Ənvər M ete Həmidov, Zəmurə Həmidova
Əziz oxucu, bizim qənaətimiz belədir ki, zor, zülm, nəfs,
həsəd insan övladı ilə birgə əmələ gəlib. Lakin həmişə, hər bir
dövrdə, istər sadə, istismar olunan insanlar və onlara rəhbərlik
edən xalq qəhrəm anları, istərsə də mütəfəkkirlər, alimlər zülmə
qarşı çıxmış və çıxış yolları axtarmışlar. Məhz belə dahilərdən
biri N izam i Gəncəvi olmuşdur.
Əvvəlki bölmələrdən birində qeyd etdiyimiz kimi, bütün
öm rü boyu inam bəslədiyi «ədalətli şah», «ideal hökm dar»
ideyasını təbliğ edən dahi sənətkar, tədricən «ədalətli» hök
m darın d a bəşər cəmiyyətinə insanlarm həmişə arzulamış ol
duğu səadət gətirə biləcək fikrindən əl çəkməyə başlayır, yara
dıcılığının zirvəsi sayılan «İsgəndərnamə»nin ikinci hissəsi -
«İqbalnam ə»də İsgəndəri azad cəmiyyət münasibətləri hökm
sürən səadət ölkəsinə gətirir və bununla d a təsdiq edir ki, bəşər
cəmiyyətinin səadətli gələcəyi ədalətli şah konsepsiyası ilə dey
il, ancaq m addi və mənəvi azadlıq ideyaları ilə bağlıdır. D ahi
N izam inin bu fikri m üasir dövrdə reallıqdır, insanlarm mənəvi
azadlıqları cilovlanan, mənəviyyatsız rəhbərlərin başçılıq et
dikləri bir cəmiyyətdə yalnız yalan, onun nəticəsi olan zorakı
lıq və zülm inkişaf edə bilər. Biz yaxm, müasir tarixə bir səya
hət edək. XX əsrin əvvəllərində həqiqət olan bir möcüzə baş
verdi: «proletar diktaturası» yaradıldı, sonra «sosializm», «in-
kişafh sosializm», «kommunizmin ilk mərhələsi» yaradıldı.
Sov.İK P M ərkəzi Komitəsinin Baş katibi N.Xruşşov vəd etdi:
«Xalqımızın indiki nəsli kommunizmdə yaşayacaqdır», sonra
on u əvəz edən L.Brejnev isə dedi: «Kommunizm üfüqdə
görünür». İnkişaf etmiş sosializm kommunizmin ilk mərhələsi
dir, fikri siyasi avantüra idi. Yalan vədlər, yalan ifadələr... La
kin 70 ildən sonra bütün bu vədlər «sosializm» ilə birlikdə tari
xə q a ra hərflərlə yazılmış bir cəfəng nağıla çevrildi...Səbəbi nə
idi? K om m unizm ideologiyasına görə: «Hər kəs qabiliyyətinə
görə işləyəcək və tələbatına görə alacaq» («Bolşaya Sovetskaya
Ensiklopediya», M oskva, 24-cü c.,1953, s. 176). Beləliklə, kom
m unizm ideoloqları bu dünyada hamıya cənnəti vəd edirdilər.
Y enə yalan və onu idarə edən zorakılıq. Təkcə bunu xatırla
434
İntellektual ekologiya
m aq kifayətdir ki, Stalin öləndən sonra, sovetlərin süqutuna
qədər dünyanın altıda birini idarə edən bir nəfər ağıllı adam ta
pılmadı: Xruşşov, zorla danışan, Bakıda olarkən Odesseya gəl
diyini güman edən Brejnev, xəstə A ndropov, yenə xəstə Çer-
nenko, avantürist, ekstremist, qatil Q orbaçov... və Sovet So
sialist Respublikaları İttifaqının gülünc sonu.
