Черчение. Из опыта работы

Molekulalararo oksidlanish –qaytarilish reaksiyalari gazlar orasida:

3H2+N2=2NH3

4NH3+5O2=4NO+6H2O

2SO2+O2=2SO3

Qattiq moddalar orasida: 2Mg(q)+O2(g)=2MgO(q)

2Sb(q)+3CI2(g)=2SbCI3(q)

Qattiq moddalar bilan suyuqliklar orasida:

4HCI(S)+MnO2(q)=CI2(g)+ Mn CI2(s)+2H2O(s)

16HCI(s)+2KMnO4(q)=5CI2(g)+2MnCI2(s)+8H2O(s)+2KCI(s)

Qattiq moddalar orasida:

2AI(q)+ Fe2O3(q)=AI2O3(q)+2Fe(q)

C(q)+2PbO(q)= 2Pb(q)+CO2(g)

Aksariyat oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari eritmada ketadi:

3Na3AsO3+K2Cr2O7+4H2SO4= 3Na3AsO4+Cr2(SO4)3+4H2O+K2SO4

Bunday reaksiyalar qatoriga oksidlanish darajasi turlicha bo’lgan lekin bir xil atomlardan iborat moddalar orasidagi reaksiyalarni ham olish mimkin:

2H2S+H2SO3=3S+3H2O

5HCI+HCIO3=3CI2+3H2O

5HCI+HCIO3=3CI2+3H2O

5HCI+HCIO3=3CI2+3H2O

Disproporsiyalanish yoki o’z-o’zidan oksidlanish –qaytarilish reaksiyalari

Molekula tarkibidagi bir xil element atomoning oksidlanish darajasi ham ortadi, ham kamayadi:

3K2MnO4+2H2O=2KMnO4+MnO2+4KOH

3KCIO=2KCI+KCIO3

3HNO2=HNO3+2NO+H2O

Na2SO3=3Na2SO4+Na2S

6NaOH+3S=2Na2S+Na2SO3+3H2O

2KOH+CI2=KCI+KOCI+H2O

6KOH+3CI2→5KCI+KCIO3+3H2O

Ichki molekulyar-oksidlanish qaytailish reaksiyalarida oksidlovchi va qaytaruvchi bitta molekulani o’zida lekin har xil element atomlari bir xil element atomlari bo’lishi mumkin.

2KNO3=2 KNO2+ O2
4HNO3=4NO2+2H2O+O2
2 Ba(NO3)2=2BaO+4NO2+O2
(NH4)2Cr2O7=Cr2O3+N2+H2O
2HgO= 2Hg+O2
2KClO3=2KCl+3O2
Murakkab oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida ikkitadan ortiq elementlarning oksidlanish darajasi o’zgaradi.As2S3 ga konsentrlangan HNO3 ta’sirida quyidagi reaksiya sodir bo’ladi :
3Аs2S3+28HNO3+4H2O→6H3AsO4+9H2SO4+28NO
+3 +5
2 As -4e ®2As 3
3S-2 -24e ® 3S+6
N+5 -3e ®N+2 28
3As2S3+28НNO3+4H2O=6Н3АsO4+9H2SO4+28NO
Elektron balans usuli maktab dasturi bo’yicha to’la o’rgailganligi uchun faqat yarim reaksiyalar usuli (ion –elektron usulga to’xtalamiz. Bu usulning afzalligi shuki buna asosan suvdagi eritmalar olinadi. Elektron balans usulidan farq qilib oxirgi holatda haqiqiy mavjud ionlar qo’llaniladi.Elektron balans usulida esa faraz qilinadigan ionlar ishlatiladi,chunki eritmada Mn+7, Cr+6, S+6,N+5,N-3, Cl+7 va bohqa ionlar mutlaqo uchramaydi. Ayni paytda eritmada haqiqiy bor bo’lgan ionlar Mn2+, Cr3+,MnO4-,CO32-, ClO4-,Cr2O72-, SO42- va boshqalar hisoblanadi.Yarim reaksiyalar usulida atomlarning oksidlanish darajasini bilish shart emas va reaksiya mahsulotlarini ham reaksiyani tenglashtirih jarayonida chiqarish mumkin.
Yarim reaksiyalar usulida oksidlanish –qaytarilish tenglashtirishda
quyidagilarni hisobga olish kerak.
Bunda oksidlovchi va qaytaruvchi hamda ularning reaksiya mahsulotlari ion holda yozilib ular asosida yarim reaksiyalar tuziladi.Kuchli elektrolitlar ion holda yozilib , kuchsiz elektrolitlar molekulyar holda(cho’kma, gaz) yoziladi.Reaksiya mahsulotlarini yozishda 1 tablitsa asos qilib olinadi:

Oksidlovchlar

Qaytaruvchilar

2-jadval.Eng ko’p qo’llaniladigan qaytaruvchi va oksidlovchilar va ularning reaksiyamahsulotlari
Galogenlar va ularning birikmalari 
Cl2→HCl HJ→J2
Br2→HBr HBr→Br2
J2 →HJ HCl→Cl2
HClO→HCl
KClO3→KCl
Oltingugurtning birikmalari
H2SO4 → H2S H2S →S
H2SO4 → S Na2SO3→ H2SO4
Na2SO3→S S→SO2
Azotning birikmalari
HNO3→NO2 NH3→N2
HNO3→NO2 KNO2 →KNO3
E‘TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT.