Executive Summary of the research
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qrafik 11. Müəllimlərin xüsusi xidmətlər haqqında biliyi (%) 58.1 31.1
- Sizin bildiyinizə görə, ƏU - a hansı xüsusi xidmətlər göstərilir
25
3.6 Xidmətkər
Əlilliyi olan uşaqlar üçün xüsusi xidmətlər rahat və mənalı təhsil fəaliyyətinə imkan yaradan mühüm amillərdən biridir. Buna görə də bu cür xidmətlərin mövcudluğu ƏU-a verilən təhsilin keyfiyyətini qiymətləndirmək üçün istifadə olunan əsas meyarlardan biridir. Tədqiqat nəticəsində məlum oldu ki, bu cür xidmətlərə böyük ehtiyac vardır. Sorğuda iştirak edən valideynlərin böyük əksəriyyəti (94,6%-i) bildirdi ki, onlar özləri əlilliyi olan uşaqlarına xidmət göstərirlər. Valideynlərin təxminən 25%-i onların uşaqlarına əlavə xidmətlərin mütəxəssislər tərəfindən göstərilməsini qeyd etdilər. Müəllimlərin və direktorların təxminən yarısı hesab edir ki, əlilliyi olan uşaqlar göstərilən xidmətlərdən bəhrələnə bilirlər. Sorğu zamanı aşkar olundu ki, bu cür xidmətlərin müxtəlif cəhətləri aşağıda qeyd olunmuşdur.
Azərbaycanın hazırkı qanunvericiliyində təsbit edilmişdir ki, sağlamlıq imkanları məhdud olan şəxslər tibbi-pedaqoji-psixoloji komissiyanın (TPPK) və Tibbi-sosial ekspert komissiyalarının (TSEK) göstərdikləri xidmətlərdən pulsuz istifadə etmək hüququna malikdirlər. Bundan əlavə, onlar icbari təhsil və peşə təhsili almaq, psixoloji xidmətlərdən və nitq terapiyası xidmətlərindən istifadə etmək hüququna malikdirlər. Lakin qanunvericiliyin bu müddəalarının məzmunu qeyri-müəyyəndir və əksər hallarda xidmətlərin növləri, habelə əlilliyi olan uşaqlara və onların ailələrinə təklif olunan xüsusi xidmətlər həmin müddəalarda dəqiqliklə müəyyən edilmir (bu barədə daha ətraflı məlumat hesabatın müvafiq bölməsində göstərilmişdir).
Mövcud qanunvericiliyə uyğun olaraq, TN-in tabeliyində olan, ƏU-a təhsil xidmətlərinin göstərilməsi haqqında qərar qəbul etmək səlahiyyətinə malik olan TPPK fəaliyyət göstərir. Komissiya Səhiyyə, Təhsil, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi nazirliklərinin nümayəndələrindən ibarət olub, ildə bir dəfə hər bir əlil uşağı müayinə etmək və onlara mövcud təhsil xidmətlərindən birini (ev təhsili, inteqrativ sinif, inkluziv sinif, xüsusi və ya internat məktəbi) təyin etmək üçün Qrafik 11. Müəllimlərin xüsusi xidmətlər haqqında biliyi (%) 58.1
Sizin bildiyinizə görə, ƏU - a hansı xüsusi xidmətlər göstərilir ? 26
cavabdehdir. 32 TPPK-ın rayon şöbələri vardır, habelə paytaxt şəhərdə bir mərkəzi komissiyası vardır.
Bakı şəhərində xüsusi məktəblərin müəllimləri ilə aparılan HQM zamanı həmin məktəblərin ƏU-a müxtəlif növlərdə xüsusi xidmətlər göstərməsi, onların təhsil və tibb ehtiyaclarını ödəmək üçün lazım olan avadanlıqlarla təchiz edilməsi qeyd edilmişdir. Digər məktəblərə gəldikdə isə, tədqiqat nəticəsində məlum oldu ki, bütün məktəblər zəruri xidmətləri göstərmək imkanında deyil. Müəllimlərin əksəriyyəti, tədris etdikləri məktəblərdə yalnız psixoloqun, bəziləri isə nitq terapevtinin olduğunu bildirdi.
Sorğuda iştirak edən valideynlərin yalnız 25,8%-i bildirdi ki, onların əlilliyi olan uşaqlarına əlavə xüsusi xidmətlər göstərilir. Məktəb direktorlarının və müəllimlərin isə 80%-i bildirdi ki, onların məktəbləri xüsusi xidmətlər göstərir 33 . Valideynlər müxtəlif mütəxəssislərə ehtiyac olduğunu bildirdilər və həmin mütəxəssislər arasında ən çox tələbat fizioterapevtədir (28%). Valideynlər bildirdi ki, onların uşaqlarının nitq terapevti, əmək terapevti, psixoloq xidmətləri və ümumi tibbi xidmətlərə ehtiyacı vardır. Tədqiqat nəticələri göstərir ki, şəhər və kəndlərdə yaşayan valideynlərin bu barədə olan fikirləri üst-üstə düşür.
