Executive Summary of the research
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4. Yekunlar və tövsiyələr
39
Xüsusi təhsil haqqında qanun bunu təsdiq edir və ƏU-ın xidmətlərdən, tədris materiallarından və vəsaitlərindən, nəqliyyatdan və s. pulsuz istifadə etmək hüququna malik olduqlarını qeyd olunur. Lakin, bundan əlavə, ƏU müavinətlərin və təqaüdlərin müəyyən növlərini almaq hüququna malikdirlər. ƏU-ın daha rahat şəkildə təhsil almalarına imkan yaradan müavinətləri və təqaüdləri almaq hüququnun ƏU-a məxsus olduğunu bəyan edən qanunvericilik normaları aşağıda sadalanmışdır: 1)
Respublikasının Prezidenti tərəfindən 7 fevral 2006-cı ildə təsdiq edilmişdir) “əmək qabiliyyətindən məhrum olan şəxslər” təbəqəsinə aid olan, 16 yaşınadək əlil şəxsləri və ƏU- ı əhatə edir. Bundan əlavə, həmin qanunda müavinətlərin digər növləri ilə yanaşı “əlillik üçün müavinət” (4.0.1.3. maddəsi) və “16-dan aşağı yaşda olan ƏU üçün müavinət” (4.0.1.4. maddəsi) təsbit edilmişdir. Buna uyğun olaraq, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Əhalinin sosial təminatını gücləndirmək üçün əlavə tədbirlər haqqında fərmanında (22 yanvar 2007-ci il) 16-dan aşağı yaşda olan ƏU üçün müavinət təyin edilmişdir; 2)
Respublikasının Prezidenti tərəfindən 7 fevral 2006-cı ildə təsdiq edilmişdir) əlillik üçün əmək pensiyası qeyd edilmişdir. 12-ci maddədə 19 yaşına qədər əlil olmuş, bir illik sığortaya malik olan, sığortalanmış şəxslərə pensiyanın bu növünü ayırmağa icazə verilir; 3)
Azərbaycan Respublikasının Vətəndaşlara pensiyaların verilməsi haqqında qanununda (Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən 23 sentyabr 1992-ci ildə təsdiq edilmişdir) dövlət əmək (sosial sığorta) pensiyalarının digər növləri ilə yanaşı, əlillik üçün pensiya qeyd olunur. Bundan əlavə, həmin qanunda təsbit edilmişdir ki, 16-dan aşağı yaşda olan ƏU-a qayğı göstərən şəxslər əmək pensiyası almaq hüququna malikdirlər. Həmin qanunun 14-cü maddəsində daha dəqiq göstərilir ki, ƏU-a qayğı göstərən analar həmin uşaqların səkkiz yaşı tamam olduqdan sonra pensiya almaq hüququna malikdirlər. 4)
Azərbaycan Respublikasının Sosial sığorta haqqında qanununda (Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən 18 fevral 1997-ci ildə təsdiq edilmişdir) “əlillik” və “uşaqlara qayğı” meyarları da sosial sığorta siyahısına daxil edilmişdir. Hərçənd əlil uşağın valideynləri və ya qanuni nümayəndəs(lər)i uşağa qayğı göstərmək üçün ödənilən sosial sığortadan birbaşa istifadə edən şəxslərdir, yenə də təcrübədə uşaq sığortaların hər iki növündən yararlanmalıdır. 5)
(Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən 21 oktyabr 2005-ci ildə təsdiq edilmişdir) dəqiq göstərilir ki, əgər uşaqlar dövlət müəssisələrində yaşayırlarsa, onda ailəyə sosial yardım ayrılarkən həmin uşaqlar nəzərə alınmırlar. Əslində həmin qanunda dəfələrlə vurğulanır ki, dövlət müəssisələrində yaşayan uşaqlar, o cümlədən ƏU dövlət tərəfindən tam təmin edilirlər; 6)
Azərbaycan Respublikasının Əhalinin sağlamlığının qorunması haqqında qanununda (Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən 18 fevral 1997-ci ildə təsdiq edilmişdir) bütün əhalinin dövlətdən sosial yardım almaq hüququna malik olduğu qeyd edilir. Buna uyğun olaraq, ƏU da həmin qanun əsasında müəyyən yardım ala bilərlər.
40
Bu tədqiqatı başlamaqda məqsəd Azərbaycanda ƏU-a təhsil xidmətlərinin göstərilməsinin səviyyəsini, strategiyalarını, vəsaitlərini və üsullarını tədqiq etmək idi, habelə həmin sahədə əldə edilən təcrübənin strategiya və tədris üsulları islahatına göstərdiyi əsas təsiri vurğulamaq idi.
