390
tatı olmuşdur. Lenin ordeni, Qırmızı Bayraq, Qırmızı Ulduz o rdenləri və medallarla təltif olun muşdur.
Əd
:. Nəzirli Ş., Azərbaycan generalları, B., 1991; Боков Ф.Е., Бессмертный подвиг сынов Азербайджана, Б., 1971;
Азербайджанская ССР в период Великой Отечественной войны 1941 – 1943 гг., сб. документов и материалов, в двух томах, т 1,
Б., 1976.
ƏMANƏT KASSALARI VƏ KĠÇĠK KREDĠT MƏSƏLƏLƏRĠ ĠDARƏS Ġ - A zərbaycan Xalq Cü mhu-
riyyətinin təsərrüfat-iqtisadi həyatını can landırmaq və pul dövriyyəsini tən zimlə mək məqsədilə yaradılmış quru m. Bu
qurumun funksiyasını həyata keçirən vəzifə, əsasən, Dövlət bankına həvalə olun muşdu. Bank həmin vəzifəni daha
mü kəmməl şəkildə yerinə yetirmək üçün onunla əlaqədə işləyən və ya onun göstərişləri əsasında fəaliyyət göstərən digər
idarələ rlə ə məkdaşlıq et mə li idi. Bunların sırasında əmanət kassaları birinc i yer tuturdu. Ona görə də Azərbaycanın əmanət
kassalarını işə salmaq üçün 1919 il oktyabrın 11-də Parlament A zərbaycan dövlət əmanət kassalarının nizamnamələrini, ştat
cədvəlini və smeta larını təsdiq etdi. Bakı, Gəncə, Ağdaş, Göyçay, Zaqatala, Qaza x, Quba, Nu xa (Şə ki), Salyan, Şa ma xı,
Şuşa və s. xəzinədarlıqları və onların qeydiyyatında olan poçt-teleqraf kassalarındakı mərkəzi əmanət kassalarını açdı.
Əmanət kassaların ın vəzifəsi artıq pul kütləsini dövriyyəyə cəlb etmək idi. Bundan əlavə, Dövlət bankına əmanət
kassaları vasitəsilə daxil olan vəsait hökumətin göstərişinə uyğun olaraq, bank tərəfindən istifadə edilirdi. Azərbaycanın
dövlət əmanət kassaları Rusiyadakı əmanət kassaları üçün səciyyəvi olan forma və prinsiplər əsasında fəaliyyət göstərsə də,
bu kassaların ölkə həyatının iqtisadi və siyasi şəraitindən doğan bəzi ö zəllikləri də vardı:
Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyətinin ö zünün faizli kağızları o lmadığ ına görə, ə manət kassalarının öz passivlərini
yerləşdirmə k, habelə ma liyyə nazirin in təsdiq etdiyi siyahıya əsasən və ya onun göstərişi ilə ə manətçilər üçün onların
tapşırığına görə hər cür faizli kağızlar almaq hüququ vardı. Dövlət faizli kağ ızlar buraxacağı təqdirdə bu tədbir əhəmiyyətli
ola bilər, eləcə də yerli ipoteka kağ ızla rın ın mə zənnəsinin möhkə mlən məsinə xid mət edərdi.
Əmanət kassalarının əməliyyatlarını in kişaf etdirmək və pul dövriyyəsinin qaydaya salın masına, yəni əmanət
kassalarında çek dövriyyəsinin tətbiqinə kömək etmək məqsədi ilə maliyyə nazirliyi bu sahədə dəyişikliklər aparılmasın ı
nəzərdə tutmuşdu. Əmanət kassalarına nə zarət və rəhbərlik üçün Azərbaycan dövlət əmanət kassaları idarəsi yaradılmışdı.
Ona kiçik kredit idarələrinə rəhbərlik və nəzarət etmək də həvalə olun muşdu.
1920 il yanvarın 15-də Parlamentin təsdiq etdiyi qanuna uyğun olaraq, əsas kapitalın yarad ılması və artırılması
üçün kiçik kred it idarələrinə borc verilməsi nəzərdə tutulmuşdu. Bundan ötrü Azərbaycan əmanət kassaları və kiçik kredit
idarələ rin in sərəncamındakı xüsusi fonda xə zinə vəsaitindən 2 milyon manat ayrılma lı idi. Aprel işğalı (1920) nəticəsində
digər ma liyyə quru mları kimi ə manət kassaları və kiç ik kredit idarələ rin in fəa liyyəti də yarımçıq qa ldı.
