rə alsaq ki, Dağlıq Qarabağın Ermənistanla heç bir sərhədi yox
dur, və Dağlıq Qarabağ regionu digər azərbaycan torpaqları ilə
əhatə olunur, belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, söhbət artıq təkcə
Dağlıq Qarabağdan yox, Ermənistan-Azərbaycan münaqi
şəsindən, daha doğrusu Ermənistanın Azərbaycana qarşı təca
vüzündən gedir, və bu fakta dolayısı olaraq qətnamədə işarə
edilir. Belə ki, bu qətnamədə BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası 12
noyabr oktyabr 1993-cu ildə özünün qəbul etdiyi 884 (1993)
nömrəli qətnaməsində, Azərbaycanın Horadiz şəhərini və
Zəngilan rayonunun işğalını narahatçılıqla qeyd edərək, Azər
baycanın və regionda olan digər dövlətlərin suverenliyini və əra
zi bütövlüyünü təsdiqləyərək, və həmdə beynəlxalq sərhədlərin
toxunulmazlığını və ərazi əldə edilməsi üçün gücdən istifadə
edilməsinin yolverilməzliyini təsdiqləyərək, böyük sayda mülki
şəxslərin son yerdəyişməsi halı və Horadiz şəhərində və Zən
gilan rayonunda və Azərbaycanın cənub sərhədində yaranan
fövqəladə humanitar vəziyyət ilə bağlı öz ciddi narahatlığını
ifadə edərək, Horadiz şəhərinin və Zəngilan rayonunun işğal
edilməsini, dinc əhaliyə hücumları və Azərbaycan Respublikası
nın ərazisinin atəşə tutulmasını pislədi və işğal qüvvələrinin
Zəngilan rayonundan birtərəfli çıxardılmasmı və işğal qüvvələri
nin digər işğal olunmuş Azərbaycan rayonlarından çıxardılına-
sım tələb etdi.
Bu qətnamənin preambulasında da ‘‘Azərbaycan Respubli
kasının dağlıq qarabağ regionu və onun ətrafındakı münaqişə"
dusturu öz əksini tapmışdır. Bundan əlavə, qətnamənin 2-ci bən
dində həmdə ‘‘Azərbaycanın dağlıq qarabağ regionunun
erməniləri” dusturu əks olunub. [4]
Beləliklə, bu beynəlxalq hüquqi sənədlərin təhlili belə bir
nəticəyə gəlmək üçün əsas verir ki:
30
- BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası öz qətnamələrində birmə
nalı olaraq Dağlıq Qarabağ regionunun Azərbaycana məxsus
olmasını təsdiqləyir. Ədalətli olaraq bu hal beynəlxalq-hüquq
ədəbiyyatında da göstərilmişdir [5].
- BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının 30 aprel 1993 -c ü il
tarixli 822, 29 iyul 1993-cü il tarixli 853, 14 oktyabr 1993 -c ü il
tarixli 874 və 12 noyabr 1993-cu il tarixli 884 nömrəli qətnamə
lərində Azərbaycanın suverenliyi, ərazi bütövlüyü və onun
beynəlxalq tanınmış sərhədləri dəstəklənir. Bu qətnamələrdə di
gər dövlətlərin ərazisinin əldə edilməsi üçün gücdən istifadə
edilməsinin yolverilməzliyi xüsusi qeyd olunur və Azərbaycanın
ərazisinin işğal olunması və dinc əhaliyə qarşı hücumların edil
məsi qətiyyətlə pislənir.
- BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrində erməni
işğalçı qüvvələrin Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindən
dərhal çıxardılması tələb olunur.
1.2. BMT Baş Məclisinin qərarları
Ermənistan-Azərbaycan. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə dair
BMT-nin Baş Məclisi tərəfindən bir neçə mühüm əhəmiyyətli
qətnamə və qərar qəbul edilmişdir.
