Ekspertizasi dərsliK
Yüklə 3,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.2.2. T ə bii mineral suların s ə naye doldurulmasının
67
Mineral içilən (süfrə) sular azı 1 q/dm 3 minerallaşma ilə, lakin bioloji aktiv maddələrin miqdarına görə balneoloji normadan aşağı;
İçilən müalicə-süfrə suları 1-dən 10 q/dm 3 minerallaşma ilə, arsen, bor, yod və digər başqa komponentlərin yüksək miqdarına malik (cədvəl 1.16). Cədvəl 1.16 Mineral sular Bioloji fəal komponentlər Komponentlərin kütlə qatılığı, mq/dm 3
Sərbəst karbon qazı (həll olmuş) 500,0 Dəmirli
Dəmir 10,0
Arsenli Arsen
0,7 Borlu
Ortobor turşusu 35,0
Silisiumlu Metasilikat turşusu 50,0 Bromlu
Brom 25,0
Yodlu Yod
5,0 Üzvi maddələrə malik Üzvi maddələr (karbon hesabı ilə) 3,0
Mineral suların kimyəvi tərkibinin kəsr şəklində göstərilməsi qəbul olunmuşdur: surətdə – üstünlük təşkil edən anionlar, məxrəcdə – qatılığı 20 mq·ekv%-dən çox olan kationlar yazılır. İonlar artan qatılıqla yazılaraq, mq·ekv%-lə ifadə olunur. Kəsr xəttindən solda ümumi minerallaşma (q/dm 3 ), qazlar (q/dm 3 ) və bioloji aktiv mikroelementlər (q/dm 3 ) göstərilir. Suyun adı az miqdarda olan iondan başlanır. Bu, üstünlük təşkil edən ionu tam, az əhəmiyyətliləri qısa adlandırmağa imkan verir. Kimyəvi tərkibinə görə mineral sular 52 qrupa bölünür ki, onlar daxildə minerallaşmaya görə tiplərə malikdir. Qrupun adlanması yuxarıda qeyd etdiyimiz prinsipə uyğun üstünlük təşkil edən anion və kationlara görə aparılır. Mineral suların texnoloji təsnifatı da vardır. Ona uyğun olaraq
68 doldurulmadan əvvəl suyun işlənmə sxemi müəyyən olunur.
Təbii mineral sular – mürəkkəb çox komponentli sistemdir. Onlarda təcrübi olaraq bütün məşhur kimyəvi elementlər tapılır. Suların çoxunda müxtəlif formalarda kationlar – natrium, kalsium, maqnezium, kalium; anionlar – xloridlər, sulfatlar, hidrokarbonatlar, karbonatlar və s. olur. Əsas mikroelementlər – yod, brom, flor, selen, bor, arsendir. Mineral sularda həll olan vəziyyətdə karbon qazı, metan, hidrogen sulfid və azot qazı olur. Bu qazlardan əhəmiyyətlisi karbon qazıdır. Digərləri əlavə yük olub, suyun onlardan təmizlənməsi lazım gəlir. Mineral sularda üzvi maddələrdən humin maddələri, bitum, fenollar, yüksək molekulu turşular olur. Bütün qeyd olunan maddələr bu və ya digər müalicəvi xüsusiyyətə malik olur. Mineral sular təbii qaynaqlarda müxtəlif dərinliklərdə yerləşir. Sənaye doldurulması üçün onları çıxarmaq tələb olunur. Suyun çıxarılması və nəql etdirilməsində mühüm şərt onun kimyəvi tərkibinin saxlanması və mikrobioloji təmizliyidir. Doldurulmaya qədər suyu hermetik toplayıcılarda CO 2 təzyiqi altında saxlayırlar. Su doldurulmadan əvvəl filtrləmə, cansızlaşdırma, soyutma və karbon qazı ilə doydurma əməliyyatlarını keçməlidir. Filtrləmə filtr kardon, yaxud keramik filtrdən keçirilməklə aparılır. Sonuncu minerallığı 7-8 q/dm 3 -a qədər olan sular üçün istifadə olunur. Cansızlaşdırma. Mineral suların bakterial təmizlik səviyyəsi onlarda bağırsaq çöplərinin olmasına görə müəyyən olunur. Butulkaya doldurulan mineral sularda bağırsaq çöplərinin miqdarı 1 dm 3
69 orqanizmlər, o cümlədən patogenlər məhv edilməlidir. Ultrabə- növşəyi şüalardan, gümüş duzundan, natrium hipoxloriddən istifadə olunur. Təbii mənbədən 2-dən aşağı koli-titrlə daxil olan su cansızlaşdırılmaya verilmir. Soyutma. Suyun karbon qazı ilə doyma səviyyəsini artırmaq üçün aparılır. 4-10 0 C-dən aşağı olmamaq şərtilə soyudulur. Bu işdə məqsəd suyun duz sisteminin stabilliyinin pozulmamasıdır. Karbon qazı ilə doydurma. Suda həll olmuş duzların saxlan- ması suyun saxlanma müddətinin artırılması və ona dad xüsusiy- yətləri vermək məqsədilə aparılır. Bütün mineral sular CO 2 ilə
doydurulur və bunun üçün müxtəlif tipli saturatorlardan istifadə olunur.
Müalicəvi mineral sularda karbon qazının kütlə payı 0,15- 0,20%, müalicə – süfrə sularında azı 0,3%, dəmirlilərdə – 0,4%-ə qədər olur. Mineral sular avtomat doldurma xəttində pivə və spirtsiz içkilərə oxşar şəkildə doldurulur. Mineral sular xarici amillərin təsiri altında dəyişən qeyri stabil komponentlərə malik ola bilir. Bu komponentlərin təbiətindən asılı olaraq mineral sular beş texnoloji qrup üzrə təsnifləşdirilir. Onların hər biri üçün xüsusi işlənmə formaları tətbiq olunur. I qrup – karbonat turşusuz (CO 2 -na malik olmayan) su – tərkibində asan oksidləşən komponentlərə malik olmur. İşlənmə sxemi adi olub, karbon qazı ilə doydurma da daxildir. II qrup – karbonat turşulu (CO 2 -na malik olanlar). Əgər onlarda asan oksidləşən komponentlər olmazsa işlənmə adi sxem üzrə aparılır. Lakin bu zaman suda həll olan karbon qazı itkisi minimum olmalıdır. III qrup – dəmirə malik sulardır. Suda olan müalicəvi xüsusiyyətli dəmirin oksidləşməməsi üçün ona askorbin yaxud limon turşusu vururlar. IV qrup – hidrosulfidli və hidrosulfid-hidrogensulfidli sular, 20 mq/dm
3 -a qədər hidrogensulfidə və 30 mq/dm 3 -dək hidrosulfid ionuna malik olur. Bu, kükürdün reduksiya olunan forması olub, Yüklə 3,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|