ƏMƏK MÜFƏTTĠġ LĠYĠ - A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti dövründə əməyin mühafizəsi, əmək haqqının
dərəcələrini və ə mə k münaqişələrini tənzimləyən höku mət qurumu. 1919 il avqustun 5-də yaradılmışdı. Əmə k nazirliy i
bundan əvvəl ticarət və sənaye nazirliy i nəzd indəki fabrik müfəttişliyin in xid mətindən istifadə edird i. Yeni mü fəttişliyin
yaradılması ilə əməy in mühafizəsinə nəzarət işi bir idarədə cəmləşdi; onun nəzarət funksiyası A zərbaycan Xalq
Cü mhuriyyətinin bütün ərazisinə şamil o lunurdu.
Ölkənin 8 bölgəsinin hər birində rayon müfəttişi vardı və onlar Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti əmək mü fəttiş-
liy inin tabeliyində fəaliyyət göstərirdilər. Mürəkkəb münaqişələr yarandıqda, tətilləri dayandırmaq, kolle ktiv müqavilələ r
hazırlamaq və əmək haqqının ödənilməsi dərəcələrini müəyyən etmək üçün razılaşdırıcı ko missiyalar çağırılması kimi
tədbirlər həyata keçirilirdi.
ƏMƏK NAZĠRLĠYĠ, A z ə r b a y c a n X a l q C ü m h u r i y y ə t i H ö k u m ə t i n i n Ə m ə k N a z i r l i y
i -A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyətində əmə k münasibətlərini və bununla bağlı digər prosesləri tənzimləyən höku mət orqanı.
Azərbaycan Xa lq Cü mhuriyyəti Höku mətin in 1919 il 21 yanvar tarixli qəra rı ilə təsis olun muşdu. Ölkədə ha kimiyyətin tez-
tez dəyiş məsi nəticəsində Azə rbaycan sənayesinin xaotik vəziyyətə düşməsi ə mə k na zirliy inin yaran masına s əbəb oldu.
Müxtəlif quru mlar arasında yaran mış münaqişəli məsələlərin dü zgün həllində əmək nazirliyinin ü zərinə çox ağ ır və
məsuliyyətli və zifə düşürdü. Bu məqsədlə ə mək nazirin in 1919 il 26 yanvar tarixli qərarı ilə ko llekt iv müqavilən in şərtləri
bir sıra dəyişikliklərlə bərpa olundu, iş verənlərlə işə götürülənlər arasındakı münasibətləri tənzimləyən bir sıra dekrət və
qərarlar qəbul edildi, ə məy in mühafizəsi ü zərində bütün nəzarət işləri na zirliyin tabeliyində cə mləşdirildi. Fəa liyyət
dairəsini daha da genişləndirən nazirlik bütün imkanlardan istifadə edərək, ə məklə kapital arasında qarşılıqlı münasibətləri
tənzimlə mə k funksiyasını da öz üzə rinə götürmüşdü.
Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Parla menti ə mək nazirliyin in təşəbbüsü ilə 1919 il mart ın 10-da nazirlik yanında
fəhlə məsələ lərinə dair xüsusi məşvərət şurasının yaradılması haqqında qanun qəbul etdi. Qanuna əsasən, həmin məşvərət
şurası bilavasitə əmək nazirinin sədrliyi ilə 10 nəfər ü zvdən (5 nəfəri iş verənlər, 5 nəfəri isə işə götürülənlər tərəfindən)
ibarət olma lı idi. Na zirlik, tədricən, köhnə rejimin fəhlə məsələ lərinə aid normativ aktla rının qanunvericilikdə əhə miyyətini
itirmiş maddələrin i dəyişdirir, ölkədə istehsalın səviyyəsinin yüksəldilməsi, əməyin müdafiəsi, işçi bazarın ın yaradılması
üçün bir sıra mühüm tədbirlər görməyə başlayırd ı. Bu vəzifələri yerinə yetirmək üçün əmək müfəttişliyin in təşkili,
mədənlə rdə münaqişələrin həlli, məhkə mə lərin yarad ılması, xəstələrə yard ım kassaların ın açılması, Qafqa z Sığorta
Cə miyyətini yarad ılması, hə mkarlar ittifaqla rı haqqında təlimat ların hazırlan ması və s. tədbirlər həyata keçirildi. Nət icədə,
neft sənayesi və neft sənayesi yanında yardımç ı təşkilat larda arb itraj yaradılması barədə qəra r layihəsi hazırlanaraq
hökumətə təqdim olundu. 1919 il mayın 31-də Hö ku mət arbitra j orqanın ın təsisi barədə qərar qəbul etdi. Bundan əlavə,
nazirliyin yenidən qurulması, mədənlərdə məhkə mə lərin təşkili, hə mkarlar ittifaqları və zavod ko mitələri barədə qəra r
layihələ ri, habelə yeni ko lle ktiv müqavilənin layihəsi ha zırlandı.