İlk olaraq qeyd etmək lazımdır ki, ‘‘Azərbaycan Respublika
sının dağlıq qarabağ regionu” düsturu BMT-nin Baş Məclisinin
qətnamələrində də öz əksini tapmışdır. Belə ki, BMT Baş Məc
lisi tərəfindən, baş komitələrə vermədən, qəbul olunmuş 16
yanvar 1998-ci il tarixli ‘‘Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və Av
ropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı arasında əmək
daşlıq haqqında”, adlı A/ RES/ 52/22 qətnamənin 16-cı bəndində
‘‘Azərbaycan Respublikasının dağlıq qarabağ regionu və onun
31
ətrafında olan münaqişə” ifadəsi əks olunmuşdur.[6] Analoji
düstur BMT Baş Məclisi tərəfindən 9 fevral 2000-ci ildə qəbul
olunmuş A/RES/54/117 (Ъ. 16), [7] 2 mart 2001-ci ildə qəbul
olunmuş A/RES/55/179 (b. 15, qeyd etmək maraqlıdır ki, bu
qətnamənin lehinə 147-di dövlət, əleyhinə isə cəmi 1 dövlət -
Ermənistan səs vermişdir), [8j 14 fevral 2002-ci ildə qəbul
olunmuş A/RES/56/216 (bax b.21), [9] 6 fevral 2003-cü ildə qə
bul olunmuş A/RES/57/298 (bax b.26) qətnamələrdə öz əksini
tapmışdır. [Щ
Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə və
bu münaqişə nəticəsində humanitar sahədə yaranmış ağır nəticə
lərin aradan qaldırılmasına dair BMT-nin Baş Məclisi özünün
48-ci sessiyasının 20 dekabr 1993-cü ildə keçirilmiş 85-ci plenar
iclasında “Azərbaycanda qaçqınlara və məcburi köçkünlərə
fövqəladə beynəlxalq yardımın göstərilməsi haqqında” adlı
qətnamə qəbul etmişdir (sənəd A/RES/48/114). [ //] Bu sənəddə
ilk dəfə BMT səviyyəsində etiraf edilir ki, Ermənistan-Azərbay
can, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi nəticəsində Azərbaycanda hu
manitar vəziyyət ciddi şəkildə pisləşmiş və qaçqın və məcburi
köçkünlərin sayı bir milyonu keçmişdir.
Beynəlxalq hüquqda və ölkələr arasında dövlət sərhədinin
rejimi haqqında bir çox ikitərəfli beynəlxalq hüquqi müqavilə
lərdə, sərhəd yanında yanğınların baş verilməsi halında öz. ərazi
sində yanğın baş vermiş ölkə bu yanğının söndürülməsi və sər
hədi keçib digər ölkənin ərazisinə yayılmaması məqsədilə bütün
mümkün olan tədbirlərə əl atmasına dair müvafiq hüquq
normaları öz əksini tapmışdır. Erməni tərəfi özü azərbaycanın iş
ğal olunmuş ərazilərində qəsdən yanğınlar törədir. Çox guman
ki, bütün cəbhə xətti üzrə ermənilər tərəfindən törədilən
yanğınlar hərbi məqsəd güdür. Ola bilər ki, onlar azərbaycan or
32
dusunu və onun yərəkətlərini izləmək üçün ərazini təmizləmək
istəyirlər. [12] Bu qəsdən törədilmiş yanğınlar həmdə Azər
baycanın digər ərazilərinə də mühüm zərər vurmuşdur. Azərbay
can QHT tərəfindən həyata keçirilmiş monitorinq əsasında,
Azərbaycanın Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi ermənilər
tərəfindən törədilmiş yanğınların nəticələrinə dair hesabat
hazırlamışdır. Bu sənədə uyğun olaraq 2006-cı ilin yay aylarında
ermənilər Ağdam, Fizuli, Cəbrayıl, Tərtər, Xocavənd və həmdə
Qazax və Tovuz rayonunun ərazilərini yandırırdılar. Ağdam
rayonunda Yusifcanlı, Novruzlu, Bağbanlıq, Saybalı, Sancalı və
Baş Qərvənd kəndləri tamamilə yanmışlar. Həmdə Şixbabalı,
Mərzili, Xıdırlı və Göytəpə kəndləri də yanqıllara məruz
qalmışlar.
Alovun toqquşması xətti üzrə yanğınlardan 31 km məsafə
sində 6330 hektar torpaq sahəsi zərər çəkmişdir. Bu rayonlann
flora və faunasına da ciddi zərər vurulub. 47 bitki növü, o cüm
lədən, 19 ağac növü tamamilə məhv edilib. Yanğın Fizuli və
Cəbrayıl rayonlarında 10 min hektarları əhatən edən otlaqlan
məhv etmişdir. Tərtər rayonunda yanğın 550 hektar torpaq sahə
sinə zərər vurmuşdur. Xocavənd rayonunda öz təbiətinə görə
unikal yerlər olan “Qaraçux” və “Nərgiz təpə” yanğının qurban
ları olmuşlar. Qeyd etmək yerinə düşərdi ki, yandırılmış Nərgiz
təpədə hələ bizim eramızdan II min əvvəl yaradılmış qədim
mədəniyyət abidələri var idi. Çox guman ki, yanğın azər
baycanın tarixi və mədəni abidələrini yer üzündən silmək üçün
törədilmişdir. [&?] Nəticədə bu yerlərdə flora və faunanın 15
nadir növü məhv edilmişdir. Bütövlükdə, yandırılmış ərazilərin
ümumi sahəsi 34900 hektar təşkil edirdi. [/J] Yanğınlardan
vurulmuş birbaşa zərər 8,6 mln. ABŞ dolları təşkil etmişdir.
[ Щ
33
Yüklə Dostları ilə paylaş: |