Araådıraq – öyränäk
Araådıraq – öyränäk
Kompüterinizdə neçə USB portu olduğunu müəyyən edin.
Bu portlara hansı qurğuları qoşmaq olar?
USB qısaltmasının açılışını öyrənin. Bu haqda referat hazırlayın.
Öyrändiklärinizi yoxlayın
Öyrändiklärinizi yoxlayın
1. Prosessorun vəzifəsi nədən ibarətdir?
2. Prosessorun sürətinin ölçü vahidi nədir?
3. Sistem lövhəsində hansı əsas komponentlər yerləşir?
4. Nə üçün mərkəzi prosessor kompüterin “beyni” hesab olunur?
11
10
2.
GİRİŞ QURĞULARI
1
İşlədiyiniz kompüterin prosessorunun adını və sürətini öyrənin. Bunun
üçün:
1. Siçanın göstəricisini iş masasında Computer simgəsinin üzərinə aparıb
sağ düyməni çıqqıldadın.
2. Açılan kontekst menyusunda Properties bəndini seçin.
3. Açılan pəncərənin Processor sətrində prosessorun tipi və sürəti
haqqında informasiya göstərilib.
4. Həmin sətirdə gördüyünüz CPU qısaltmasının açılışını öyrənin.
Fäaliyy t – 2
ä
Fäaliyy t – 2
ä
İlk elektron hesablayıcı maşınlarda verilənləri daxil etmək üçün perfokart və
perfolentlərdən istifadə olunurdu. Bu daşıyıcılarda hər bir simvol bir sütun-
da olmaqla deşiklər vasitəsilə kodlaşdırılırdı. Kodlaşdırma, yəni deşiklərin
açılması xüsusi qurğularda – perforatorlarda yerinə yetirilirdi.
·
Sizcə, verilənlərin belə daxil edilməsi üsulunun hansı çatışmazlıqları var idi?
İnsan informasiyanı öz duyğu orqanları vasitəsilə aldığı kimi, kompüterə də
kənardan informasiyanın daxil olması üçün “gözlər” və “qulaqlar” gərəkdir.
Hazırda bu funksiyaları yerinə yetirən cürbəcür qurğular vardır. Onlara
daxiletmə, yaxud giriş qurğuları deyilir. Bu qurğular daxil edilən informa-
siyanı rəqəmli formaya çevirir ki, sonradan onu kompüterdə emal etmək və
saxlamaq mümkün olsun.
Verilmiş qurğulara informasiya necə daxil edilir?
Mobil telefon
Televizor
Mikrodalğalı
soba
Tozsoran
maşın
Paltaryuyan
maşın
Fäaliyy t
ä
Fäaliyy t
ä
İlk kompüter ENIAC (1946)
qurğu qoşulur. Bəzi bağlayıcılar yalnız müəyyən qurğular üçün nəzərdə tu-
tulub, bəzilərinə isə müxtəlif qurğular qoşmaq olar. Genişləndirmə slotları
kimi, bu portlar da kompüterin imkanlarını genişləndirir.
Çap üçün deyil
13
12
Araådıraq – öyränäk
Araådıraq – öyränäk
Siçanın parametrlərini (hərəkət sürətini, göstəricinin görünüşünü və s.) dəyiş-
mək üçün aşağıdakı addımları yerinə yetirin:
1
1. Baş menyuya daxil olub Control Panel
pəncərəsini açın.
2. Mouse simgəsini tapıb çıqqıldadın.
3. Göstəricinin
sürətini dəyişmək üçün
Pointer Options səhifəsinə keçin və
Motion bölümündə uyğun sürgünün
yerini dəyişin.
4. Göstəricinin formasını dəyişmək üçün
Pointers səhifəsinə keçin və müvafiq
formalardan birini seçin.
Görüntü skaneri Ştrix-kod skaneri Coystik Qrafik planşet Mikrofon Veb-kamera
Müxtəlif növ verilənləri kompüterə daxil etmək üçün xüsusi giriş qurğuları
vardır: mikrofon, skaner, kamera, coystik, qrafik planşet (dicitayzer),
sensor ekran və s.
Sensor ekran həm də çıxış qurğusu sayılır.
