Elmи мяъмуяси
Yüklə 3,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- RESUME CREATION IN ISLAMIC THEOLOGY (KALAM) Aqil SHIRINOV
i.e.n. Aqil ŞİRİNOV 130
CREATION IN ISLAMIC THEOLOGY (KALAM) Aqil SHIRINOV
The question of the creation of the universe occupies a central place in kalamic books. al-Juwayni (d. 478/1085) emphasizes that the most important thing in Islam is the meditation on the creation of the universe. It shows how important was the problem for the kalamic scholars (mutakallimin). In this article we will discuss the opinions of pre-Ghazali kalamic scholars on the creation of the universe and will seek answers to the following questions: What do Islamic theologians mean with the universe (ملاعلا)? Does the universe have any beginning or not? If the universe has a beginning, what substance it was created from?
On qiraət imamı və onların raviləri 131
ON QİRAƏT İMAMI VƏ ONLARIN RAVİLƏRİ Mirniyaz MÜRSƏLOV* Qiraət elmi haqqında ilk əsərləri Əbu Übeyd əl-Qasım ibn Səllam (ö. 828), Əbu Cəfər ət-Təbəri (ö. 922) və Əbu Xatim əs-Sicistani (ö. 868) yazdıqları zaman qiraətlər daha “Yeddi Qiraət” və ya “On qiraət” deyə sistemləşdirilməmişdi. Ona görə də onlar öz əsərlərində yeddi və ya on deyil daha çox qiraətin adını çəkmişdilər. 1 Ancaq hicri ikinci əsrin əvvəllərində xilafət ərazisində fərqli şəhərlərdə fərqli qiraətlərin müsəlmanlar tərəfindən mənimsənilməyə başlanması ilə “Yeddi Qiraət” geniş yayılmağa başlamışdır. 2 Beləliklə də, Məkkədə Abdullah ibn Kəsirin, Mədinədə Nafinin, Şamda ibn Amirin, Bəsrədə Əbu Əmr və Yaqubun, Kufədə isə Həmzə və Asimın qiraətləri məşhurlaşmışdır. 3
Qiraət” olaraq təsis etmişdir. 4 O, Yaqub əl-Hədrəminin yerinə yeddinci qiraət imamı olaraq əl-Kisaini seçmişdir. 5 Sonradan əl-Bəğavi (ö. 1116) bu yeddi qiraətə, digər üçünü də Yaqub əl-Hədrəmi, Xələf ibn Hişam ibn Sələb və Əbu Cəfər ibn Qaqanın qiraətlərini əlavə edərək onların sayını ona çatdırmışdır. 6 Bu imamların qiraətlərini rəvayət edən çoxlu raviləri olsa da, qiraətlə bağlı yazılmış əsərlərdə onların sayı məhdudlaşdırılaraq ikiyə endirilmişdir. Biz bu məqalədə on qiraət imamının və onların hər birinin iki ravisinin həyat və yaradıcılıqlarını, qiraətlərinin istinadını tədqiq etməyə çalışmışıq.
* Bakı Dövlət Universitetinin İlahiyyat Fakultəsinin Müəllimi 1 Mustafa Sadiq Rafii, İcazul-Qur`an vəl-Bəlağatin-Nəbəviyyə, 52 2 Sübhis-Salih, Məbahis fi Ulumil-Qur`an, 281 3 Zərqani, Mənahilul-İrfan fi Ulumil-Qur`an, I, 409 4 Zərkeşi, əl-Bürhan fi Ulumil-Qur`an, I, 330 5 Mustafa Sadiq Rafii, İcazul-Qur`an vəl-Bəlağatin-Nəbəviyyə, 52 6 Sübhis-Salih, Məbahis fi Ulumil-Qur`an, 280-281 Mirniyaz MÜRSƏLOV 132
I. NAFİ Əbu Rüveym Nafi ibn Əbdirrəhman ibn Əbi Nueym əl-Leysi 689-cu ildə Misirdə anadan olmuşdur. 7 Əslən İsfahanlı olan Nafi Mədinə qiraət imamıdır. Qiraət elmini ərz yolu ilə özünün də ifadəsinə görə 70-ə yaxın Mədinəli tabiundan öyrənmişdir. Mədinədə yaşamış və 70 ildən çox qiraət elminin tədrisi ilə məşğul olmuşdur. Onun qiraəti mütəvatir qiraətlərdəndir və sənədi Məhəmməd peyğəmbərə gedib çıxır. Qiraətinin istinadına gəlincə, o, qiraətini Əbu Cəfər Yezid ibn əl-Qaqa, Əbu Davud Əbdürrəhman ibn Hörmüz əl-Ərac, Şeybə ibn Nisah, Əbu Əbdillah Müslim ibn Cündəb əl-Hüzəli, Əbu Yezid ibn Rumandan almış, onlar da Əbu Hüreyrə, Abdullah ibn Əyyaş ibn Əbi Rabiədən öyrənmiş, onlar da Übey ibn Kəbdan və o da Məhəmməd peyğımbərdən öyrənmişdir. 8
785-ci ildə Mədinədə vəfat etmişdir. 9 Rəmzi “əlif” (ا) hərfidir. İki məşhur ravisi var: 1) Qalun İsa ibn Mina ibn Virdan 737-ci ildə Mədinədə anadan olmuş və 835-ci ildə Mədinədə vəfat etmişdir. 10 Yunan əsllidir. Mənbələrdə Nafinin ögey oğlu olduğu bildirilir. 11 Qiraəti gözəl olduğu üçün müəllimi İmam Nafi ona yunan dilində gözəl mənasını verən “Qalun” ləqəbini vermiş və bu ləqəblə də məhşurlaşmışdır. Müəlliminin ölümündən sonra onun yerinə keçərək Mədinənin qiraət imamı olmuşdur. 12 Rəmzi “bə” (ب) hərfidir. 2) Vərş Osman ibn Səid əl-Misri 728-ci ildə Misirdə anadan olmuş və 812-ci ildə Misirdə vəfat etmişdir. 13 Üzünün rəngi çox ağ olduğu üçün müəllimi Nafi ona “Vərş” ləqəbini vermişdir. 14
7 Ali Osman Yüksel, İbn Cezeri ve Tayyibetün-Neşr, 267 8 Dani, ət-Təysir fil-Qiraətis-Səb, 8 9 Mənnaul Qəttan, Məbahis fi Ulumil-Qur`an, 182 10 Məhəmməd Hadi Mə`rifə, ət-Təmhid fi Ulumil-Qur`an, 228 11 Məhəmməd Hadi Mə`rifə, ət-Təmhid fi Ulumil-Qur`an, 228 12 İbnul-Cəzəri, Ğayətun-Nihayə fi Tabaqatul-Qurra, I, 615-616 13 İsmail Karaçam, Kıraat İlminin Kur`an Tefsirindeki Yeri ve Mutevatir Kıraatların Yorum Farklılıklarına Etkisi, 107 14 Mənnaul Qəttan, Məbahis fi Ulumil-Qur`an, 172 Yüklə 3,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|