118
geçmişlerin katkılarının toplamıyla olmuştur; bu durum sınırsız
lık koşuluna uygundur ve söz konusu durumda sona ermiştir.
Bir başka deyişle kozmolojide evrenin geçmişi aşağıdan yuka
rı doğru izlenemez, çünkü bu yaklaşım iyi tanımlanmış bir baş
langıcı ve gelişimi olan tek bir geçmiş olduğunu varsayar. Tersi
ne, geçmişler yukarıdan aşağı, şimdiki zamandan geçmişe doğ
ru izlenmelidir. Bazı geçmişler diğerlerine göre daha olasıdır ve
evrenin yaratılışı ile başlayıp İncelenmekte olan durumla sonuç
lanan tek bir geçmiş, toplama egemen olacaktır. Ancak şimdi
ki zamandaki evrenin farklı olası durumları için farklı geçmiş
ler olacaktır. Bu bizi tamamen farklı bir kozmoloji anlayışına,
sebep ve sonuç ilişkisine götürür. Feynman’ın toplamına katkı
da bulunan geçmişler bağımsız olarak var olmazlar, ölçülmekte
olan şeye bağlıdırlar. Geçmişi gözlemlerimizle biz yaratırız, geç
miş bizi yaratmaz.
Evrenin tek, gözlemciden bağımsız bir geçmişi olmadığı dü
şüncesi bildiğimiz bazı gerçeklerle çatışıyormuş gibi görünebilir.
Ay’ın rokfor peynirinden yapıldığı bir geçmiş olabilir. Ancak göz
lemlerimize göre -fareler için kötü haber- Ay peynirden yapılmış
değil. Yine de Ay’ın peynirden yapılmış olduğu geçmişler evreni
mizin şimdiki durumuna katkıda bulunmasa da, başka durumlara
katkısı olabilir.
Bu bilimkurgu gibi gelebilir, ama değildir.
Yukarıdan aşağı yaklaşımının önemli çıkarımı, doğanın gözle
görülür yasalarının evrenin geçmişine dayanmasıdır. Pek çok bi
lim insanı bu yasaları ve doğanın fiziksel değişmezlerini -elekt
ronun kütlesi veya uzay-zamanın boyutsallığı gibi- açıklayan tek
bir kuram olduğuna inanır. Ancak yukarıdan aşağı kozmolojisine
göre doğanın görünür yasaları, farklı geçmişlerde farklıdır.
Evrenin görünürdeki boyutunu düşünelim. M-kuramına gö
re uzay-zaman on uzay boyutuna ve bir zaman boyutuna sahip.
Uzay boyutlarının yedi tanesi bükülerek o kadar küçülmüşlerdir
ki, onları fark edemeyiz ve sadece bildiğimiz üç büyük boyutun
var olduğu yanılsamasını yaşarız. M-kuramının en temel sorula
rından biri şudur: Niçin evrenimizde daha fazla büyük boyut yok
ve boyutlar neden bükülür?
Pek çok insan, üç boyutun dışındaki boyutların kendiliğinden
bükülmesine neden olan bir mekanizmanın olduğuna inanmayı
tercih ederdi. Belki de bütün boyutlar küçüktü ama bazı anlaşı
labilir nedenler yüzünden üç uzay boyutu genişledi, diğerleri ge
nişlemedi. Öyle görünüyor ki, evrenin dört boyutlu görünmesi
nin dinamiksel bir nedeni yok. Tersine, yukarıdan aşağı kozmo