Dərslik komplekti Müəlliflər: Yaqub Mahmudlu
Yüklə 207,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Dərslikdə istifadə olunmuş şərti işarələr”
- “Gürcüstan”
- “ruhanilərə”
- Səhifə 56.
- Səhifə 61.
- Səhifə 77.
- “Dağıstanın feodal hakimlikləri”
- “Böyük Monqol imperiyası”
- Səhifə 102.
- Səhifə 124.
- Səhifə 141.
18
baş verdiyini tam əks etdirmir. Bəzi illüstrasiyaların solğun və qarışıq (səh.176-177) çəkilməsi, bir qisminin isə yerində olmaması mətnin səmərəli mənimsənilməsinə mənfi təsir göstərir (səh.43-dəki şəkillər, səh.172-dəki şəkil və s.). Bəzi görkəmli tarixi şəxsiyyətlərin təsvirləri ifadəlilik və cəlbedicilik baxımdan uğurlu seçilməmişdir (səh.15, 41 və s.). Şah I Təhmasibin şəkli (səh.10) 7-ci sinif dərsliyində də verildiyindən, burada onun başqa bir Səfəvi şahının şəkli ilə əvəzlənməsi məqsədəuyğundur. Volinski (səh.48), Sisianov (səh.161), Tormasov (səh.174), Rtişşev (səh.177) və Paskeviçin (səh.191) portretlərinin verilməsi məqsədəuyğun deyil. Şagirddə təsəvvür yaratmaq üçün bir portretin verilməsi kifayətdir. Hər paraqrafın əvvəlində içərisində məlumat verilmiş (MMV-də “Motivasiya” adlandırılıb) göy çərçivə, kiçik çərçivələrin yuxarı sol hissəsindəki sual və altında qıvrılmış ox çəkilmiş nida işarələrinin izahı “Dərslikdə istifadə olunmuş şərti işarələr”də göstərilməmişdir. Yönləndirici suallar üçün verilmiş şərti işarələrin hamısında qız şəklinin təsvir edilməsi gender bərabərliyi baxımından məqsədəuyğun deyil. Paraqraflarda əksini tapmış islahatlar (məsələn, səhifə 73-də Nadir şahın etdiyi dəyişikliklər və s.) daha nəzərə çarpan şəkildə verilsə, yaxşı olar. İdarəçilik və inzibati ərazi bölgüsünə aid məlumatların sxem formasında verilməsi daha yaxşı olar. Dərslikdə mövzuların mənimsənilməsinə yardım edən 20 müxtəlif xəritə verilmişdir. Onların əksəriyyəti şərti işarələrlə təchiz olunmuşdur. Verilmiş coğrafi obyektlərin adı aydın oxunur. İstifadə olunmuş rənglər yorucu deyil. Lakin xəritələrin bəzisində izah yoxdur (səh.106, 124, 175 və s.). Şəki və cənub xanlıqlarına dair xəritə verilməmişdir. Bəzi xəritələrdə (səh.95, 114, 117, 120, 122, 124) yüksəkliklər bəsit şəkildə verilmişdir. Bunun üçün səhifə 85-dəki xəritə nümunə ola bilərdi. Ümumiyyətlə, istər şəkillər, istərsə də xəritələr peşəkarlıq baxımından eyni səviyyədə işlənməmişdir. Səhifə 9. Xəritədə digər bəylərbəyilik mərkəzlərinin də Təbriz şəhəri kimi işarələnməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 17. Sxemdə “Qulamlar” ifadəsinin izahında “döyüşçülərdən” sözünün “xristian gənclərdən” ifadəsi ilə əvəz edilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 18. Aşağıdakı şəkildən fərqli olaraq, yuxarıdakı şəkildə topların olduğu tarixi yerin adı göstərilməmişdir. 19
verildiyi halda, səhifə 24-də 1-ci abzasın axırında 1622-ci il kimi verilmişdir.
