628
Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî
lı kalma lüzumunu anlatmaya çalışmıştır.
53
Bunu yaparken de dinî mevzuları
bulunduğu çevredeki halkın kendi yerel diliyle, en sade şekilde ve döneminde
geçerli olan yöntemle aktarmıştır: “Elest’ şarâbını Pîr-i Kâmil doyasıya verdi, İçi-
verdim mikdârım kadar koyuverdi…,
54
Kul Hoca Ahmed, sözünü câhillere söyleme,
Söz söyleyip, câhile, değersiz pûla satma,…”
55
Anlatım (Takrir) Metodu
Pasif dinleyici durumundaki gruba bilgileri tek yanlı ve sözlü olarak ak-
tarma esasına dayanan bu metot, kısa zamanda çok bilgi aktarmaya imkân
vermesiyle öğretim etkinliklerinde oldukça sık kullanılır.
56
Takrir, anlatılacak
konuların yeterince açık olmayan, öğrencilerce kolaylıkla anlaşılamayacak kı-
sımların izahını yaparak açıklamaktır.
57
Yesevî’de söz, çok önemli bir yer tutmaktadır. Ayrıca boş konuşulmaması,
söylenen her bir sözün anlamlı ve ders mahiyetinde olması Yesevî’nin en bü-
yük anlatım özelliğidir. Aynı zamanda söylenen sözün öğrenci açısından din-
lenmesi ayrı bir öneme haizdir: “Kul Hoca Ahmed Hakk sözünü söyler dâimâ,…
Hakk’dan başka sözler hepsi imiş harâm,
58
Kul Hoca Ahmed hazîne açtı, inci ve cevher
saçtı, Dinlemeyen bu sözü, gaflet içinde gördüm.
59
Soru –Cevap Yöntemi
Ahmet Yesevî, açıklayacağı konuları önce soru sorarak dinleyicilerinde ve
talebelerinde tatlı bir heyecan uyandırır, onların ilgisini anlatacağı konuya
çeker ve ondan sonra konuyu sakin bir şekilde ele alır, geniş bir şekilde açık-
lardı: “Ey dostlar, kulak verin söylediğime, Ne sebepten altmış üçte girdim yere?”
60
diyerek “Atmış üçte niçin yerin altına girdim ben?” diye soran bir hocanın
dersine ilgi duymamak imkânsızdır. Başka bir divanında; “Allah nûru, Allah
dostu o Mustafâ, Kimler için geldi Rasûl bildiniz mi?...,
61
Ümmet olup Rasûl değerini
53
Fuat Köprülü, Türk Edebiyatında Ilk Mutasavvıflar, Diyanet Işleri Başkanlığı Yayınları, 8. bas-
kı, Ankara, 1993, s. 154-155.
54
Hoca Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, Ed. Tatcı M., Hoca Ahmet Yesevî Uluslararası Türk-
Kazak Üniversitesi Inceleme - Araştırma Dizisi, Ankara, 2016, s. 192.
55
Aynı eser, s. 191.
56
Suat Cebeci, Din Eğitimi Bilimi ve Türkiye’de Din Eğitimi, 3. Baskı, Ankara, 2015,s.62.
57
Mustafa Öcal, Din Eğitimi ve Öğretiminde Metodlar, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara,
2009, s. 203.
58
Hoca Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, Ed. Tatcı M., Hoca Ahmet Yesevî Uluslararası Türk-
Kazak Üniversitesi Inceleme - Araştırma Dizisi, Ankara, 2016, s. 152.
59
Aynı eser, s. 143.
60
Divan-ı Hikmet, Haz. Hayati Bice, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1993, s. 7.
61
Hoca Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, Ed. Tatcı M., Hoca Ahmet Yesevî Uluslararası Türk-
Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî
629
bildiniz mi?, Ten-cân ile sünnetlerini yaptınız mı?”
62
diyerek Yesevî hem öğretim
hem de eğitim boyutu ile soru sorma yönteminin yanı sıra eğitimde uygulama
ve değerlendirme metodunu da kullanmıştır.
Örnek Olay İnceleme Yöntemi
Yesevî, peygamberimiz ve sahabeleri döneminde yaşanmış olaylar sonu-
cunda ortaya çıkan çözüm yollarını derslerinde öğrencilerine aktararak ben-
zer durumlar karşısında nasıl davranılması gerektiği konusunda izahatta
bulunmuştur: “Gördüğü zamân inanan Ebâ Bekr-i Sıddîk’dır, Üstün olup dayanan
Ebâ Bekr-i Sıddîk’dır;…Kâbe kapısını açtıran, bütün putları kırdıran, Rasûl gönlünü
dindiren adaletli Ömer’dir.” Çıra olup sönmeyen, din yolundan dönmeyen, Haksız işi
eylemeyen adaledi Ömer’dir.”
63
Sohbet Yöntemi
Tarih boyunca din eğitiminde sohbetlerin büyük bir rolü olmuştur. Özel-
likle tasavvufta sohbetler vazgeçilmez bir eğitim şeklidir. Yesevî insanlara
güzel öğütler vermek, onlara Islami bilgiler aktarmak için bu yöntemi çokça
kullanmıştır: “Seher olsa yol alır, sır içinde sır görüp, Öyle sohbet kılanlar, farketme-
den bilinir, Kutbu’l-aktâb dervîşler, hâs sohbete gelirler, Onların olduğu sohbette şevk
sayısız olunur.”
64
Ödül ve Ceza Yöntemi
Günümüzde çocuk eğitiminde çokça kullanılan bir yöntem olan ödül ve
ceza yönteminde son çare ceza olmalı, aslolan olumlu pekiştirme olan ödül
olmalıdır. Bu ceza verme şekli de çocuğu sevdiği bir şeyden mahrum bırak-
mak şeklinde olmalıdır. Hikmetlerden anlaşılacağı üzere Yesevî, bu yöntemi
çokça kullanmıştır: “Allah’ı seven âşık yarın Burâk biner, Burâk binip mahşer yerin-
de cevlân kılar…”
65
Rol-model Yöntemi
Yesevî, öğrencileri için yaşantısıyla örnek bir şahsiyet olmuştur. O, Al-
lah’a karşı bütün vazifelerini yapmış olsa da sürekli kendisinin vazifelerini
bihakkın yerine getiremediğini dile getirmiş ve dinî vecibelerine daha da içten
sarılmış, öğrencilerine örnek olmuştur: “Yok benim gibi kötü belâ âlem içinde, Hiç
Kazak Üniversitesi Inceleme - Araştırma Dizisi, Ankara, 2016, s. 119.
62
Aynı eser, s. 120.
63
Aynı eser, s. 126-127.
64
Aynı eser, s. 397.
65
Aynı eser, s. 374.