Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirliyinin 07. 05. 2012-ci IL tarixli
Yüklə 4,55 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Plan
- 2. nvestisiya anlayı
Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 5 Mövzu 1. Dövlətin iqtisadi siyasətində investisiya- innovasiya siyasətinin rolu və yeri Plan: 1. nvestisiya-innovasiya siyasəti dövlətin iqtisadi siyasətinin əsas istiqaməti kimi. 2. nvestisiya anlayışının mahiyyəti və təsnifatı. 3. nnovasiya anlayışı, onun mahiyyəti və təsnifatı. 4. Dövlətin investisiya-innovasiya siyasətinin xüsusiyyətləri. Əsas anlayışlar: Dövlətin iqtisadi siyasəti, investisiya siyasəti, investisiya, investisiya sferası, innovasiya, maliyyə sistemi. 1. nvestisiya-innovasiya siyasəti dövlətin iqtisadi siyasətinin əsas istiqaməti kimi. Dövlətin iqtisadi siyasəti - ictimai məqsədlərə nail olmaq üçün iqtisadiyyatın idarə edilməsi sahəsində məqsədyönlü tədbirlər sistemidir. qtisadi siyasəti istehsal, bölgü, mübadilə, istehlak, yığım, idxal, ixrac və s. sahələrdə dövlət tərəfindən həyata keçirilən tədbirlər məcmusudur. Dövlətin iqtisadi siyasəti ölkədaxili və beynəlxalq konyunkturadan, bazarın vəziyyətindən, iqtisadi aktivliyin səviyyəsindən, iqtisadi tsiklin mərhələsindən asılıdır. Dövlətin iqtisadi siyasətinin subyektləri kimi dövlət-hakimiyyət strukturlar və dövlət üstü qurumlar çıxış edir. Dövlət subyektlərinə qanunverici, icraedici və nəza- rətedici qurumlar daxildir və ərazi baxımından onlar mərkəzi, regional və yerli hakimiyyət orqanlarına bölünür. Dövlət üstü qurumlara beynəlxalq dövlətlərarası birliklər, həmkarlar ittifaqlar, sahibkarlar ittifaqları və s. daxildir. Bunlardan başqa, dövlətin iqtisadi siyasətinə ictimai təşkilatlar, siyasi partiyalar, müxtəlif lobbilər təsir göstərə bilər. Dövlətin iqtisadi siyasətinin bir çox istiqaməti var: büdcə- vergi, pul-kredit, antitsiklik, struktur, amortizasiya, investisiya- Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 6 innovasiya, elmi-texniki, regional, ekoloji, sosial, qiymət, xarici-iqtisadi, antiinflyasiya və s. Adı çəkilən müxtəlif istiqa- mətlərin mövcudluğu onların bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqə və təsi- rinin olmasını nəzərə alaraq dövlətin iqtisadi siyasətinin kom- pleks şəkildə həyata keçirilməsini tələb edir. Məsələn, büdcə və pul-kredit siyasətləri vasitəsi ilə dövlət iqtisadiyyatın bütün sahələrinə: sahibkarlığı stimullaşdırır, iqtisadi tsikla, investisiya aktivliyinə təsir edir, regional inkişafı təmin edir, xarici-iqtisadi fəaliyyəti tənzimləyir və s. təsir göstərir. Konkret investisiya siyasətinə gəldikdə, o, iqtisadi artımı təmin edən aparıcı qüv- vədir, onun vasitəsi ilə ölkənin struktur siyasəti müəyyən edilir, bu strukturun proqressiv və səmərəli olmasına xidmət edir. nvestisiya və iqtisadi artım arasında olan əlaqəyə dair 2 yanaşma mövcuddur. Birinci yanaşmaya əsasən investisiyalar iqtisadi artımın əsas şərtidir və ölkədə yığım nə qədər çox olarsa, o qədər iqtisadi artım templəri yüksək olar. kinci yanaşmaya əsasən yüksək tələb istehsalın artırılmasına və firmaları investisiyaları qoymağa vadar edir, başqa sözlə dəsək, istehsalın və satışın yüksəlməsinə görə firmaların gəlirləri artdıqca investisiya imkanları da artır. Bu fərqli yanaşmalara müvafiq olaraq dövlətin kapital yığımına dair iki fərqli mövqeyi mövcuddur. Birinci yanaşmaya əsasən dövlətə yığım həvəsləndirmək və istehlakı məhdudlaşdırmaq tövsiyə olunur. kinci yanaşmaya əsasən tələbi, o cümlədən istehlak tələbini stimullaşdırmaq və onun vasitəsi ilə iqtisadi inkişafa nail olmaq tövsiyə olunur. Bazar iqtisadiyyatı ölkələrində iqtisadiyyatın inkişafı iqtisadi artımda investisiyaların aparıcı rolunu təsdiqləyir. Bu ölkələrdə nə vaxtsa mövcud olmuş “gəlirlərin aşağı səviyyəsi – yoxsulluq – yığımın aşağı səviyyəsi – investisiyaların aşağı səviyyəsi – gəlirlərin artımının aşağı səviyyəsi” dövran sonradan yeni daha yüksək dövran səviyyəsinə keçidlə əvəz olundu ki, bu da – “gəlirlərin yüksək səviyyəsi – yüksək həyat səviyyəsi – yüksək yığım səviyyəsini”, o da öz növbəsində Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 