Gəlin bir neçə fakta nəzər salaq. Leninin «insani» mənə
viyyatı və artıq Sovet hökumətinin başçısı vəzifəsində necə «iş
lədiyi» barədə A natoli Latışevin «Leninin yırtıcılaşma məktə
bi» məqaləsindən: «Budur hökum ət başçısının (Leninin)
R SFSR inqilabi hərbi sovetinin sədr müavini Sklyanskiyə
1920-ci ilin avqustunda göndərdiyi sənədin mətni: «Əla plan
dır. O nu Dzerjinski ilə birgə qurtarın. «Yaşıllar» adı altında
(biz sonra elə onların da üstünə yıxarıq) 10-20 verst gedərik və
qolçomaqları, keşişləri, mülkədarları asarıq, mükafat hər bir
asılana görə 100000 (yüz min) rubl». İkinci sənəd: «Hərbi ölçü
lər götürməli, yəni Latviyam və Estoniyam hərbi qaydada bir
verst keçməli və orada olanların 100-1000 m əm urunu və varlı
sını asmalı.» («Moskovskiye novosti» jurnalı, № 21, 1996)
Məlumdur ki, proletar diktaturası (!) dövründə istər
Rusiyada, istərsə də ruslar tərəfindən işğal olumuş respublika
larda milyonlarla günahsız insan - alim, ziyalı, din xadimi
«proletar diktaturası»nm təşkil edtdiyi «üçlük» tərəfindən istin-
taqsız, mühakiməsiz amansızcasına qətlə yetirildi. Proletar dik
taturası tam bərqərar olduqdan sonra repressiyalar başladı.
Bu amansızlıq İkinci dünya müharibəsi dövründə bir qədər sə
ngidi. Qalib sovet dövləti zülmün başqa növlərinə başladı.
Krım türkləri, Məhsəti türkləri, çeçenlərin çoxu, Qərbi azər
baycanlılar öz dədə-baba yurdlarından deportasiya edildilər.
Onların əksəriyyəti yeni şəraitə uyğunlaşmayıb kütləvi surətdə
qırıldı. Sovet quruluşu süqut etdikdən sonra d a çeçenlərin
«böyük qardaşımız» ruslar tərəfindən öz torpaqlarında kütləvi
məhv edilməsi. Bosniya müsəlmanlarının serblər tərəfindən
kütləvi qırğım başladı. Təkcə bir faktı nəzərinizə çatdırmaq is
tərdik: «Serblər 11 iyulda Srebrenitsam tutandan sonra 13000
435
Ənvər M ete Həmidov, Zərnurə Həmidova
adam itkin düşmüş, 30000-dən çox, əsasən, qadınlar və uşaqlar
isə Tuzlaya qaçm ağa m əcbur olmuşlar» («Günay» qəzeti, 27
iyul, 1995). Q azaxıstan, Gürcüstan və Azərbaycanda - Bakıda
dinc əhalinin ruslar tərəfindən kütləvi qətlə yetirilməsi, 1990-cı
il 19-20 yanvar qanlı faciəsi. İraq əhalisinin indi də Qərbin su
per dövlətləri tərəfindən qırılması, Misirdə, Tunisdə, Livanda,
Suriyada, Yəm əndə və b. müsəlman ölkələrində kütləvi qırğın
lar, dövlət çevrilişləri - bütün bu saydığımız və yada salmadığı
mız hadisələr son dövrlərin vəhşilikləri, cinayətləri, zorakılıq və
zülmün müasir, «sivil» növləri deyilmi?!
Əziz oxucu! Saleh bəyin «Dünyanın taleyi» (Bakı, 1998)
kitabından bir hissəni sizin nəzərinizə çatdırmaq istərdik:
«Böyük P yotrdan, Böyük Yekaterinadan və hətta onlardan əv
vəlki qorxunc İvandan bu yana yüz illər ərzində Rusiyanın
ənənəvi məqsədi və əsas işi hərbi gücün durm adan artırılması
və qonşu ölkələri istila etməklə ölkə ərazisinin daima genişlən
dirilməsi, yəni militarizm və qəsbkarlıq olub. Tatarlara (və dig
ər yerli etnoslara) m ənsub olan Sibirin («Sibyer» - o diyar
türklərin dilində «Böyük torpaq» deməkdir) Yermak tərəfin
dən istila edilməsini təsvir edən şəkillər bəzi Sibir şəhərlərində
hələ də nümayiş etdirilir!
