DərslġK / TƏLƏBƏLƏR ÜÇÜn n. Qreqorġ menkyu
Yüklə 6,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
Економиксин принсипляри
653 qısamüddətli periodda Filiks əyrisini yuxarı çəkir və qiymətlərin qalxması ilə işsizliyin arasında siyasi seçim qısamüddətli perioda daha az əlverişli olur. Bu problemləri aradan götürmək üçün diskresiya siyasətinin doğurduğu üsullardan biri MB siyasətini tənzimləyən sərt qaydaların qəbul edilməsidir. Fərz edək ki, ABŞ konqresi FES-ni pul təklifinin ildə düz 3%-ə qədər artırmağa məcbur edən qanun qəbul edib (nə üçün 3%?). Çünki, real ÜDM orta artım tempi məhz ildə 3%-dir, buna uyğun pula olan tələb də artır. Pul küləsinin 3% artması qiymətlərin uzun müddətli periodda lazımi sabitliyini təmin edir. Belə qanun cəmiyyəti Federal Ehtiyat Sisteminin hakimiyyətdən sui-istifadə və qeyri-peşəkar hərəkətlərindən qorumaq zəmanəti verərdi və siyasi işgüzar fəallıq tsiklinin olmamasının özünü yox edərdi. Bundan əlavə, bu qanun iqtisadi siyasətin ardıcıllığının və davamını təmin edirdi. İqtisadi subyektlərin informasiyaya qarşı siyasət haqqında FES-nin bəyanlarına etibarı çoxalırdı, çünki pul hakimiyyəti təklifini məhdudlaşdırmağa borclu olardılar. İnflyasiya gözləmələrinin aşağı səviyyəsi Filipsin qısamüddətli əyrisinin aşağı sürüşməsinə gətirib çıxarırdı və qısamüddətli dövrdə qiymətlərin artması ilə işsizlik arasında seçim daha əlverişli olardı. Monitar siyasətin digər qaydalarının qəbul edilməsi də mümkündür. Məsələn, daha fəal qayda tələb edə bilər ki, FES işsizliyin təbii səviyyəsini aşan hər faizinə cavab olaraq pul təklifini 1% qaldırsın. Beləliklə, MB tərəfindən bəzi qaydaları yerinə yetirmək üzrə öhdəçiliklərin qəbul edilməsi cəmiyyətin pul siyasətini apararkən kompetensiyasızlıq, hakimiyyətdən sui- istifadə və qeyri-ardıcıllıqdan qoruyardır.
Diskresiya pul-kredit siyasətindəki çatışmamazlıqlara baxmayaraq onun ən vacib üstünlüyü qibkostğ Dövrü olaraq FES gözlənilməz hadisələrlə üzləşir. Böyük depresiya vaxtı-bir çox bankların müflisləşməsi ilə, 1970-ci illərdə- bütün dünyada neftlə olan qiymətlərin kəskin artması ilə, 1987-ci ilin oktyabrında-qiymətli kağızların dəyərinin gözlənilməz olaraq 22% düşməsi ilə Mərkəzi Bank yaranan problemlərə adekvatlıqla cavab verməlidir. Onun davranış normalarının yaradıcıları gələcəkdə ola biləcək bütün fəlakətləri duymaq, özü də ki, pul hakimiyyətlərinin münasib reaksiyasını qabaqcadan təklif etmək imkanına malik deyillər. Yeganə qərar-məsul vəzifələrə yüksək dərəcədə peşəkar mütəxəssisləri təyin etmək və onlara tam sərbəstlik verməlidir. Bundan əlavə, azadlıq problemin çoxusu hipotetik xarakter daşıyır. Siyasi işgüzarlıq fəallığı dövrünün praktiki əhəmiyyəti çox da inkaredilməz deyil. Bəzi hallarda pul hakimiyyətinin hərəkətləri hökumətin vəziyyətini yalnız ağırlaşdırır. Məsələn, ABŞ-nın prezidenti c.Karter 1979-cu ildə Federal Ehtiyat Sisteminə rəhbər P.Volkeri təyin etdi. O da, öz növbəsində həmin ilin oktyabrında inflyasiyaya qarşı siyasətin aparılmasına başladı ki, bu da
Н. Грегори Менкйу
654 istehsalın düşməsi və hakimiyyətdə olan prezidentin populyarlığının azalması ilə nəticələndi. FES monetar siyasəti c.Karterin seçkilərdəki məğlubiyyətinə və 1980-cı ilin noyabrında R.Reqanın hakimiyyətə gəlişinə səbəb oldu. Belə fikir də mövcuddur ki, pul hakimiyyətinin qeyri-ardıcıl siyasətinin əhəmiyyəti də həmçinin, şişirdilib. Düzdür, iqtisadi subyektlərin çoxusu MB bəyanlarının şübhə ilə qəbul edirlər, lakin pul hakimiyyətinin sözü işlə uyğun gələrsə, əhalinin etimadı bərpa oluna bilər. 1990-cı illərdə ABŞ FES qiymətlərin qalxması ilə işsizlik arasında qısamüddətli seçimin üstünlüyündən istifadə etmək kimi cazibəli addımdan istifadə etməyərək, inflyasiyanın aşağı göstəricilərinə heç bir norma qoymadan nail oldu. Azadlığın hər hansı normalarla məhdudlaşdırmaq üçün hər bir cəhd onların müəyyən edilməsi məsələsinin çətin həllini nəzərdə tutur. Alternativ qaydaların xərcləri və üstünlükləri probleminə bir çox tədqiqatın həsr edliməsinə baxmayaraq, iqtisadçılar hələ ki, monetar siyasət normalarının tətbiq edilməsi məqsədəuyğunluğu haqqında fikir nümayiş etdirirlər və cəmiyyət MB hərəkətlərində tam sərbəstlik verməyə məcburdur.
İqtisadiyyatın on prinsiplərindən biri deyir: qiymətlər o zaman qalxır ki, hökumət həddindən çox pul çap eləyir (fəsil 1,28). Başqa prinsip deyir ki, qısamüddətli pesrpektivdə cəmiyyət inflyasiya ilə işsizlik arasında seçməlidir (fəsil 1,33). MB antiinflyasiya siyasətinin məqsədləri nə olmaladır?
Məlum olduğu kimi qiymətlərin daim artması, iqtisadi subyektlərin real xərclərinin çoxalması ilə müşayiət olunur (fəsil 28).
«köhnə başmağ» məsrəfləri ilə, yəni pul ehtiyatlarının azalması fonunda resurslarının sərfiyyatı
nisbi qiymətlərin sabit dəyişməsi ilə
vergilərin indeksləşdirilməsinin olmamasından vergi öhdəçilik- lərinin dəyişmələri ilə əlaqədar qatma-qarışıqlıq və narahat- çılıqlarla
iqtisadçılar bəyan edirlər ki, bu məsrəflər çox da böyük deyil, heç olmasa 3% səviyyəsində olan ortabab inflyasiya üçün (ABŞ-da 1990-cı illərin birinci yarısında olduğu kimi). Onların oponentləri göstərir ki, məsrəflər hətta qiymətlərinin artım tempinin nisbətən, çox da yüksək olmadığı halda da xeyli çox ola bilər. Bundan əlavə, şübhəsiz ki, cəmiyyət inflyasiyanı qəbul etmir. İctimai rəy sorğusu Yüklə 6,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|