Skaner görüntüləri kompüterə daxil etmək üçün onları koda çevirən qurğu-
dur. Skanerlər növ və ölçülərinə görə fərqlənir:
· Görüntü skanerləri görüntüləri kompüterin yaddaşında saxlamaq üçün
elektron formaya çevirir;
· Ştrix-kod skanerləri malların üzərinə vurulmuş (məsələn, mağazalarda) ştrix
cizgiləri oxuyur;
· Maqnetik skanerlər kredit kartlarının arxasında olan kodlaşdırılmış
informasiyanı oxuyur.
Görüntü skaneri və üzçıxaran qurğunun (kseroksun) iş prinsipləri bir-birinə
çox oxşayır. Ancaq kseroksdan fərqli olaraq, skaner görüntünün üzünü çıxar-
mır, onu qrafik fayla çevirir. Fayl kompüterdə olduqdan sonra isə onu başqa
yerə köçürmək, dəyişdirmək, yazıb saxlamaq, elektron poçtla göndərmək olar.
Düzgün olmayan fikirləri doğruya çevirin:
– Siçanın təkərciyini fırlatdıqda ekranda göstərici yerini dəyişir.
– Kursorun idarəolunması klavişləri qrupuna dörd klaviş daxildir.
– Kredit kartlarının arxasında olan kodlaşdırılmış informasiyanı oxumaq
üçün maqnetik skanerlərdən istifadə olunur.
– Noutbuk kompüterlərində siçan əvəzinə taçpad qurğusundan istifadə
olunur.
– Sensor ekran çıxış qurğusudur.
Öyrändiklärinizi yoxlayın
Öyrändiklärinizi yoxlayın
işarələnib. Bu klavişlər, adətən, hansısa funksiyanı yerinə yetirir və funksiya-
lar proqramdan, yaxud iş rejimindən asılı olaraq dəyişə bilir.
· Hərf-rəqəm klavişləri. Bu klavişlər klaviaturanın orta hissəsində
yerləşir. Onlar hərfləri, rəqəmləri və digər simvolları daxil etmək üçün nəzərdə
tutulub.
·
Kursorun idarəolunması klavişləri. Bu klavişlərin dördünə çox zaman
ox klavişləri də deyilir. Onlar klavişin üzərində göstərilmiş ox istiqamətində
mətn kursorunun hərəkət etdirilməsi üçün nəzərdə tutulub. Bu qrupa daha dörd
klaviş daxildir: Home, End, PgUp və PgDn.
· Yardımçı rəqəm klaviaturası. Kalkulyatorun klavişlərini xatırladan bu
klavişlər dəsti klaviaturanın sağında yerləşir və əsasən, hesablama zamanı
istifadə olunur.
· Xidməti klavişlər. Enter, Esc, Tab, Shift, Ctrl, Alt, Caps Lock, Insert,
Delete, Backspace.
Qrafik informasiya ilə işləmək üçün, əsasən, siçan qurğusundan istifadə
olunur. Adi kompüter siçanının ən azı iki düyməsi olur – sol və sağ. Siçanın
növündən və markasından asılı olaraq onun üzərində başqa düymələr (mə-
sələn, təkərcik) də ola bilər.
Siçanla işləyərkən ekranda görünən kiçik ox siçanın göstəricisi adlanır.
Optik-mexaniki siçanı masanın üstündə gəzdirdikdə onun daxilindəki kürə-
ciyin fırlanması monitorun ekranında göstəricinin yerinin dəyişməsinə səbəb
olur. Müasir optik siçanlarda isə bu proses işıq şüası vasitəsilə gerçəkləşdirilir.
Noutbuk kompüterlərində siçan qurğusu əvəzinə taçpad qurğusundan
istifadə olunur.
Sözlük
Sözlük
Giriş qurğuları
Klaviatura
Siçan
Taçpad
Skaner
Coystik
Planşet
Kompüterin başlıca daxiletmə qurğusu klaviaturadır.
Onun köməyi ilə mətn və ədədi informasiyalar, eləcə də
cürbəcür komandalar və verilənlər kompüterə daxil edilir.
Kompüterin standart klaviaturasına 104 klavişli genişlən-
dirilmiş klaviatura deyilir. Müxtəlif klaviaturalar olsa da,
onların hamısında aşağıdakı klaviş qrupları vardır:
· Funksional klavişlər. Bu klavişlər klaviaturanın
yuxarı sırasında yerləşdirilib və F1, F2, F3, …, F12 kimi
Çap üçün deyil