Elektr va magnetizm

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI OLMOLIQ FILIALI
“________________________________________” FAKULTETI
“________________________________________” KAFEDRASI
“________________________________________” FANIDAN


MUSTAQIL ISHI
Mavzu: Aktiv va reaktiv qarshiliklarni hisoblash
GURUH:______________________
BAJARDI:_____________________
TEKSHIRDI:__________________
OLMALIQ 2023
mavzu: Aktiv va reaktiv qarshiliklarni hisoblash
Reja:

1. 
   Rezonans hodisasi.
   
2. 
   Aktiv va reaktiv qarshiliklar.
   
3. 
   Sig’im va induktiv elemenlar.
   
4. 
   Aktiv va reaktiv qarshiliklarni qanday hisoblash mumkin
   

Aktiv va reaktiv qarshiliklari o‘zaro ketma-ket ulangan zanjirlar.
Sinusoidal o‘zgaruvchan tok elektr zanjirida aktiv va reaktiv qarshiliklarni ketma-ket ulash. Elektr zanjiri uchun Om va Kirxgof qonunlari. Kuchlanishlar, qarshiliklar va quvvatlar uchburchagi. Aktiv, reaktiv va to‘la qarshiliklar.

Mexanika kursidan ma’lumki har qanday tebranuvchi sistemalar uchun rezonans hodisasi o‘rinlidir. Biror sistemaga tasir etuvchi kuchning chastotasi shu sistemaning xususiy tebranish chastotasiga mos kelganda sistemada rezonanas yuz beradi va sistemadagi tebranishning amplitudasi keskin ortib ketadi. Bunday hodisalarni biz hayotda ko‘p uchratamiz, masalan avtomobilning tebranishi yo‘lning ma’lum notekisliklarida keskin ortib ketadi, yoki tarixiy ma’lumotlarda keltirilishicha, askarlar ko‘prikdan saf qadami bilan o‘tib borayotganda ko‘prik buzilib ketgan (ko‘prikning xususiy tebranish chastotasi bilan undan o‘tib borayotgan askarlar qadamlari chastotasi teng kelib qolib ko‘prik tebranishi amplitusi keskin ortib ketgan).

Quyidagi oddiy tajribaga e’tibor bering. Rasmda turli uzunlikdagi matematik
mayatnikar ko‘rsatilgan. 1-sharni tebrantirib yuboramiz. Biroz vaqt o‘tgach tebranishlar barcha sharlarga uzatiladi. Rezonans shartiga ko‘ra 6-shar eng katta
amplitudada (1-sharga o‘xshab) tebranishi kerak. Haqiqatan ham, 2 va 3-sharlar deyarli tebranmaydi, 4 va 5-sharlarning tebranishi sezilarli darajada, 6-shar esa 1-shardek tebranadi, chunki 6- va 1-sharlar osilgan ip uzunliklari, demak mayatnik tizimlar, ayniqsa qurilish konstruksiyalari uchun juda muhim. Har qanday sistema, ayniqsa baland binolar va ko‘priklar o‘zining xususiy tebranish chastotasiga ega, agar ularga xuddi shu chastotali kuch ta’sir qilsa binoning tebranishi keskin ortib ketadi. Shuning uchun bunday inshootlarda rezonansga qarshi maxsus sitstemalar qo‘llaniladi.
Elektr zanjirlarida esa rezonans tebranish konturlarida yuz beradi. Tebranish konturi esa L-induktiv g‘altak va
S- kondensatordan iborat bo‘lib ular o‘zaro ketma-ket yoki paralel ulanishi mumkin. Shunga qarab tebranish konturlari ham paralel va ketma-ket konturlarga bo‘linadi.
Demak rezonansda zanjirning reaktiv elementlari yo‘qoladi, zanjir go‘yoki faqat aktiv qarshilikdan iborat bo‘lib qoladi. Zanjirda tok kuchi va kuchlanishlarning fazalari bir xil bo‘ladi.
Endi konturda nima tebranadi degan savolga javob beramiz.
Kontur kondensator va g‘altakdan iborat.

B u to‘liq mexanik energiyaga o‘xshash. Sistemaning to‘liq mexanik energiyasi ham uning kinetik va potensial energiyalari yig‘indisiga teng.