Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №3 (84) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №3 (84)

50 
5.
 
Гаибов А.Д. Гельминты и гельминтозы овец Азербайджана: Автореф. дисс. канд. вет. 
наук. Москва, 1947, 16 с. 
6.
 
Садыхов И.А. Основные результаты изучения гельминтов хищных и других пушно-
промысловых зверей Азербайджана. / Исследование по гельминтологии в 
Азербайджане. Баку: Элм, 1975, с. 95-98. 
7.
 
Садыхов Р.Д. Гельминтофауна домашних и диких птиц Нахичеванской АССР, ее 
эколого-географический анализ: Автореф. дис. канд. вет. наук. Баку, 1970, 27 с. 
8.
 
Сеидов Я.М. Гельминты и гельминтозы овец Нахичеванской АССР: Автореф. дис. 
канд. вет. наук. Ереван, 1966, 23 с. 
9.
 
Скрябин К.И. Строительство Советской гельминтологии.М.: Изд. Акад. Наук. СССР, 1946 
, 211 с. 
 
ABSTRACT 
LalaAsgerova 
Biomorphological features of trematodes and their studies in the Nakhchivan 
Autonomous Republic 
 
Trematodes  are  referred  to  the  flat  helminthes  of  Plathelminthes,  a  class  of  flukes  of 
Trematoda.  Development  is  completed  in  intermediate  hosts  -  invertebrate  animals.  As  a  rule,  all 
trematodes  are  endoparasites.  All  trematodes–  arebiohelminthes,  develop  with  an  alternation  of 
generations  and  a  change  of  hosts.  Sexually  mature  helminthes  (marites)  parasitize  vertebrate 
animals  -  definitive  hosts,  the  larval  phase  -  in  intermediate  and  additional  hosts  (aquatic  and 
terrestrial mollusks, annelids, crustaceans, arthropods and fish). 
The  article  reflects  the  biomorphological  characteristics  of  trematodes,  as  well  as  studies 
conducted in the territory of the Nakhchivan Autonomous Republic in different periods by various 
research scientists. 
 
РЕЗЮМЕ 
Лала Аскерова 
Биоморфологические особенности трематод и  их исследования в Нахичеваньской АР 
Трематод  относят  к  плоским  гельминтам  Plathelminthes,  классу  сосальщиков 
Trematoda.Развитие  завершается  в  промежуточных  хозяевах  -  беспозвоночных  животных. 
Как  правило,  все  трематоды  -  эндопаразиты.Все  трематоды  -  биогельминты,  развиваются  с 
чередованием поколений и смены хозяев. Половозрелые гельминты (мариты) паразитируют 
у  позвоночных  животных  -  дефинитивных  хозяев,  личиночная  фаза  -  у  промежуточных  и 
дополнительных  хозяев  (водные  и  сухопутные  моллюски,  кольчатые  черви,  ракообразные, 
членистоногие и рыбы).  
В  статье  отражены  биоморфологическая  характеристика  трематод,  а  также 
исследования,  проведенные  на  территории  Нахичеваньской  Автономной  Республики  в 
разных периодах различными учеными-исследователями. 
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  27  aprel  2017-ci  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa 
tövsiyyə  olunmuşdur. (protokol № 08)
. 
Məqaləni  çapa  təqdim  etdi:  Biologiya  üzrə  fəlsəfə  doktoru,  dosent   
M. Piriyev
 
 
 
 

---

51 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2017,  № 3 (84) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2017,  № 3 (84) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2017,  № 3 (84) 
 
ŞƏFA MƏHƏRRƏMOVA 
Naxçıvan Dövlət Universiteti 
UOT: 57.023  
ARI SÜDÜ VƏ ONUN ƏHƏMİYYƏTİ HAQQINDA 
Açar sözlər: Arı südü, vitamin, ana arı, zülal, işçi arı 
Key words: royal jelly, vitamins, queen bee, protein, worker bee 
Ключевые слова:  маточное молочко,
 витамины, пчелиный, белок, рабочая пчела 
 
Arı  südü  5-15  günlük  körpə  işçi  arıların  udlaqüstü  vəzilərində  hazırlanır.  Sürfələrin  və 
yumurtlama dövründə  ana arının  yemlənməsinə sərf olunur.Saf arı südü xarici  görünüşcə sarımtıl-
ağ  rəngli,  gel  konsistensiyasında,  axıcı,  suda  həll  olan,  kəskin  qoxulu  ,  turşaşirin  dada  malik 
xamayabənzər  maddədir.  Bu  qida  maddəsinə  süd  deyilməsinin  səbəbi  rəng  bənzərliyidir.  Bununla 
yanaşı, ana arının qida qaynağı olması da səbəblər arasındadır. İşçi arılar yalnız sürfə dövrlərində 6 
gün arı südü ilə bəsləndiyi halda, ana arılar müntəzəm olaraq arı südü ilə qidalanır. (1.s 115) 
 
Arı  südünün  tərkibi:  Su  –  65%,  Zülallar  14-18%  (əsasən  albuminlər  və  qlobulinlər),  arı 
südünün  zülalları  tərkibcə  insan  qanı  zərdabının  zülallarına  yaxındır,  karbohidratlar  9-18% 
(qlükoza,  fruktoza,  saxaroza),  vitaminlər  A,  D,  C,  B1,  B2,  B3,  B6,  B12,  B15,  H,  E,  PP,  pantoten 
turşusu,  Ali  karbon  turşuları  (kəhrəba,  palmitin,  stearin  və  sair  turşular),  cinsiyyət  hormonları 
(estradiol,  testosteron,  proqestron),  mikroelementlər  –  Fe,  Co,Ka,  Ca,  Na,  Mg,  Zn,  Cu,  Ni,Au, 
asetilxolin  ,  stearinlər  ,lipidlər,  fermentlər  –  amilaza,  katalaza,  invertaza,  proteaza,  xolinesteraza, 
turş  fosfotaza.Təsirləri:  antivirus  (qrip  və  stomatit  viruslarına  təsir  edir),    güclü  biostimullaşdırıcı 
uşaqların  böyüməsini  stimullaşdırır,  qanyaratmanı  yaxşılaşdırır  (qanda  hemoqlobini,  eritrositləri 
artırır,  lakin  leykositlərin  miqdarını  azaldır),  daxili  sekresiya  vəzilərinin  funksiyasını  bərpa  edir, 
insulin yaranmasını stimullaşdırır, qanda, beyin və qara ciyər toxumalarında xolesterinin miqdarini 
azaldır  və  fosfolipidlərin  miqdarini  artırır,  həzm  orqanlarının  işini  yaxşılaşdırır;  qan  dövranı 
orqanlarının işini yaxşılaşdırır, arterial təzyiqi normallaşdırır, maddələr mübadiləsını stimullaşdırır 
və  orqanizmin  qocalmasını  ləngidir,  yaddaşı  yaxşılaşdırır  və  həyat  tonusunu  qaldirir,  endokrin  (o 
cümlədən, cinsiyyət) vəzilərinin funksiyasını stimullaşdırır, immun sistemini gücləndirir.(2.s 10) 

---