Erdem ve mutluluk
Yüklə 32 Kb. Pdf görüntüsü
|
için sosyal davranış kurallarını koymuş ve bu kuralları ilkel top- lumlarda bir tabular (yasaklar) sistemi içerisinde, daha sonra da, daha az ilkel ahlâk sistemleri içerisinde toplamıştır. Bununla birlikte, Freud'un tutumu hiçbir zaman tutarlı bir rölativizm değildir. İnsanın ulaşmak için çaba gösterdiği bir amaç olarak gerçeğe (yani insanın gerçeği bulacağına) bütün kalbiyle inanıyor ve insanın, tabiatı gereğince akıllı bir yaratık olması dolayısıyla, böyle bir çaba gösterme yeteneğine sahip olduğuna güveniyordu. Rölativizme karşı olan bu tutum, "bir hayat felsefesi" 24 ile ilgili tartışmalarında çok açık bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Gerçeğin "çeşitli dış şartlar altında ortaya çıkan ihtiyaçlarımızdan ve isteklerimizden başka bir şey olmadığını" öne süren kurama karşıydı; Freud'a göre böyle bir "anarşist" kuram "günlük hayatla yüz yüze geldiği anda çökecektir". Freud'un aklın gücüne, insanlığı birleştirme ve insanı boş inançların zincirinden kurtarma yetisine inanmış olması, Aydın- lanma felsefesinin ayırt edici niteliği olan ve insanı duygu- landıran bir inançtır. Gerçeğe duyulan bu inanç, Freud'un psika- nalitik tedavi kavramının temelini oluşturmaktadır. Psikanaliz, insanın kendisiyle ilgili gerçeği ışığa çıkarma denemesidir. Bu bakımdan Freud, Buda'dan ve Sokrates'ten bu yana, insanı erdemli ve özgür kılan, ya da -Freud'un deyişiyle- sağlıklı bir hale getiren bir güç olarak gerçeğe inanan düşünce geleneğini sürdürmüştür. Psikanalitik tedavinin amacı, akıl-dışı olanın (id'- in) yerine aklı (Ego'yu) koymaktır. Psikanalitik tedavi, böyle bir görüş açısından, iki kişinin -psikanalist ile hastanın- kendilerini gerçeğin araştırılmasına adadıkları bir durum olarak tanımlana- bilir. Tedavinin amacı sağlığı düzeltmektir, ilâçlarsa akıl ve ger- 24 S. Freud, New Introductory Lectures on Psychoanalysis, W.J.H. Sprotî, tr. (New York: W.W. Norton and Company, 1937, ss. 240-241. 53 çektir. Böylesine bir içtenliğin seyrek olarak karşımıza çıktığı bir kültür içerisinde köklü bir dürüstlüğe dayanan böyle bir durumu önermiş olması belki de Freud'un dehasının en büyük belirtisidir. Freud'un, karakter-bilimi ile ilgili görüşü de, üstü kapalı bir şekilde de olsa, yine rölativist olmayan bir tutumu dile getirir. Libido'nun gelişmesinin oral safhadan başlayıp anal safhadan geçtiğini ve genital safhaya ulaştığını, sağlıklı bir insanda genital yönelişin belirgin olduğunu kabul etmektedir. Ahlâkî değerler üzerinde açıkça durmamakla birlikte, Freud'un, ahlâkî değerlerle karakter arasında üstü kapalı bir şekilde ilişki kurduğu söylenebilir: Bağımlı, açgözlü, cimri tavırların ayırt edici niteliği olan pregenital yönelişler, genital, yani yaratıcı, olgun bir karakterden ahlâk bakımından daha aşağıdır. Freud'un karakter bilimi, böylece, erdemin insan gelişmesinin tabiî amacı olmasını gerektirmektedir. Bu gelişme birtakım özel şartlar, çoğunlukla dış şartlar tarafından engellenebilir, böylece nevrotik karakterin oluşumu gibi bir sonuç çıkar ortaya. Normal gelişme ise, sevme ve çalışma yeteneğine sahip olan olgun, bağımsız ve yaratıcı bir karaktere götürecektir; bu bakımdan, Freud'a göre, önünde sonunda sağlık ve erdem aynı anlama gelmektedir. Karakterle ahlâk arasındaki bu ilişki Freud'un sisteminde açıkça belirtilmemiştir. Bu, bir dereceye kadar, Freud'un rölati- vizmi ile hümanist ahlâkî değerleri üstü kapalı bir şekilde kabul etmiş olması arasındaki çelişmeden ileri gelmektedir; bir derece- ye kadar da, Freud'un daha çok nevrotik karakterle ilgilenmesi yüzünden genital ve olgun karakterin analizine ve tanımianma- * Freud'un kuramında, benliğin gelişmesinin üç aşamada olduğu kabul edilmektedir: 1) Cinsel enerjinin (libido), dolayısıyla zevk kaynağının ağızla ilgili bölgede toplandığı oral safha; 2) anüs civarında toplandığı anal safha ve 3) cinsel organlarda toplandığı genital safha; ilk iki safhayı belirtmek için Freud "pregenital' (cinsellik-öncesi) deyimini de'kullanmaktadır. (Çevirenin notu.) 1 3 sına pek az bir dikkat göstermiş olmasıyla ilgilidir, bunun için karakterle ahlâk ilişkisi ister istemez belirsiz bir halde kalmıştır. Bundan sonraki bölümde, "İnsanoğlunun özel durumunu" ve bunun karakter gelişmesi bakımından taşıdığı önemi gözden geçirdikten sonra, genital karakterle eş-değer olan "yaratıcı yöneliş"in ayrıntılı bir analizini yapacağız. III. BÖLÜM İNSAN TABİATI VE KARAKTER 54 Bir irısan olmak, benim için, başka insanlarla paylaştığım bir şeydir. Görmek, işitmek, yemek yemek ve su içmek bütün hayvanlar gibi benim de yaptığım şeylerdir. Ama benim "ben" olmam yalnızca benimdir ve başka hiç kimseye değil bana aittir; başka hiçbir insana değil, bir meleğe de değil - ve Tanrı ile birleşmediğim sürece- Tanrıya da değil, bana aittir. Master Eckhart, Fragmerıts i.insanoğlunun İçerisinde Bulunduğu Özel Durum Tek bir insan, insan soyunun simgesidir. İnsan türünün belirgin bir örneğidir. Hem "kendisi"dir, hem de "hepsi"dir; kendi özellikleri olan bir bireydir ve bu anlamda tektir, biriciktir, ama aynı zamanda insan soyunun bütün ayırt edici niteliklerini kendinde toplamaktadır. Kendi kişiliği, bütün insanlarda crtak olan insan varlığının özellikleri ile belirlenmiştir. Bu bakımdan, kişilik üzerinde durmadan önce insanlığın içerisinde bulunduğu durum üzerinde tartışmak gerekecektir. 57 Yüklə 32 Kb. Dostları ilə paylaş:
|