249
yolladığımı ve büyük bir çatışma sonrasında Culamerk’i
26
aldığımı
bildiriyorum. Şu anda Türklerle açıkça savaşıyorum. Bu nedenle
sizden, sizin birliklerinizin Dizy ve Başkale’den çıkmamasını arz
ediyorum;
zira o zaman Türkler ve Kürtler hepimizi keserler. Silah ve
mühimmat az. Eğer birlikler çıkmak zorundaysalar, bana insanların
hepsini çok güvenli bir yere götürebilmem için bilgi vermenizi arz
ediyorum. Rusya
’nın bana söz verdiği 20000 silahı istiyorum. Bunlar
gerekli. Sarıkamış’ta toplanan Berdan ve Türk tüfeklerini
memnuniyetle kabul ediyorum. Tüfekleri aldıktan sonra benim
adamlarım çalışabilirler ve siz Türkiye’de kendiniz için ikinci bir
Karadağ yaratırsınız. Ben şu anda Dizy-Gaverskaya’dayım. Benim 828
sayılı telgrafıma ne cevap veriyorsunuz? İmza: Marşimun”.
Ekselansları bu konuyla her zaman özel olarak ilgilendiği için,
diğer yandan da Marşimun’la, birliğin çıkmasının katliama neden
olacağı konusunda tamamen mutabık kalarak, talimatları talep
ediyorum 524. Çernozubov.
Kurmay Yüzbaşı Kalantayevskiy deşifre etmiştir.
(Bu belge
nin kopyası üzerindeki yazı)
Telgraf.
Tiflis. General
Yudeniç’e,
Operasyonel hususların, yerli halkın çıkarlarının ve
amaçlarının idaresine imkan vermediğini; Dilman-Van hattından ileriye
bizim cepheyi genişletmemiz arzu edilmediğinden, Van Gölü’nden ve
aynı zamanda Azerbaycan’dan doğuya doğru bölgenin işgal edilmesi
için bizim kuvvetlerimizin asgarisinin tahsis edilmesinin arzu
edildiğini, zira bu bölgelere ciddi bir tehdit olamayacağını bildirmeyi
bir borç sayıyorum.
BELGE 4
RGVİA. Fon 2100. Sayı 1. Dosya 558. Sayfa 358-358
arkası, 359-359 arkası.
Eçmiadzin’den gelen mektupta, Van’ın Ruslar tarafından
alınmasına Ermenilerin sevindikleri, Rusların Ermenileri himaye
26
Çölemerik: Hakkâri. – (Ç.N.)
250
ettiği; ancak General Abatsiyev’in faaliyet alanındaki Ermenilerin
Kürt ve Çerkez saldırılarına uğradığı, Ermenilere silah
verilmediği, olanların da ellerinden alındığı, Ermenilere yardım
edilmesi.
20.06.1915
Ekselansları Kafkasya Ordu Başkomutanı General Yaver Kont
İllarion İvanoviç Vorontsov-Daşkov’a,
Gizli
Ekselansları, Saygıdeğer Kont İllarion İvanoviç,
Ordumuzun Türkiye Ermenistanı sınırlarına geldiği andan beri
benim cemaatim, Rus birli
klerini her yerde büyük bir sevinçle
karşılamaktadır. Van alındığında, bizim ordularımızın aldığı diğer
yerlerde olduğu gibi Ermeni halk, kutsal haç ve kutsal İncil taşıyan
kiliselerdeki din adamlarının refakatinde, dindar Rus ordusunu ekmek
ve
suyla karşılamak için çıktılar. Ermeniler, araziye çıkan Rus askerî
amirlerine yerel araziyi ve yerel yaşamı tanıyan kişiler olarak, gönüllü
olarak
hizmetler verdiler. Yiğit Rus Ordusu’nun komutanları, Türk
Ermenileri için koruma ve himayeyi ihmal etmediler. 1877-78 Rus-
Türk Savaşı’nda olduğu gibi, Türkiye’ye karşı askerî faaliyetlerin
başladığı andan itibaren şimdi de aynı şeyler oluyor. Türkiye
Ermenistanı ve İran sınırlarında bu faaliyetlerin yoğun şekilde arttığı
şimdilerde, Siz Ekselansları’nın karşısında Yiğit Rus Ordusu’nun etkin
olduğu yerlerde, Türk Ermenilerinden kaygılanmak için bir neden
olmadığına şahitlik etmeyi bir borç biliyorum.
Sevindirici bir
gelişmeyi kaydettikten sonra, üzücü bir durumu
bildirmekten de pişmanlık duyuyorum. Türkiye’deki Ermeni nüfusa,
General
Abatsiyev
’in faaliyet alanında açıkça düşmanca
davranılmaktadır. Türk Ermenilerinin bulunduğu bu bölgedeki yerel
temsilcilerimden aldığım bilgilere göre; yardım edilme ve şiddetten
korunma i
çin sadece Ermenilerin değil, Hristiyan halkın korunmasına
ilişkin isteklerin de göz ardı edildiği söyleniyor. Bu da, Kürt
aşiretlerinin elebaşlarının ve Çerkezlerin, korumasız Hristiyanlara
çekinmeden zulmetmeye devam etmelerine yol açıyor. Ermeni halkın,
Malazgirt arazisine girmesine izin verilmezken
, silahlı Müslümanlar ve
Çerkezler daha dün Rus Ordusu’na haince saldırdılar. Tamamen serbest
bir şekilde, silahlı dolaşıyorlar ve Ermeni köylerine çekinmeden yeni
saldırılarda bulunuyorlar. Ellerinde silah olan Ermeniler de düşmana
251
karşı mücadele ediyor; ancak aramalara maruz kalıyor ve
silahsızlandırılıyorlar. Onların doğal istekleri, özgürlükçü Şanlı Rus
Ordus
u saflarında gönüllü olarak ortak düşmanla savaşmaktır. Ulusal
duygu ve benliklerine karşı düşmanca bir tutumla karşı karşıya
kalınmıştır. Bundan sonra belirtilen bölgede Ermeni halkının
huzursuzluk ve endişe içinde olduğu açıktır. Şu anda benim cefakâr
c
emaatimin çektiği çileleri belirttikten sonra, Ekselansları’ndan
saygıyla yukarıda belirtilen bölgedeki Ermeni halkın korunmasını
istiyorum.
Ekselanslarının sağlıkları ve uzun ömürleri için Tanrı’ya
yürekten dua ederek, V. Kevork, tüm Ermenilerin Yüksek Patriği
Katolikos
’un sadık hacısı olmaktan onur duyuyorum.
04.06.1915
№ 961
Aziz Eçmiadzin Manastırı.
BELGE 5
GARF. Fon 102. Sayı 246 (1916). Dosya 14. Sayfa 21, 22-22
arkas
ı, 23-23 arkası.
Amerika’dan Astrahan’a gönderilen Taşnak Partisi
mühürlü Ermenice yazılı, ancak Rus askerî sansürü tarafından el
konulan bildiri.
Genelkurmay Levazım General Adına
11.03.1916
№ 5516
Petrograd
Ekselansları Polis Departmanı Müdür Yardımcısı Vekili
İ. K. Smirnov’a,
Gizli
Saygıdeğer Efendim, İvan Konstantinoviç,
Bu vesile ile Siz Ekselansları’na, Amerika’dan Astrahan’a
gönderilen, içinde Taşnak Partisi mühürlü Ermenice bir bildirinin
bulunması nedeniyle askerî sansür tarafından el konulmuş olan №
173385 sayılı taahhütlü mektubu sunmaktan şeref duyarım.
Saygı ve bağlılığımın kabulünü istirham ederim.