xəritədə dövr baxımından Həştərxan, Xivə və Buxara xanlıqlarının göstərilməsi, “Gürcüstan” adının yazılması məqsədəuyğun deyil. Səhifə 26. Evliya Çələbinin şəkli verilmiş səhifədən sonra onun kim olduğu yazılmışdır. Səhifə 29. Sxemdə vəqf torpaqlarının məscidlərə və ruhanilərə məxsusluğu göstərilmişdir. Halbuki vəqf kiminsə şəxsi torpağı ola bilməzdi. Burada “ruhanilərə” sözünün “dini idarələrə” ifadəsi ilə əvəz edilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 34. Şəklin altında verilmiş yazıda “Multan” sözünün mənası açıqlanmamışdır. Səhifə 43. Haqqında bu səhifədə məlumat olmadığı halda, Hacı Davudun şəkli verilmişdir. Digər tərəfdən, bəzi internet resurslarında bu şəklin Şeyx Hacı Mənsura aid edilməsinə dair məlumat da var. Dəqiqləşdirmə üçün şəklin haradan götürüldüyü yazıla bilər. Səhifə 53. Xəritədə Kartli ilə Kaxetiyanın yeri dəyişik verilmişdir. Şamaxının adı verilməmiş, Gəncə inzibati mərkəz olaraq göstərilməmişdir. Qılınc işarəsinin mənası şərti işarələrdə göstərilməmiş, işğalçılıq planında əsas yer tutan Bakı şəhərinin adı verilməmişdir. Rusların hücum istiqaməti düzgün verilməmişdir. Verilmiş xəritədən belə nəticə çıxır ki, osmanlılar Azərbaycana elə Azərbaycanın içərisindən - Şamaxıdan hücum ediblər. Səhifə 53, 57. Xəritələrdə Dağıstandan qərbdə Terek çayı boyunca çeçen, inquş, osetin, kabardin, qaraçay, çərkəz torpaqlarının Rusiya ərazisi kimi verilməsi düzgün deyil. 1722-1723-cü illərdə bu ərazilər Rusiyaya məxsus olmayıb. Rusiya bu əraziləri XVIII-ci əsrin 70-80-ci illərində işğal edib. Xəritədə şərti işarələr natamamdır.
dəqiqləşdirilməlidir. Səhifə 57. Xəritədə Azərbaycan torpaqlarının “Persiya” adı altında göstərilməsi tarixi gerçəkliyə uyğun deyil. Şamaxı inzibati mərkəz olaraq göstərilməmişdir. Səhifə 61. Mərkəzi hakimiyyətə qarşı savaşmış Surxay xanın şəkli verilməyə də bilər.
Səhifə 66. Şəkildəki xəncərin Nadir xana aid edilməsi mübahisəlidir. 20
tərkibində göstərildiyi halda, səhifə 85 və 103-də XVIII əsrin ikinci yarısına aid verilmiş xəritələrdə “Dağıstanın feodal hakimlikləri” adı ilə göstərilmişdir. Xəritədə paytaxt kimi Məşhəd şəhərinin göstərilməsi nəzərdə tutulmuşdursa, müvafiq şərti işarənin daha aydın formada verilməsi, həmçinin şərti işarələrin açıqlamasında izahının verilməsi məqsədəuyğundur. Xəritədə “Böyük Monqol imperiyası” ifadəsində “Monqol” sözünün əvəzinə “Moğol” sözünün yazılması məqsədəuyğundur.
rəngsiz verilməsi məqsədəuyğundur. Xəritədə Zəncan xanlığının adı verilsə də, səhifə 91-dəki cədvəldə həmin xanlığın adı verilməmişdir. Səhifə 86. Şəkildə Hacı Çələbi xanın təsvir edildiyi mübahisəlidir. Səhifə 91-94. Paraqrafda Cənubi Azərbaycan xanlıqlarına aid ayrıca xəritənin verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 96. Qubalı Fətəli xanın şəklinin tək, yaxud başqalarından aydın şəkildə fərqləndiriləcək formada verilməsi yaxşı olardı. Səhifə 102. Tuti Bikənin şəklinin onun haqqında məlumatın verildiyi əvvəlki səhifəyə keçirilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 103. Xəritədə şərti işarələrin açıqlamasında “Vassal ərazilər”in iki fərqli işarə ilə verilməsi qarışıqlıq yaradır. Səhifə 111. Xanlıqlar dövrünə aid xəritədə Gəncə sultanlıq kimi verilmişdir. Səhifə 124. Haqqında heç bir məlumat verilmədiyi halda, xəritədə Cavad xanlığının göstərilməsi əlavə sual yaradır. Bu, səhifə 85-dəki xəritəyə də aiddir. Səhifə 127. Xəritənin alt hissəsində “1780-1797-ci illərdə Ağa Məhəmməd Şah Qacarın Gürcüstana yürüşləri” yazılmışdır. 1780-ci ildə Ağa Məhəmməd xan Qacar şah deyildi. Gürcüstana yürüş isə 1795-ci ildə olub. İfadənin “1795-ci ildə Ağa Məhəmməd xanın Gürcüstana yürüşü” kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 135. Şəkil bir o qədər uğurlu alınmamışdır. O zaman gördüyü işlərlə müqayisə etdikdə Ağa Məhəmməd Şah Qacar haldan düşmüş bir qoca təsiri bağışlayır. Həmçinin Qacarın cilovdarının şalvarsız olması onu Roma legionerlərinə bənzədir. Səhifə 141. Bakıya aid şəklin şəhər haqqında məlumatın verildiyi səhifə 140-da verilməsi məqsədəuyğundur. Bəzi şəkillərdən fərqli olaraq, “Bakı. İçərişəhər” Yüklə 207,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|