Fazil Osmanov
Yüklə 376,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1 saylı küp qəbiri.
- 5 saylı torpaq qəbir.
13 bitiĢik olan “Pəldahar” adlı sahədə qədim buğda növü özbaĢına olaraq indi də yetiĢir. Bu buğdaya yerlilər “Peyğəmbər buğdası” da deyirlər. Bu buğda çox güman ki, qədim buğda cinslərinin bu günə kimi qalmıĢ nəslindəndir. Ağsu rayonunun Nüydi kəndində aparılmıĢ kiçik arxeoloji qazıntılara əsasən burada hələlik e.ə. I minilliyin son rübündən baĢlayaraq eramızın I minilliyinin ilk əsrlərinə aid zəngin maddi-mədəniyyət qalıqlarının varlığı aĢkar edilmiĢdir. Bunlar içərisində torpaq qəbirləri və onunla əlaqədar olan yaĢayıĢ yerləri qismən öyrənilmiĢdir. YaĢayıĢ yerlərini bildirən çay daĢlarından hörülmüĢ ev bünövrəsi, suvaq qalıqları, habelə iri təsərrüfat küpləri aĢkara çıxarılmıĢdır. Bundan baĢqa “Nüydi düzü”ndən tapılmıĢ çoxlu miqdarda dən daĢları da maraqlıdır. Belə ki, əldə edilmiĢ təsərrüfat əhəmiyyətli maddi-mədəniyyət qalıqlarına əsasən yaĢayıĢ yerinin qədim sakinlərinin əsas məĢğuliyyətlərindən biri, həm də daha üstün yer tutan sahəsi əkinçilik və maldarlıq olmuĢdur. Torpaq qəbirlərindən əldə edilmiĢ dəmir nizə ucluqları və tunc dəbilqə albanların döyüĢ texnikası haqqında təsəvvürlərimizin geniĢlənməsinə Ģərait yaratmıĢdır. Burada gələcəkdə arxeoloji qazıntılar davam etdirilərsə, Qafqaz Albaniyasına, qədim əhalisinin tarixinə dair daha yeni və zəngin məlumat əldə etmək olar. 1972-ci il Ağsu rayonunun dağlıq hissəsində yerləĢən Nüydi kəndi və onun ətrafları antik dövr və orta əsr abidələrilə zəngindir. 1965-ci ildə burada ilkin arxeoloji qazıntı zamanı bir sıra yeni tapıntılar diqqəti cəlb etmiĢdir. Məhz buna görə də bir neçə illik fasilədən sonra 1972-ci ildə həmin abidədə tədqiqat aparılması zəruri hesab edilmiĢdir. ġirvan ekspedisiyasının Nüydi arxeoloji dəstəsindən ibarət olan elmi heyət eyni adlı kəndin qərb kənarında yerləĢən Nüydi arxeoloji dəstəsindən ibarət olan elmi heyət Ayni adlı qərb kənarında yerləĢən Nüydi düzənində və ətraf ərazidə iki ay tədqiqat iĢləri aparılmıĢdır. Üzüm bağına çevrilmiĢ bu abidədə hazırda arxeoloji qazıntı iĢləri aparmaq olduqca çətinləĢmiĢdir. Artıq üzüm tənəkləri böyümüĢ, geniĢ bir sahəni örtmüĢdür. Ġndi lazımi sahədə qazıntı aparmaq üçün nə qədər bar verən meyvə ağaclarını tələf etmək kimi çətin vəziyyət yaranmıĢdır. Ona görə də meyvəsiz yerdə yoxlama qazıntısına baĢlamağı qərara aldıq. Ġlk dəfə qazıntı baĢlanmıĢ qəbiristan sahəsində 30 metr Ģimal-Ģərqə doğru 4x4 metr ölçüsündə kiçik qazıntı açdıq. Lakin bu, yoxlama ümidimizi doğrultmadı. Məqsədimiz yaĢayıĢ yeri ilə əlaqədar maddi-mədəniyyəti öyrənmək idi. BaĢlanmıĢ sahənin üst, qara torpaq qatı əvvəldən bəlli olduğu kimi qarıĢdırılmıĢdır. Onun içərisində maddi-mədəniyyət qalıqlarına az-az təsadüf olunur. 