Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şəkil 293. dəfə iki gəmi arasında radiorabitə yarada bilmişdir. Elektromaqnit şüalanma selinin sıxlığı.
- Şəkil 296. İndi də şüalanma selinin sıxlığının nələrdən asılı olduğunu aydınlaşdıraq.
248 elektromaqnit rəqslərinin fəzada yayılması, yəni elektromaqnit dalğalarının alınması üçün rəqslərin enerjisi kifayət qədər böyük olmalı, daha dəqiq desək, elektromaqnit rəqsləri böyük tezliyə malik olmalıdır. İpdən asılmış yüklü zərrəciyi rəqs etdirməklə isə böyük tezliyə malik olan, yəni fəzada yayıla bilən elektromaqnit dalğaları almaq mümkün deyil. İnformasiyanı (səsi və ya şəkili) uzaq məsafələrə ötürməyə imkan verə bilən, yəni böyük məsafələrə yayıla bilən elektromaqnit dalğaları almaq üçün rəqs konturundan istifadə edilir (şəkil 292). Rəqs konturunda baş verən hadisələri yada salsaq, görərik ki, kondensatorun boşalması zamanı onun elektrik sahəsinin enerjisi zamana görə Şəkil 292. azalaraq, sarğacda zamana görə artan maqnit sahəsi yaradır. Daha sonra maqnit sahəsinin enerjisinin azalması yenidən kondensatorda elektrik sahəsinin enerjisinin artmasına səbəb olur və bu proses təkrarlanır. Belə çıxır ki, əslində bu zaman rəqs konturunda elektromaqnit rəqsləri yaranır. Rəqs konturu qapalı olduğundan yaranmış rəqslər fəzaya şüalana bilmir. Başqa sözlə desək, rəqs konturu qapalı olduğundan elektrik sahəsinin enerjisi kondensatorun lövhələri arasından, maqnit sahəsinin enerjisi isə sarğacın dolaqları arasından kənara çıxa bilmir. Ətrafa yayıla bilən elektromaqnit rəqsləri almaq üçün, aydındır ki, rəqs konturu açıq olmalıdır. Konturda yaranan elektromaqnit rəqslərinin teziliyi üçün şəklində düstur almışdıq. Düsturdan məlum olur ki, açıq rəqs konturunda kondensatorun tutumunu və sayğacın induktivliyini kiçiltməklə, uzaq məsafəyə yayıla bilən böyük tezlikli elektromaqnit rəqsləri almaq mümkündür. ifadəsinə uyğun olaraq, kondensatorun tutumunu, onun köynəkləri arasındakı məsafəni maksimum böyütmək və lövhələrin sahəsini düz naqillə əvəz olunanadək kiçiltməklə azaltmaq olar. Sarğacın induktivliyinin və ya kimi təyin olunduğu məlumdur. Burada - maqnit sabiti, - mühitin maqnit nüfuzluğu, - sarğacın 249 dolaqlarının sayı, , , və - uyğun olaraq sarğacın uzunluğu, en kəsik sahəsi və həcmidir. Onda ifadəsinə uyğun olaraq, sarğacın induktivliyini onun sarğılarının sayını maksimum azaltmaqla, yəni onu düz naqillə əvəz etməklə, kiçiltmək olar. Düz naqillə əvəz olunmuş kondensatorun köynəklərini kor bucaq altında açdıqda, açıq rəqs konturu almış oluruq ki (şəkil 293), bunun da köməyi ilə kifayət qədər böyük məsafəyə yayıla bilən yüksək tezlikli (böyük enerjili) elektromaqnit rəqsləri almaq olur. Hers bu cür açıq rəqs konturunun köməyi ilə elektromaqnit dalğaları ala bilmiş, onu müəyyən məsafəyə şüalandırmış və özünün quraşdırdığı qəbuledicinin köməyi ilə şüalanmış elektromaqnit dalğalarını həm də qəbul edərək, qeydə ala bilmişdir. Popov isə elektromaqnit dalğalarının köməyi ilə ilk Şəkil 293. dəfə iki gəmi arasında radiorabitə yarada bilmişdir. Elektromaqnit şüalanma selinin sıxlığı. Mexaniki dalğalar kimi, elektromaqnit dalğalarının da fəzada yayılması, əslində enerji daşınması deməkdir. Bu zaman elektrik və maqnit sahələrinin enerjiləri biri-birini əvəz edərək fəzada yayılırlar. Elektrik və maqnit sahələrinin rəqslərinin istiqaməti biri-birinə perpendikulyar olub, hər ikisi də dalğanın yayılma istiqamətinə perpendikulyar olduğundan, elektromaqnit dalğaları eninə dalğa hesab olunur (şəkil 294). Elektromaqnit dalğalarında elektrik və maqnit sahələrinin rəqsləri fazaca üst - üstə düşür, yəni onların fazalar fərqi sıfıra bərabərdir. Elektromaqnit dalğalarının yayılma sürəti vakuumda ən böyük olub, – yə bərabərdir. Bu sürət « » ilə işarə olunur. Şəkil 294. Elektromaqnit dalğalarının daşıdığı enerjini xarakterizə edən parametr şüalanma selinin sıxlığı adlanır və « » ilə işarə olunur. Fərz edək ki, şüaların 250 yoluna perpendikulyar qoyulmuş, sahəsi olan sferik səth verilmişdir (şəkil 295). Əgər müddətində bu səthin sahəsindən keçən dalğaların daşıdığı enerji olarsa, onda şüalanma selinin sıxlığı olacaq. Şəkil 295. Belə çıxır ki, şüalanma selinin sıxlığı – vahid zamanda konturun vahid səthindən keçən enerjinin miqdarıdır. Alınmış ifadəni kimi də yazmaq olar. Burada, – elektromaqnit şüalanmasının gücüdür. BS -də şüalanma selinin sıxlığının vahidi və ya . Enerji sıxlığının fadəsindən istifadə etməklə, şüalanma selinin sıxlığı üçün həm də alarıq (burada və olması nəzərə alınmışdır)(şəkil 296). Sonuncu ifadədən aydın olur ki, şüalanma selinin sıxlığı enerji sıxlığı ilə dalğaların vakuumda yayılma sürətinin hasilinə bərabərdir ( ) . Şəkil 296. İndi də şüalanma selinin sıxlığının nələrdən asılı olduğunu aydınlaşdıraq. ifadəsində nöqtəvi mənbə üçün olduğunu nəzərə alsaq, alarıq. Belə çıxır ki, şüalanma selinin sıxlığı şüalanma mənbəyindən olan məsafənin kvadratı ilə tərs mütənasibdir ( ). Elektromaqnit şüalanmasının yaranması üçün yüklü zərrəciyin hərəkətinin təcilli olmasının əsas şərt olduğunu və təcilin də ilə mütənasib olduğunu nəzərə alsaq, elektrik sahəsinin intensivliyinin və maqnit induksiya vektorlarının ayrılıqda -ın kvadratı ilə, birlikdə isə –ın dördüncü dərəcəsi ilə ilə mütənasib olması nəticəsinə gəlmək olar. Deməli, şüalanma selinin sıxlığı tezliyin dördüncü dərəcəsi ilə mütənasibdir: . Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|