Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 29 dünyəvi sevgi duyğusu üstünlük təşkil edir. Marino belə hesab edirdi ki, o öz əsərləri ilə Tasso və Ariostonu geridə qoymuşdur, çünki onun "Adonis" poeması həcmcə "Azad edilmiş Yerusəlim" və "Çılğın Roland"dan böyükdür. O özünü təkcə yeni ədəbi məktəbin banisi yox, həm də öz dövrünün ən böyük şairi sayırdı. Şairin zəngin ədəbi irsində başqalarından iqtibaslar da çoxdur. O, Petrarka, Politsiano, Sannadzaro, Montemayor, Lope de Veqa, Kamoens və latın poeziyasından çoxlu misraları, hətta bəzən bütöv bəndləri götürüb öz əsərlərinə daxil edirdi. Onun irsində Dantenin ayrı-ayrı misraları ilə səsləşən çoxlu sətirlər də tapmaq mümkündür. Lakin bütün iqtibaslar Marinonun qələmi altında dəyişir, yeni şəkildə səslənirdi. Petrarkanın əflatuni sevgi izharları onda açıq erotikaya çevrilirdi. Marino götürdüyü hər şeyi öz düşüncə- lərinin, yaradıcılıq axtarışlarının içərisində əridir, yeni şəkildə mənalandırır və onların özgələrdən götürmə olduğu qətiyyən hiss olunmur. Marinonun şeirləri ahəngdarlığı, səlisliyi, rəvanlığı, forma və ahəng əlvanlığı ilə seçilir. Məhz bu cəhətinə görə onun şeirləri asanlıqla musiqiyə salınırdı. Bəzi hallarda o, dostluq işlətdiyi bəstəkarlar üçün musiqi mətnləri yazırdı. Marinonun həcmcə ən iri əsəri "Adonis" poemasıdır. Qırx beş min misradan ibarət olan bu poemada Venera ilə Adonisin sevgisi və bu sevginin nəticəsindən bəhs edilir. Veneranın Adonisə vurulması, Adonisin vəhşi qaban tərəfindən parçalanması və onun şərəfinə təşkil edilən oyunlar antik ədəbiyyatdan və əsatirdən də yaxşı məlumdur. Marino Ovidi, Apuley, Lukretsi, Klavdian, Politsiano, Sannadzaro və başqalarından götürdüyü motivlər əsasında orijinal və əlvan bir əsər yaratmışdır. "Adonis" çoxlu ricətlər və əlavə epizodlarla zənginləşdirilmiş mürəkkəb bir əsərdir. Şair antik allahlara xristian müqəddəslərindən daha Afaq Yusifli İshaqlı 30 artıq bir ehtiramla yanaşır. Poemada panteist bir ruh hakimdir. Marino geniş açılmış ulduzlu səmanı barokkonun nəhəng bir labirinti kimi təsəvvür edir. Bəzən dünya ona bir mif kimi görünür. Şair planetlərin təsvirində daha çox Qalileyin mövqeyində durur, o, kainatın quruluşu haqqında Ptolomey sistemini qəbul etmir. Antik və İntibah dövrü müəllifləri ayın səthini hamar hesab edirdilərsə, Marino Qalileyin arxasınca ayın səthini dağlıq və qeyri hamar olduğunu söyləyir. "Adonis" poemasının onuncu nəğməsində oxuyuruq: "Bizim zəmanəmizə məlum olmayan teleskopun kəşfini sən başa çatdırdın, Qaliley. Bu kəşf bizdən uzaq olan predmetləri güclü şəkildə böyüdərək bizə yaxınlaşdırdı. Bircə sən onların hamısının hərəkətini izləyirsən, onlar harada gizlənsələr də, ey yeni Endimion, sən onları örtüsüz, çılpaq şəkildə görə bilərsən". Bu və digər qeydlər, mülahizələr göstərir ki, Marino Qalileyin əsərləri ilə yaxından tanış imiş. Marino Veneranın Adonisə olan sevgisini zarafatyana bir incəliklə, açıq-saçıq aşiqanə eyhamlarla nəql edir. Onun misraları oynaqlığı, zərifliyi, qafiyələrinin gözəlliyi ilə diqqəti cəlb edir. Marinonun üslubunun əsasını, orijinallığını gözlənilməz istiarələr, bənzətmələr, müqayisələr təşkil edir. Gözlənilməz söz birləşmələri, nitqin qəfil dönüşləri qeyri-adi bir tərzdə işlədilən bənzətmələr Marinonu yenilikçi bir şair kimi tanıtdırmışdır. Şair çox vaxt bir-birini inkar edən anlayışları yanaşı işlədir. Məsələn, "alim nadan", "lal natiq", "varlı dilənçi", "sevincli ağrı". Marino ulduzlar haqqında danışanda onları "əbədi məhəbbət qığılcımları", "göyün zərif rəqqasələri", "gündüzün dəfnində yandırılan məşəllər" və s. adlandırır. Şairin işlətdiyi bu tipli bənzətmələr oxucunu heyran edir, tilsimləyir, şairi yeni bir düha kimi qiymətləndirməyə məcbur edir. Oxucu elə düşünür ki, Marino poeziyada hələ heç kəsə bəlli olmayan XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 31 yeni bir aləm açmışdır. Marino əksər halda şən görünür, lakin bu şənlik ümidsizlik və bədbinlikdən doğan bir hal idi, həyatın bütün həyəcan və narahatlıqlarının mənasız olduğunu anlamaqdan irəli gəlirdi. Bir halda ki, dünyanı düzəltmək mümkün deyildir, qəm çəkmək nəyə gərəkdir? Bir halda ki, kainatın müəmmalarını həll etmək mümkün deyildir, baş sındırmağa nə ehtiyac var? Hər şeyi unudub şən, qayğısız olmaq daha yaxşı deyilmi? Özünü və özgələrini aldatmaq, hər şeyi unutmaq kəskin irtica dövründə həyatın şəri qarşısında yeganə çıxış yolu kimi görünürdü. Həyat və insan haqqında ciddi düşündüyü vaxtlarda o, həqiqəti söyləyir. Bu həqiqət isə acıdır, kədərlidir. İnsan bu dünyaya gəldiyi gündən Gözləri açılır yaş tökmək üçün. Bir barokko şairi kimi Marino belə hesab edir ki, dünya həyat ziddiyyətlər və əksliklərlə doludur. Bu əksliklər və ziddiyyətlər bir-birinə bağlanaraq dünyanı məhv olmağa qoymur. Bunun üçün Marino Fransa həyatı üzərində apardığı müşahidələri misal gətirir. "Fransa büsbütün uyğunsuzluq və biçimsizliklərlə doludur. Bunlar nəsə razılıqsız bir razılıq əmələ gətirərək onun mövcudluğunu təmin edir. Adətlər, çevrilişlər, əcaib, qəddar ehtiraslar daim, aramsız vətən mü- haribələri nizamsız qarışıqlıqlar, qeyri-mülayim, ifratçılıqlar, hərcmərclik, çaşbaşlıq və nadanlıq – bir sözlə, onu dağıtmalı, məhv etməli olan hər şey, əslində hansı bir möcüzə iləsə onu qoruyub saxlayır." Məlum olduğu kimi, klassisistlərə görə həyatda hər şey aydın və ahəngdardır, vahid bir intizama tabedir. Barokko şairinə görə, əksinə, hər şey ziddiyyətli, sistemsiz, nizamsız və parçalanmış bir şəkildədir. Marinonun şeirlərində, məktublarında bu xüsusiyyətlər bir sistem şəklin- də əks olunmuşdur. Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|