- 
yatsiya  buzilishiga  olib  keladi.  Qonning  yopishqoqligi  ortishi, 
metabolik  atsidoz,  eritrotsitlar  cho‘kishining  tezligi  oshadi,  oqsil 
katta  m olckulyar  fraksiyalari  k o ‘payadi,  tomirlarda  eritrotsitlar

---

agreg atsiyasi,  30  ml  gacha  diurez,  tana  vazni  va  ichak  haroratlari 
farqi  2  gradusdan  oshib  mikrotsirkulyatsiya  buzilgani  to ‘g ‘risida 
belgilam i namoyon qiladi.
ILar bir qon  aylanishining  buzilishi  bir  daqiqa  davomidagi  qon 
aylanish 
hajmi 
kamayishi 
Bilan 
namoyon 
bo‘ladi. 
Qon 
aylarushining  nuqsonli  doirasi  kcngayadi  va  shiddat  bilan  yangi 
patologik mcxanizmlarni vujudga kcltiradi.