30 sm yer səthindən alt ağımtıl qatın baĢladığı müĢahidə edilmiĢdir. Bu qatda da 0,8 metr qədər tək-tək saxsı qab qırıqları, bəzi qəhvəyi rəngdə dəvəgözü (obsidian) qəlpələri görünürdü. Lakin 1 metr dərinlikdən heç bir maddi-mədəniyyət izi görünmədi. Ümumiyyətlə, burada heç bir tikinti və ya forması bəlli olan qab-qacağın hissələrinə rast gəlinmədi. Ġlk 14 yoxlama zamanı az saxsı qırıqlarından baĢqa qırıqlara da təsadüf edilmədiyindən və xam torpağa çıxdığından 1965-ci il I qazıntı sahəsinin Ģərq kənarından geniĢləndirməyə baĢladıq. Bura hələlik 5x5 metrlik bir sahənin açılması mümkün oldu. Əvvəlcə köhnə qazıntının və yeni sahənin ot-əncəri təmizləndi və 1965-ci ildə qazılıb götürülməsi lazım bilinməyən maddi-mədəniyyət qalıqlarının qazıntının Ģərq kənarında basdırıldığı yer bir daha yoxlandı və orada olduğu aydınlaĢdırıldı. Burada bəzən lap üst qatda da hətta bütöv gil qab-qacağa təsadüf edilir, ona görə ki, vaxtilə dərin Ģumlanma zamanı dayazda olan qəbirlər dağıdılmıĢ və qarıĢdırılmıĢdır. GötürülmüĢ kiçik sahə dörd kvadrata bölünərək qazılmağa baĢlandı. Yerin səthi bir qədər axırımlı və Ģumlanma ilə əlaqədar qeyri- bərabərdir. Üst lay götürülərkən bəzi qəbir avadanlığının daha dayazda yerləĢdiyi müĢahidə olunmuĢdur. Belə ki, 0,3-0,4 metr dərinlikdə kiçik matraya oxĢar qab, tunc üzük III kvadratdan və iki iri tunc bilərzik isə IV kvadratla I kvadratın arasında aĢkar edilmiĢdir. Bilərziklər aĢkar edilən yerdə insan-qıç sümüklərinin qırıqları da görünmüĢdür. 1 saylı küp qəbiri. Davam etdirilən qazıntı sahəsində, I kvadratdan 0,8 metr dərinlikdə orta həcmli gil qab parçaları üstündə olan bir uĢaq qəbiri aĢkar edilmiĢdir. Bu küp qəbiri kimi qeyd edilmiĢdir. Körpə uĢağa aid olan bu küp qəbiri çox da iri olmayan enli ağızlı küpün ağız tərəfinə yaxın sınıq parçalarından ibarətdir. Bu qab ağzının kənarında dik ilgəkvari qulp da vardır. Qab bir cərgə də onun ardınca qoyularaq bir növ uzunsov döĢəmə düzəldilmiĢdir. Onun hansı istiqamətə olmasını sümüklərindən təyin etmək mümkün deyildir. Yalnız döĢəmənin və avadanlıq - qabların düzülüĢünə, bəzi sümüklərə görə baĢın Ģimal- Ģərqə, ayaqların isə cənub-qərbə doğru olduğu müəyyən edilmiĢdir. Qablar isə Ģərq tərəfdə, küpün uzun istiqamətində düzülmüĢdür. Buna görə də onun üzü Ģərqə doğru qoyulduğunu söyləmək olar. Çünki əksərən qablar skeletin baĢ tərəfində, eyni zamanda üz tərəfində aĢkar edilir. Qəbirdən 10 ədəd gil qab aĢkar edilmiĢdir ki, onların da çoxu sınıqdır. Bunlar qalın saxsı olan kobud hazırlanmıĢ küp (onun gövdəsinin enli hissəsində iki yerdə ilgəkvari qulpu vardır), qırmızı rəngli təkayaq vaza, lüləkli dolça (kiçik) qara rəngli təkayaq vaz, qırmızı, nisbətən iri cam təkqulp çölmək (onun içərisində xırdabuynuzlu heyvanın bud və qıç sümükləri qoyulmuĢdur) və s. ibarətdir. Qabların əksəriyyəti çox ovxalandığından götürülməsi lazım bilinmədi. Küpün içərisində skeletin kəlləsi qoyulmuĢ hissədən boğazından 3 ədəd göy rəngdə ĢüĢə və bir yastı serdolik muncuqlar tapılmıĢdır. Burada çox kiçik azı və ön diĢləri də qalmıĢdır. Muncuqların yaxınlığında kiçik dəmir əĢya da vardır ki, o həddən artıq korroziyaya uğramıĢdır. 5 saylı torpaq qəbir. Qazıntıda aĢkar edilmiĢ küp qəbirindən Ģimal tərəfdə daha bir qəbir abidəsinin qabları görünmüĢdür. II kvadratda I metr dərinlikdə aĢkar edilən bu abidə 5 saylı torpaq qəbiri kimi qeydə alındı (bu 1965-ci ildəki 4 saylı torpaq qəbirinin davamı kimi verilir). Onun yanına, daha doğrusu baĢı ətrafına və ayaqlarına tərəf çoxlu gil qablar qoyulmuĢdur. Qablar əsasən iki və təkqulplu Yüklə 376,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|