52
elektronlar musbat elektrod tomon siljiydi. Qutbli bo’lmagan
suyuq holatdagi va
qattiq dielektriklarda qutblanish sust kechib,
r
qiymati 2
2,5 atrofida bo’ladi.
Elektron qutblanishda elektr siljish
(D)
maydon kuchlanganligi
(E)
ga mos ravishda
o’zgaradi, shuning uchun ham
r
kuchlanganlikka bog’liq bo’lmaydi. Jism qattiq
holatdan suyuq holatga o’tganida zichligi kamayadi, natijada qutblanish ham sekin
susayadi. Elektron qutblanishda elektr energiyasi sarf bo’lmaydi.
Bunday
qutblanish neft moylarida (oktol), qattiq moddalar parafin, polistirol, polietilen va
boshqalarda kuzatiladi.
Ionli qutblanish
(С
I
, q
I
)
kristall panjarali qattiq jismlarda bo’sh bog’langan
ionlar siljishi natijasida ro’y beradi. Ionli qutblanish elektron qutblanishga nisbatan
kuchliroq kechadi va
r
ning qiymati 5
30 oralig’ida bo’ladi. Ion o’lcham jihatidan
elektrondan katta bo’lib, qutblanish tezligi esa, aksincha, past bo’ladi (
10
-3
c).
Bunda
r
qiymati chastotaga bog’liq emas. Ion qutblanishida elektr siljish maydon
kuchlanganligi
E
ga,
r
qiymati esa mazkur kuchlanganlikka bog’lig bolmaydi.
Harorat ko’tarilishi bilan kristall panjaradagi ionlar orasidagi masofa ortadi.
Natijada oraliqdagi tortishish-kuchi pasayadi
va ion qutblanishi kuchayadi, ya’ni
ionli dielektriklarda masalan, slyuda, ba’zi turdagi sopollarda
r
qiymati o’sib
boradi.
Ion qutblanishida energiya isrofi kuzatilmaydi,
chunki qutblanishga
sarflanadigan energiya manbaga to’liq uzatiladi. Faqat yuqori chastotada
ionlarning rezonansi hisobiga materiallarda elektr energiya isrofi kuzatiladi.
Dipol-relaksatsiya qutblanishi
(C
D-R
, q
D-R
, r
D-R
)
betartib issiqlik harakatida
bo’lgan zarrachalar (dipol molekulalari) elektr maydoni ta’sirida o’z yo’nalishini
o’gartirishi hisobiga ro’y beradi.
Agar molekulalar, kuchlar dipollarning maydon
uzra yo’nalish olishiga xalal bermasa, u holda dipol qutblanishi sodir bo’ladi.
Qutbli dielektriklardagi dipol molekulalarining musbat va manfiy zaryadlarining
og’irlik markazlari
bir-biriga mos kelmay, balki molekula chekkasiga siljigan
holda elektr momenti hosil qiladi. Elektr maydonida uning manfiy chekka qismi
musbat qoplamaga, musbat qismi esa manfiy qoplamaga tomon burilishga intiladi.
Dipol mazkur burilishda ma’lum qarshilikka
Dostları ilə paylaş: