А. Д. Чудаков гиймятляр вя гиймятин
Yüklə 2,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Inflyasiyanın növ v ə m ərh əl əl əri
210
Şə kil 6.4 nflyasiyanın növ və mərhələlərinin sxemi Ildə 100 %-dən yuxarı inflyasiya templəri Qiymətlərin əhəmiyyətli və sıçrayışlı artımı Iqtisadi münasibətlərdə uygunsuxluq Sahələrarası balansın pozulması Pullardan qaçma
Pul kütləsinin həcminin əsassız artımı Qeyri-istehsal dəyərlərinin əlavə edilməsinin artımı Sürünən (mötədil) inflyasiya Inflyasiyanın növ və mərhələləri Hiperinflyasiya Çaparaq (sıçrayışlı) inflyasiya Kontraktların qiymət artımını nəzərə almaqla bağlanması Ildə 10%-dən 100%-ə qədər inflyasiya tempi Pullar dərhal ehtiyatlara yatırılır Kontraktların valyuta ilə bağlanması Inflyasiya tempinin təsadüfi faktorlar nəticəsində artımı Inflyasiya templərində 2-3%-ə qədər iqtisadi artım Real sektorun zərərinə olaraq tədavül sferasının genişlənməsi 5-7%-li inflyasiyada ETT-nin yavaşıması 5-7 %-li inflyasiyada iqtisadi artımın dayanması Qiymətlər və əmək haqqı arasındakı uygunsuxluq Həyat səviyyəsinin aşağı düşməsi Ildə 10%-ə qədər inflyasiya tempi
211
Şə kil 6.5 Inflyasiyanın gəlirlərin dəyişməsinə təsiri
Ancaq inflyasiya zamanı bu müddət ərzində qiymətlərin yüksəlməsini (pulun dəyərdən düşməsini) kompensasiya etmək üçün kreditlər üzrə faiz dərəcəsi əhəmiyyətli səviyyədə yüksəldilir. Buna görə də inflyasiya zamanı istehsalın rentabelliyi adi şəraitdə olduğundan əhəmiyyətli dərəcədə yüksək olmalıdır. Bundan başqa material, xammal, iş qüvvəsi və digər resurs növlərinin qiymətlərinin yüksəlməsi nəticəsində istehsal xərcləri əhəmiyyətli dərəcədə artır. Inflyasiya həcmini qarşılıqlı şərtlənən ödəmələr yaratmaqla formalaşmış əlaqələrə dağıdıcı təsir göstərir. Sadalanan səbəblərin təsiri ilə müəssisənin maliyyə vəziyyəti pisləşir. Bu istehsalın və ya hətta dayanmasına gətirə bilər. Bütövlükdə istehsalın rentabelliyi texnoloji və ya təşkilati səviyyədən, istehsalda elmi-texniki tərəqqinin nailiyyətlərinin istifadəsindən deyil, qiymətlər Gəlirlərin artımı Inkişaf edən sahələrin işçiləri Borc alanlar (debitorlar) Müəssisələrin sahibkarları və rəhbərləri Gəlirlərin dəyişməsi Gəlirlərin azalması Pensiyaçılar və tələbələr Sığorta polislərinin sahiblяри Büdcə təşkilatının işçiləri Banklardakı cari və təcili hesabların sahiblяри Borc verənlər inkreditorları Təsbit olunmuş dəyərli qiymətli kağız sahibляри 212
artımı və bu artımla müəyyənləşən kreditlər üzrə faiz dərəcəsindən asılı olur (Şəkil 6.6).
Şə kil 6.6 Inflyasiyanın istehsala mənfi təsirinin komponentləri
Beləliklə, inflyasiya nəzarət altında saxlanılmalıdır. Onun kəmiyyətini və templərini idarə etmək gərəkdir. Inflyasiyanın dəf olunması üçün istifadə edilən tədbirlər kompleksi bu və ya başqa cür istehsalın böhranın dayanmasına və istehsalın yüksəlməsinin başlanmasına səbəb olmalıdır. Bunun üçün investisiyaların həcminin əhəmiyyətli artımı vacibdir. Amma investisiyaların həcminin yüksəlməsi sadəcə pul kütləsinin həcminin artırılması hesabına əldə edilməməlidir. Mövcud təcrübə inflyasiyadan tam yaxa qurtarmağın qeyri- mümkün olduğunu göstərsə də, bu təcrübə həm də inflyasiyanın aşağı səviyyədə saxlanılmasının mümkünlüyünü təsdiqləyir. Pul kütləsinin həcminin əhəmiyyətli yüksəltmədən investisiyaların artımı aşağıdakı şərtlərin yerinə yetirilməsi ilə mümkündür: - Dövlət tərəfindən yalnız bütövlükdə iqtisadiyyatın səmərəli fəaliyyətini təmin edə bilən sahələrin seçmə müdafiəsi; - Elmi-texniki tərəqqinin, o cümlədən elm tutumlu və yüksək texnologiyalı sahələrin dövlət dəstəklənməsi; - Maliyyələşmə mənbələrinin müəyyən edilməsi və bu əsasda sosial yönümlü iqtisadiyyatın formalaşması; - Ardıcıl antiinhisar siyasətinin həyata keçirilməsi; - Üfiqi inteqrasiyanın inkişafı; - Şaquli inteqrasiyanın inkişafı;
Rentabelliyin yüksəlməsinə tələblər Kreditlər üzrə faiz dərəcəsinin yüksəlməsi Istehsal xərclərinin yüksəlməsi Ödəməmələrin artımı Yüklə 2,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|