Su
- Ģu, çu, Ģuv;
Alpərtunqa
- Əfrasiyab;
Dəmir
- Tamara, Tomiris, Tomris;
Ġldəniz
- Eldəgiz, Eldəgəz.
Bu dediklərimiz 4-5 olsaydı nə vardı ki - minlərlədir. Bəzən bunların hamısı
oxuculara çox kiçik
gələ bilər. Kiçik olsaydı nə dərd idi?!
Baxın! Bir söz götürək:
ġumer
. Tarixdə indi
"Ģumerlər"
adlanan xalq özünə
"kəngər"
demiĢ,
dövlətini də
"Kəngər" dövləti
adlandırmıĢdır. Kəngərlərin ilkin dövlət qurumu Azərbaycanda -
Kür-Araz ovalığı və Urmu gölünün ətrafında yaranmıĢ, kəngərlər Urmunun yaxınlığında Patağ
(Zaqros) dağlarının keçidlərindən aĢaraq Ġkiçayarasına (Mesopotamiyaya) yerləĢmiĢ, orada
yeni mərkəzlərini yaratmıĢlar. Bu qədər aydın olduğu halda, görəsən, çağdaĢ (son iki yüzil)
tarixdə məsələni bunca dolaĢdırmağın nə mənası var?! Bəzi tarixçilər məsələni daha da
dolaĢdırmaq, insanları çaĢ-baĢ salmaq üçün bir az da irəli gedərək heç bir məntiqi dəlilə
əsaslanmadan deyirlər: belə güman da etmək olar ki, bəlkə də Ģumerlər Hindistandan
qayıqlarla Ġkiçayarasının aĢağısına gəlmiĢ, oradan da sonralar yuxarılara yayılmıĢlar. Belə bir
saxta ehtimal, görəsən, kimə və nəyə gərəkdir?! "Kimə" dedikdə aydındır: hind-avropaçılara,
avropamərkəzçilərinə. "Nəyə" dedikdə də aydındır: nə olur-olsun, Azərbaycanla, türklərlə
bağlı olmasın! Tarixdə yaxĢı
nə varsa Hindin, Parsa’nın və Avropanın adına yazılsın!
Tarixə bu qərəzli baxıĢ və onun elmə, dünyagörüĢünə və insanlığa zərəri Avropada indi də
düĢünülməkdədir. Çox təəssüf ki, Rusiya və Parsa (Parsua) tarixçiləri məlum ideoloji
məqsədləri üçün, öz keçmiĢ mövqelərini bərkitmək, qoruyub saxlamaq üçün dəridən-
qabıqdan çıxmaqda davam edirlər. Ona görə də bu gün gerçək tarixçiliklə qondarma
ideologiyaçılıq çarpıĢmaqdadır; sonda gerçək tarixçilik qalib gələcəkdir!
Bir daha qeyd edək ki, Azərbaycan dünyada ən qədim insan məskənlərindən biridir. Dünyada
tapılan yeddi ən əski insan sümüyündən biri (Azıxantrop insanın çənə sümüyü) Azərbaycanda
tapılmıĢdır. Bəlli
olduğu kimi, bu tarix faktı dünya arxeoloqları tərəfindən qəbul edilmiĢdir.
Azərbaycan dünyanın ən qədim mədəniyyət mərkəzlərindən biridir. Bu mədəniyyət tarix
elmində "Kür-Araz mədəniyyəti" adlanır. "Kür-Araz mədəniyyəti" eradan qabaq
VII-II minilliyə
aiddir,
mərkəzi Azərbaycan olmaqla
Ģərqdə Orta Asiyanın güney-batısından tutmuĢ qərbdə
Doğu Anadolu, Ģimalda Güney Qafqazdan tutmuĢ cənub-qərbdə Dəclə çayı, güneydə Bəsrə
körfəzinədək böyük bir ərazini əhatə edir.
Kür-Araz mədəniyyəti eradan qabaq X-VI minillikdə Orta Asiyada yaranmıĢ mədəniyyətin
ardıcılı
, "ġumer (Sumer) mədəniyyəti" adlanan mədəniyyətin
öncülüdür
.
Bəzi tarixçilər Kür-Araz mədəniyyəti ilə yaxından taniĢ olmadıqları üçün bu mədəniyyətin
tərkib hissəsi olan Urmiya (Urmu gölünün ətrafında yayılmıĢ hissəsini) mədəniyyətini "ilkin
ġumer mədəniyyəti" adlandırırlar. Biz bu cür təyinatın tam əleyhinəyik. Bununla bərabər,
"Urmu mədəniyyəti" ilə ġumer (oxu: Kəngər) mədəniyyətinin bir-birindən tam ayrılmasının,
təcrid edilmiĢ halda araĢdırılmasının da tərəfdarı deyilik - bu, çox qondarma olardı. Ona görə
də gələcək araĢdrıcılara tövsiyə olaraq belə bir təklif irəli sürmək istərdik - bu mədəniyyətləri
eyni bir
"Azər-Kəngər mədəniyyəti"
adı altında öyrənmək daha doğru olardı!