7 daha yüksək investisiya səviyyəsini və gələcək iqtisadi artım üçün zəmin yaratdı. Bu model bir sıra ölkələrdə tətbiq olunmuş, insan və maddi kapitalın yığımında vacib katalizator rolunu oynamışdır. nvestisiya – ÜDM tərkib hissəsidir və ÜDM yüksək artımı investisiyaların artımı ilə müşahidə olunur. qtisadi artım, bir qayda olaraq, investisiya qoyuluşlarının artması, canlanma (bumu) ilə müşahidə olunur. Lakin yığımın artırılması heç də hər zaman iqtisadi artıma zəmanət vermir. Belə ki, Asiyanın Cənub-Şərq ölkələrində baş vermiş “iqtisadi möcüzənin” tədqiqi göstərir ki, onlarda olan inkişaf iqtisadi artımın yalnız bir hissəsinin əsas kapitala yönəldilən investisi- yalar hesabına əldə edilirsə, bir o qədəri də insan kapitalı hesa- bına baş verir. Bu onu göstərir ki, dayanaqlı artıma nail olmaq üçün yalnız investisiyaların artırılması kifayət deyil. Burada investisiyaların həcmindən başqa onların keyfiyyəti, səmərəlili- yi və əlverişli investisiya mühitinin yaradılması daha önəmlidir. nvestisiyaların səmərəliyini təmin etmək üçün dəqiq məqsəd- lər, vəzifələr və tələblər qoyan dövlət investisiya siyasəti tərtib olunmalı, uzun müddətli inkişaf strategiyasının parametrləri və ona müvafiq yığım norması müəyyən edilməlidir. Bu məqsədə nail olmaq üçün növbəti mərhələdə iqtisadiyyatda investisiya resurslarının kifayət olması müəyyən olunur və onlar kifayət olmayan halda əlavə tədbirlər vasitəsi ilə tələb olunan resursları yaratmaq üçün yığım və investisiyaların stimullaşdırmasından istifadə olunur. Bu mərhələdə vergi sistemi və dövlət büdcəsinin kəsiri- nin səviyyəsi önəmli rol oynayır. Uzun müddətli vəzifələrdən başqa investisiya siyasəti çərçivəsində carı məsələlər öz həllini tapmalıdır. Bu da investisiya səviyyəsinin sabitləşməsi və onun üçün sabit makroiqtisadi mühitinin yaradılması, inflyasiyanın aşağı səviyyəsinə nail olması, tarazlaşdırılmış xarici ticarət və real faiz dərəcəsinin optimal olması zərurətini doğur. Beləliklə, investisiya siyasəti dövlətin iqtisadi siyasətinin digər istiqamət- ləri ilə qarşılıqlı əlaqədədir və onunla digər iqtisadi siyasətlərin Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 8 bir-birinə qarşılıqlı təsirinin olması artıq aşkar olunmuşdur. Reallıqda bu əlaqə və qarşılıqlı təsir daha mürəkkəbdir və ölkə- nin iqtisadi durumu, tsiklin mərhələsi və bir çox amillərdən asılı olaraq güclənib zəifləyə bilər. Ümumən, dövlətin investisiya siyasəti iqtisadiyyatda ki, rolun tam açıqlamaq üçün onun digər sahələrə, proseslərə təsiri- ni izah etmək lazım gəlir. Bu gün modernləşən və rəqabətqabi- liyyətli iqtisadi sistemin davamlı inkişaf etməsi baxımından dövlətin investisiya-innovasiya siyasətini reallaşdırmaq üçün öz qarşısında bir sıra həlli vacib sayılan vəzifələr qoyulur ki, onlar da bu siyasətin rolunu açıqlayır. Həmin vəzifələr aşağıdakılar ş amil edilir: - iqtisadiyyatın innovasiya əsasında inkişafı üçün ETT nailiyyətlərinin tətbiqinin stimullaşdırmaq; - rəqabətqabiliyyətli sahələrin inkişafını təmin etmək; - ölkənin beynəlxalq əmək bölgüsündə inkişaf etmiş ölkələr səviyyəsinə çatdırmaq; - modern iqtisadi sistemin qurulmasını stimullaşdırmaq; - ölkə üzrə yüksək məşğulluq səviyyəsinə nail olmaq; - xarici ixrac və daxili təminat potensialını artırmaq və s. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bu vəzifələri yerinə yetir- mək üçün investisiya və innovasiya anlayışlarını, onların növ və formalarını tətbiqi imkanlarını dəqiqləşdirməyə ehtiyac duyulur. 2. nvestisiya anlayışı və təsnifatı. Hazırda iqtisadçılar arasında “investisiya” iqtisadi kate- qoriyasına dair müxtəlif yanaşmalar mövcuddur. Bu səbəbdən investisiya aid bir çox tərif var. Məsələn, P. Samuelsonun fik- rincə, “investisiya - kapitalın yaranması və gələcəkdə gözləni- lən istehlakın genişləndirilməsi naminə, hazırda gəlirin carı is- tehlaka xərclənməsindən imtina etmək deməkdir.” C.M. Keyn- sin fikrincə “ nvestisiya – firma tərəfindən kapital ehtiyatını artırılmasına, avadanlığın alınmasına, bina və qurğuların tikil- məsinə sərf olunan vəsaitdir.” Rusiya bank ensiklopediyasında Yüklə 4,55 Kb. Dostları ilə paylaş:
|