Digər tərəfdən tədqiqat nəticəsində, məktəblərin psixoloq, nitq terapevti, fizioterapevt və əmək terapevti ştatlarına malik olmaları aşkar oldu. Cədvəl 11-də göründüyü kimi müəllimlər arasında aparılan sorğunun nəticələrinə uyğun olaraq, məktəblərdə ən çox göstərilən xüsusi xidmət növü psixoloji dəstəkdir. Məktəb direktorları arasında aparılan sorğunun nəticələri də eyni olmuşdur: 41 məktəb direktorundan 30-u yalnız psixoloq ştatına malik olduğunu bildirmişdir. Bundan əlavə, xüsusi məktəblərdə fizioterapevt və nitq terapevti ştatları da vardır. Lakin məlumatdan göründüyü kimi, kənd məktəblərinin əksəriyyəti lazımi xidmət göstərə bilmir 34 . Buna səbəb ümumtəhsil məktəblərində psixoloq ştatı istisna olmaqla, digər xüsusi mütəxəssislərin olmamasıdır.
Tədqiqat əsasında həmin mütəxəssislər üçün keçirilən təlimlərin kəmiyyət və keyfiyyəti haqqında etibarlı məlumat əldə etmək mümkün olmadı. Əmək terapevti ölkədə yeni peşədir və buna görə də həmin sahədə kadr çatışmazlığı vardır. Digər tərəfdən bəzi QHT ekspertləri hesab edirlər ki, həmin universitet proqramlarının əksəriyyəti kurrikulumun keyfiyyəti baxımından və tələbələrin təcrübi bacarıqlara yiyələnməsi baxımından geridə qalırlar. Məsələn, ekspertlər hesab edirlər ki, universitetin psixologiya proqramı yüksək dərəcədə nəzəriyyəyə əsaslanan kurrikulumdur və gələcək məktəb psixoloqlarına az təcrübi bacarıq öyrədir. Bundan əlavə, həmin universitet proqramı əsasında tələbələrə ƏU-la deyil, tipik uşaqlarla işləmək bacarıqları öyrədilir. Bundan əlavə, həmin tələbələr tətbiqi-pedaqoji bacarıqlara deyil, daha çox psixo-diaqnostika bacarıqlarına yiyələnirlər. Həmçinin, universitet proqramları hələ də defektologiya nəzəriyyəsi əsasında həyata keçirildiyindən inkluzivlik anlayışı həmin nəzəriyyəyə daxil deyildir. Ekspertlər ölkədə mövcud olan digər mütəxəssisləri də eyni cür qiymətləndirirlər. Əslində demək olar ki, müsahibə verən bütün hökumət nümayəndələri ƏU-ın təhsilinin bu cəhəti ilə əlaqədar olan çətinlikləri qeyd etdilər. Əvvəlki bölmələrdə qeyd edildiyi kimi, əlilliyi olan uşaqlara xüsusi xidmətlər göstərən günərzi tibbi reabilitasiya mərkəzlərinin sayı azdır. Əsasən əlilliyi olan uşaqların valideynləri tərəfindən təsis edilən bu mərkəzlərin hamısı beynəlxalq tərəfdaş təşkilatların şöbələri kimi fəaliyyət göstərir və əksər hallarda beynəlxalq ekspertlər həmin mərkəzlərin heyəti üçün təlim kursları keçirirlər. Öz ölçüsünə, keyfiyyətinə, metodologiyasına, hədəfinə və iş həcminə görə bir-birindən fərqlənən bu
32 Bu məktəblər barədə müxtəlif terminlər istifadə olunur. Digər terminlərdən biri “internat məktəblər”dir və həmin termin bu hesabatda istifadə ediləcəkdir. 33 Valideynlərin və müəllimlərin/direktorların cavabları arasında bu ciddi fərqin səbəbini tədqiqat nəticələri əsasında izah etmək heç cür mümkün deyildir. Səbəblərdən biri ondan ibarət ola bilər ki, sadəcə valideynlər bu cür xidmətlərdən xəbərdar deyildirlər və ya onların uşaqları məktəbdə bu cür xidmətlərdən heç zaman bəhrələnməmişdirlər. 34 Qeyd etmək lazımdır ki, kənd məktəbləri haqqında məlumat statistik əhəmiyyət kəsb etməyə bilər, çünki kənd məktəblərində işləyən yalnız 27 müəllim bu suala cavab vermişdir. Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|