Rusiya çarlarının əsas yürüş istiqaməti türk torpaqları, qır
dıqları, qovduqları, tabe etdikləri xalqlar, əsasən, türk xalqları
olmuşdur. Yakutiyadan Sibirə, Altaya, Başqırdıstana, T a
tarıstana, orad an O rta Asiyaya, oradan Qafqaza, Zaqafqaziy
aya - bu ucsuz-bucaqsız torpaqların, demək olar ki, hamısı
türk xalqlarına mənsub olmuşdur. Hətta «xalqlar dostluğu və
qardaşlığı»nı bəyan eləyən keçmiş Sovetlər ittifaqında belə
türklərə, m üsəlm anlara qarşı, yumşaq desək, ayrı-seçkilik siya
səti işləyirdi. Bircə fakt göstərirəm: SSRİ-də elə bir müttəfiq
xristian respublikası yox idi ki, orada avtomobil zavodu olma
sın və pam bıq əkilsin (dörd belə respublikada pambıq üçün şə
rait, məsələn, Qırğızıstandakmdan pis deyildi) və əksinə, elə bir
müsəlman m üttəfiq respublikası yox idi ki, orada avtomobil
zavodu olsun və pam bıq əkilməsin!..
436
İntellektual ekologiya
Bunları deməkdə mənim məqsədim müsəlman, türk tor
paqları «problemini» qaldırmaq deyil. M ən başqa sual veri
rəm: bütün bu istilalar nəticəsində əldə edilmiş ucsuz-bucaqsız
ərazilərin rus xalqı (məhz xalqı!) - rus fəhləsi, kəndlisi ziyalısı
üçün xeyri çox olub, yoxsa ziyam? Dünyanın altıda birini tut
m aq nə üçün idi? Yarımaçlar diyarına çevirmək üçünmü? «Ana
Rusiya böyükdür, həyat üçün darısqaldır» («Lit.qazeta», 14
fevral, 1996). Rusiyanın bütün tarixinə aid olan bu klassik ifa
də kommunistlərin dövründə tam reallığa çevrilmişdi. Xalqın,
məhz xalqın (!) həyatı və inkişafı üçün bu geniş ölkədə sanki
yer çatışmırdı, dünya bir məngənə kimi sıxıntılı idi, ona görə
ki, insan üçün ən vacib amil - azadlıq, yox idi.»
Əziz oxucu! Rus imperiyasının, daha doğrusu, bu xalqa
tarix boyu rəhbərlik edənlərin, yırtıcı, qəsbkar, zülmkar xüsu
siyyətlərini nəzərə alaraq belə demək mümkündürmü: «Rus,
zülmkarlıq və zorakılıq» xəstəliyi. X X əsrdə Rusiya vətəndaş
larının heç bir nəslinə müharibəsiz yaşamaq müyəssər olma
mışdır.» («Lit.qazeta», 1 may, 1996)
Hər bir millətin müəyyən qədər özünə xas olan xüsusiyyət
ləri var. «Erməni xəstəliyi» buna misal ola bilər.
Yenə də mənfur ermənidən, erməni-rus birliyindən danış
m am aq mümkün deyil. Bu birlik 1920-ci ildən sonra Rusiya -
Erm ənistan bloku adlandırılsa, daha doğru səslənər.
Eynşteynə görə, işıq sürətindən böyük sürət yoxdur. Var!
İnsan intellektinin sürəti. Gəlin bu amilin qanadlarında erməni
tarixinin keçmişinə və müasir dövrünə qısaca səyahət edək:
Erməni əsilli Cəhl İbn Sumbatm xəyanəti nəticəsində ərəb
lər Babəki ələ keçirirlər. 4 oktyabr 837-ci ildə Babək və qardaşı
Abdulla Samirə şəhərinə aparılır, xəlifə Mütəsim Babəki işg
əncə ilə edam etdirir.
Əm ir Teymur: «Erməniləri bir millət kimi Yer üzündən sil
mədiyim üçün gələcək xalqlar ya məni alqışlayacaq, ya da ki,
lənətləyəcəklər.»
Jurnalist Oktay Eldəgəz rəzil bir qanunauyğunluğu
müəyyən edib («Təzadlar» qəzeti, 28 fevral, 1997):
437
Dostları ilə paylaş: |