Tədqiqatın vəzifələri aşağıda sadalanmışdır: 1) Azərbaycanda qanunvericilik, strategiyalar, vəsaitlər və üsullar baxımından ƏU-a təhsil xidmətlərinin göstərilməsinin vəziyyətini qiymətləndirmək və UHK ilə müqayisə etmək, habelə bu sahədə əldə edilən təcrübənin strategiya islahatına göstərdiyi əsas təsiri vurğulamaq; 2) bütün uşaqların əsas təhsil almalarına çətinliklər yaradan maliyyə məsələlərini təhlil etmək; 3) inkluziv təhsil sahəsində nümunəvi üsulları müəyyən etmək və sənədləşdirmək, habelə uğurlu və səmərəli üsulları və strategiyaları, ƏU-ın ümumtəhsil məktəblərdə uğurla təhsil almalarına mane olan amilləri aşkar etmək; 4)Bu sahədə islahatları həyata keçirmək, lazımi vəsaitin ayrılmasını təmin etmək və inkluziv təhsili dəstəkləyən proqramların icrasına dair tövsiyələr vermək.
Tədqiqat zamanı məlum oldu ki, digər keçmiş Sovet İttifaqı respublikaları kimi, Azərbaycanın da təhsil sistemi ƏU-ın təhsil tələbatını tam ödəyə bilmir. Azərbaycanda təhsil xidmətlərinin rahat istifadə edilə bilməsi, mövcudluğu və keyfiyyəti ilə bağlı ciddi çətinliklər vardır. ƏU-ın və onların ailələrinin həqiqi tələbatına uyğun gələn dövlət qaydaları və strategiyaları işlənib hazırlanarsa, bu maneələrin çoxunu aradan qaldırılmış olar. Hökumət nümayəndələrinin verdikləri müsahibələrdən belə nəticəyə gəlmək olar ki, uşaqlara qulluq göstərən və təhsil verən müxtəlif dövlət orqanlarının fəaliyyəti əlaqələndirilmir. Ən böyük problemlərdən biri də ondan ibarətdir ki, Hökumət hələ ki, sağlamlıq imkanları məhdud və ƏU üçün inkluziv təhsilin bütün ölkə üzrə təşkil edilməsi üçün müvafiq qanun qəbul edilməmişdir.
Buna baxmayaraq, əsaslı surətdə güman edilir ki, mövcud siyasi iradə və dəstək, dövlət büdcəsindən dövlət təhsil sisteminə ayrılan vəsaitlərin artırılması, dövlət və vətəndaş cəmiyyəti orqanları arasında tanışlığın və əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi, habelə ƏU-a göstərilən münasibətlərin dəyişdirilməsi sayəsində hamının təhsil almasına nail olmaq üçün çevik, səmərəli və qanun və qaydalar tərtib edilmədir.
Tədqiqatdan aşkar olunur ki, Azərbaycanda əlilliyi olan uşaqların ailələri çox böyük mənəvi, maddi və inzibati çətinliklərlə rastlaşırlar və bu, valideynlərin öz uşaqları üçün təhsil imkanlarını səmərəli şəkildə axtarmaq qabiliyyətlərini məhdudlaşdırır. Hazırda mövcud olan dövlət və qeyri-dövlət təşkilatları əlilliyi olan uşaqların problemlərinə kompleks yanaşmaq imkanına malik deyillər. Mövcud dövlət yardım xidmətləri yalnız aylıq nəqd müavinət verməklə kifayətlənirlər, həmin müavinət isə uşaqların hətta ən sadə ehtiyaclarını belə ödəmir və ƏU-ın təhsil almalarına şərait yaratmır (tibb müəssisələrinə gəlib-getmək müavinətinin məbləğinin aşagı olması). Bundan əlavə, ƏU-ın valideynlərinin psixoloji, mənəvi və hüquqi yardım xidmətlərinə ehtiyac vardır və əksər hallarda icmalarda bu cür xidmətlər mövcud olmur və ya ölkənin bütün ərazisində göstərilmir.
Çətinliklərə baxmayaraq, ailələrin əksəriyyəti ƏU-ın təhsil almalarının tərəfdarıdırlar, çünki onlar hesab edirlər ki, təhsil almaları onların əlilliyi olan uşaqlarının gələcək həyatlarında mühüm rol oynaya bilər. Hökumət ailələrin bu mövqeyini ƏU-ın təhsili üçün möhkəm zəmin yaradan amil kimi nəzərə almalıdır Tədqiqat nəticələri göstərir ki, sağlamlıq imkanları məhdud olan uşaqların tələbatını ödəyən xüsusi xidmətlər çox azdır. Bu çatışmazlıq əsasən Sovet dövrünün köhnəlmiş, dar tibbi yanaşmaları ilə əlaqədardır. Digər tərəfdən, keçmişdə ƏU-ın digər uşaqlardan təcrid edilməsi strategiyalarının tətbiq edilməsi nəticəsində bir çox ümumi məktəblərdə xüsusi pedaqoqlar yoxdur. Bundan əlavə, Azərbaycanın ali təhsil müəssisələrində həmin çatışmazlığı aradan qaldıra biləcək kadr hazırlığı üçün lazım olan proqramların sayı azdır. Hazırkı müəllim hazırlığı kurrikulumu xüsusi pedaqoqların
Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|