Elektr yurituvchi kuch va uning ahamiyati

1.6-§. Elektr o’tkazuvchanlikni o’lchash

Eritmalarning elektr o’tkazuvchanligi maxsus qurilmalar konduktometrlar yordamida aniqlanadi [19-20]. Elektr o’tkazuvchanlik qarshilikka teskari qiymat bo’lgani uchun avval eritma qarshiligi o’lchanadi, so’ngra uning qiymatidan foydalanib elektr o’tkazuvchanlik hisoblab topiladi. Eritma qarshiligini o’lchashda Uitson ko’prigi sxemasiga asoslangan Kolraush usulidan foydalaniladi (4-rasm).

Qo’llaniladigan reoxord uzunligi 1 metr bo’lgan chizg’ich (millimetrlarga bo’lingan) Reoxordga 85% Cu, 12% Mn, 31% Ni qotishmasidan tayyorlangan sim tortilgan. Simning kesma yuzi shunday hisobga olinadiki uning qarshiligi 70 Om dan katta bo’ladi.

Bu asbob tovush to’lqinlari beradigan tok bilan ishlaydi. Qarshilikni o’lchashda tokning optimal chastotasi 800-1000 Gs ga teng bo’lishi kerak. O’zgaruvchan tok manbai sifatida lampali tovush generatori 3/10 yoki elektromagnit uzgichi bo’lgan g’altak ishlatiladi. Doimiy tokni o’zgaruvchan tokga almashtirishning sababi shundaki o’zgaruvchan tok ishlatilganda elektrodlar qutblanmaydi.
Nol-qurilma sifatida kichiq qarshilikli telefon, o’zgaruvchan tok galvanometrlari va ossillografik induktor (INO-3M) dan foydalanish mumkin. Eritma solinadigan idishlar bir necha xil bo’ladi. Qutblanish ro’y berishining oldini olish uchun eritma solinadigan idishdagi elektrodlar platina bilan qoplanadi. Kirxgof qonuniga binoan tok a nuqtadan tarmoqlanib avb va agb yo’nalishlar bo’yicha ketadi. Agar g va b nuqtalardagi potensiallar bir-biriga teng bo’lsa, g – b yo’nalishida tok bo’lmaydi.
Bunga erishmoq uchun v kontakt har tomonga surib turiladi. Kirxgof qonuniga binoan b–g yo’nalishda tok bo’lmaganida qarshiliklar orasida
yoki
(18)
bog`’lanishi mavjud. Bunda I₂=bv, I₁₌ab (reoxord qismlari).
Sinalayotgan eritmaning qarshiligi R_x quyidagi formula bilan hisoblanadi.
(19)
Bunda R qarshiliklar magazinining ko’rsatishi, va reoxordning telefoni nol ko’rsatayotgan vaqtdagi qismlari.