53
aparmaq bu kimi işləri büruzə verə bilər: müəyyən brend bir malin
anbarda vaxti bitirdi və onu başdan eləmək gərəkdi.
Unutmayaq: ola bilsin ki bu şirkət maliyyə cəhətdən onlarındır
ancaq xəbər sizin xəbərinizdir. Buna necə yanaşaciğiniza və kiminlə
danişacağiniza dair qərarlari siz alirsiniz.
Presrelizdən yayının; yeni xəbərlər tapın
Yaninizda daim müstəqil bir adam olsun. O hökumətin qərarlari barədə
(məs.: fiskal siyasətin dəyişməsi barədə) yaxud da şirkətin nə etdiyi
haqqinda danişmalidir (məs.: şirkət ilk dəfə cəmiyyətə satış paylarını
təqdim etdikdə). Belə bir insan maliyyə tərəfin analitiki, akademiki,
araşdırma təşkilatı və alıcı da ola bilər.
Hər bir tarixçədə olduğu kimi arxada əyləşin və sual verin: xəbərin
mahiyyətinə varmaq üçün oxucuya nəyi bilmək lazimdir? Genişlənmiş
iqtisadiyyat barədə daha çox şeymi öyrənmək istəyirsiniz? yoxsa şirkət
haqqindami? bazar haqqindami? işə qoşulmuş insan və xalq haqqin-
dami?
Qlobal xəbərlərin lokallaşması
Qlobal biznes tarixçələr və başqa xəbərlər lokal biznesi məsələsini
relevant və vaxtli yeniliklərlə əlaqələndirərək qəzet materialina çevir-
sin. Xəbərin lokallaşmasi beynəlxalq hadisə haqqinda məlumat əldə
etməyi və əhvalati danişmaq üçün yerli məsələlər və mənbələri axtar-
maq deməkdir. Bu metod jurnalistə, oxucuya beynəlxalq hadisəni daha
relevant etmək imkanini verir.
Qlobal xəbərlərin lokallaşmasi bu suallara cavab verildikdə müm-
kün olacaqdir:
• bu xəbərlə yerli birləşmələrdə kim zərər çəkir? Qlobal şirkət
bağlansa, o yerli distribusiyaya necə təsir bağişlayacaqdir? Neftin em-
54
ali pozulsa ölkənizdə və şəhərinizdə neftin qiymətinə bu nə kimi təsir
göstərəcəkdir?
• Bu xəbər nə kimi insan və universal maraq doğura bilər?
• universitetlərdə və araşdırma müəssisələrində müsahibə ala
biləcəyiniz yerli ekspertlər varmı?
Seçim azadlığı
Ümumi baxışla, rəqəmlər və texniki terminlər iqtisadiyyat və biznes
aləmində böyük əhəmiyyət daşısalar da hədəf auditoriya üçün həd-
dən ziyadə olduqda qıcıqlandırıcı olurlar. Belə ki, yazanda
kiminsə
yanin-da oturub bilavasitə onunla
danışdığını təsəvvür. Sadə dildən
istifadə et və qısa misallar gətir, jarqondan və klişelərdən yayın. İşə
yumorla yanaş, əgər buna imkan varsa, ancaq yumor boşboğazlığa
gətirib çıxarmamalıdır.
Vizualları təsəvvür et və rəqəmləri anlaşılan et
Rəqəmlər hər hansi bir biznes tarixçə üçün həyati məna kəsb edir,
ancaq onlarin aydin və sadə şəkildə göstərmək də vacbidir. Bir neçə
ədədi çixararaq onlari cədvəl, sxem ya qrafika halina elə gətirin ki
nəticədə nə xəbər zərər görsün, əhvalatda marağını itirməsin.
Seçimi ən yaxşi şəkillər və təkliflərin, qisa mətnlərin və xəritələrin
üzərində saxlayin. Onlar sizə mətni izah etməkdə və illustrasiyada
key-fiyyətli sxemlər və diaqramlarla yardim edəcəklər.
Yığcam yazın
Uzun, sərsəm məqalədən pis bir şey ola bilməz. Çoxlu misallarla
yüklənmiş uzun məqalə oxucunun səbr kasasını daşırır. Yalniz ən
əhəmiyyətli materialdan istifadə et. Oxucunu qorxutmayin. Məqsədi
55
yaxşi qoyun qarşiniza və işə başlayin. Rəngdən istifadə et, bir az
kontekst və fon xəbərin işiqlandirilmasina imkan verəcəkdir.
Biznes tarixçəni yazmaq üçün bir neçə əsas sualı
təqdim edirik
• Baxişlar və məlumatda mənbələrlə ziddiyyət təşkil edən yerlər var-
mi?
• Məlumat neçə mənbəyə əsaslanir? Hər bir xəbər fəqlidir, ancaq
ümumiyyətlə, 500 sözlü xəbər 3-5 mənbəyə əsaslanmışdır, 1000-sö-
zlük xəbər 5-7 mənbəyə, araşdırma məlumatlı xəbər isə – 100dan
çox mənbəyə.
• yazdiqlarimizda müvazinət qorunubmu? əhvalat hərtərəfli təqdim
olunbmu?
• Mənbələrdə qorunan məlumat təkrarlanirmi? Xəbərdə elə bir
məlumat varmi ki, o çixardildiqda xəbərin möhtəşəmliyini zəiflən-
mir ki?
• əhvalatda insan ünsuru varmi? Biznes tarixçə xalqa, xüsusilə iste-
hlakçiya necə təsir edir?
• xəbərlərdə müsahibə alinan insanlardan sitatlar birbaşa gətirilirmi?
Xəbər ya əhvalat rəqəmlərlə və texniki məlumatla dolmayib ki?
• Xəbərlər biznes və iqtisadiyyat texniki terminlərini aydin dildə
izah edirmi? Jarqondan imtina olunubmu?
• xəbər 5W və 1H suallarini cavblandirirmi? “nə qədər” sualini
cavablandirirmi?
• xəbərdə statistikani, əmək haqqini və başqa zəruri ədədləri əks
etdirən yerlər varmi?
• ədədlərdən istifadə etmək həmişə düzgündürmü və onlar laziminca
izah olunublarmi?
• əgər xəbərdə şirkətin adi çəkilinsə, söhbətin hansi şirkətdən getdiyi
izah olunubmu və onun nə istehsal etdiyi göstərilibmi?