Электролит эритмаларнинг электр eтказувчанлиги

2.8.Elektr o’tqazuvchanlikning amaliy ahamiyati.
Elektr o’tqazuvchanlik fizik-kimyoviy tahlil usullarida, bemorlarga tashxis qo’yishda, eritmalarning kontsentratsiyasini aniqlashda, moddalarning tozaligini bilishda katta ahamiyat kasb etadi.
Quyida ularning ayrimlari haqida fikr yuritamiz:

1. 
   Xujayra va to’qimalarning normadagi va patologiyadagi
   

elektr o’tkazuvchanligi.
Tirik organizmni elektrokimyo nuqtai-nazaridan xujayra, elektrolitlar eritmasi bilan to’ldirilgan xujayralar aro bo’shliq deb qarash mumkin. Xujayralar elektr o’tkazuvchanligi 10^-3-10^-9 Om^-1m^-1 bo’lsa, xujayralar aro suyuqlikning elektr o’tkazuvchanligi 10^-3 Om^-1m^-1 atrofida bo’ladi.
Elektr o’tkazuvchanligiga qarab biologik suyuqliklar, to’qimalar quyidagi tartibda joylashadilar. qon, limfa, sapro > mushak to’qimasi, miya qatig’i > o’pka to’qimasi, yurak to’qimasi, jigar to’qimasi > yog’ to’qimasi, ilik > terining epidermis qatlami.
To’qima va xujayralarning elektr o’tkazuvchanligini o’lchab, olingan natijalarni tashxis (diagnoz) qo’yishda ishlatish mumkin. Patologik jarayonlarda to’qimalar o’lganda xujayra membranalarining elektr o’tkazuvchanligi o’zgaradi.
SHuni inobatga olish kerakki, xujayra va to’qimalarning elektr o’tkazuvchanligi erkin (bog’lanmagan) ionlar kontsentratsiyasiga bog’liq. SHunday ekan elektr o’tkazuvchanlik orqali xujayra membranalaridan ionlarni o’tishini kuzatish mumkin. Elektr o’tkazuvchanlikni ortishi erkin ionlarni ortganidan, kamayishi esa, ularning kontsentratsiyasini pasayganidan dalolat beradi.
Odatda turli sistemalarning elektr o’tkazuvchanligini o’lchashga asoslangan fizik-kimyoviy usul konduktometriya deyiladi.
Konduktometriya biokimyoviy, fiziologik, klinik tekshiruvlarda qo’llaniladi.

2. 
   Kuchsiz elektrolitning dissotsialanish darajasini elektr o’tkazuvchanlik orqali aniqlash.
   

Ostvaldning suyultirish qonuniga muvofiq kuchsiz elektrolitning ionlanish darajasi ortadi. CHeksiz suyultirilsa, uning (ionlanish darajasining) qiymati birga tenglashadi. SHunday ekan suyultirish bilan kuchsiz elektrolitlarning ekvivalent (molyar) elektr o’tkazuvchanligi maksimal qiymatgacha ortadi. (_). Binobarin, ekvivalent elektr o’tkazuvchanlik (_) elektrolitning eritmadagi dissotsialanish darajasiga to’g’ri proportsionaldir: ; - proportsionallik koeffitsienti bo’lib, elektrolit tabiatiga bog’liq. CHeksiz suyultirilganda elektrolit butkul dissotsialanadi, to’liq ionlarga parchalanadi; bu vaqtda bo’ladi. Demak, ( bo’lgani uchun). bo’lsa, yuqoridagi tenglamadagi o’rniga ni qo’ysak: , bundan kelib chiqadi.
Bu tenglama faqat kuchsiz elektrolitlarga ta’luqli. Uni kuchli elektrolitlarga qo’llab bo’lmaydi. Demak, kuchsiz elektrolitlar eritmasining dissotsialanish darajasini topish uchun : ni tajriba orqali dan keltirib chiqariladi. esa Kolraush qonuni orqali hisoblanadi.
3. Ionlanish konstantasini elektr o’tkazuvchanlik yordamida aniqlash.
Ostvaldning suyultirish qonuniga muvofiq kuchsiz elektrolitlarning ionlanish konstantasi ushbu tenglama bilan ifodalanadi:
Bu erda “C” elektrolit kontsentratsiyasi; ekanligini hisobga olsak va yuqoridagi tenglamaga qo’ysak: tenglama kelib chiqadi. Demak, kuchsiz elektrolitning ionlanish konstantasini topish uchun, dastlab solishtirma elektr o’tkazuvchanlik topiladi; tenglamasi orqali topiladi; orqali topiladi; So’ngra ionlanish konstantasi hisoblab chiqiladi.
4. Qiyin eriydigan tuzlarning eruvchanlik kontsentratsiyasini aniklash.
Qiyin eriydigan AgBr tuzini olsak, u juda oz bo’lsada eriydi. Uning qanchalik eriganini konduktometrik usulda aniqlash mumkin. Buning uchun dastlab distillangan suvning (erituvchining) elektr o’tkazuvchanligi o’lchanadi. Olaylik uning qiymati bo’lsin. So’ngra shu suvda AgBr eritilib, yana elektr o’tkazuvchanlik o’lchanadi
Har ikkala elektr o’tkazuvchanlik farqi orqali AgBr ga tegishli elektr o’tkazuvchanlik topiladi:

Endi spravochnik jadvalidan 18⁰S da = 54,3; = 67 ekanligini bilib olamiz va Kolraush qonuni orqali:
topib olamiz. tenglamadan C ni topamiz:
hisoblashda chiqqan qiymat erigan AgBr ning g^.ekv/l miqdorini beradi. Agar u AgBr molekulyar massasiga ko’paytirilsa:
erigan moddaning gr/l miqdori kelib chiqadi.