114
nifrətinə səbəb olan işləri törədənlər Əxiliyə girə bilməzlər.
Zaviyəyə qəbul, bir neçə özəl mərasimlərə bağlıdır. Şagird hansı
sənətlə məşğul olacaqsa, o qolda usta olan birini ATA
QARDAŞLIĞI, eyni işlə məşğul olan bir usta köməkçisini də YOL
QARDAŞLIĞI-na seçər. Şagird, Zaviyə rəisinin icazəsindən sonra bu
üç sənətkarın nəzarəti altında işləməyə başlayırlar. Şagird, usta
köməkçisi səviyyəsinə yüksələcək biliyə sahib olduğunda, ustadının
və usta köməkçisinin köməyi ilə keçirəcəyi bir imtahan ilə usta
köməkçiliyinə yüksəlir.
Usta köməkçisi olan bir şəxs, ustadının nəzarətində məlumat və
məharətini artırır. Müəyyən zamanı doldurub, ustadolma qabiliyyətini
göstərən usta köməkçiləri, yenə özəl bir mərasim ilə ustadlığa
yüksəlir. Usta köməkçisinin də ustadlığa yüksəlməsi imtahan
xüsusiyyətində bir mərasimlə baş tutur.
Bu mərasimi qısaca olaraq belə yekunlaşdırmaq olar: usta
köməkçisi əli ilə adma “Töhfə”62 deyilən əşyaları hazırlayar.
Bunları Şeyxin və ya Əxi atanın rəhbərlik etdiyi ustadlar məclisinə
təqdim edər. Bu töhfələr araşdırılır. Usta köməkçisi “Başçı” deyilən
məlumat və həyat təcrübəsi hər kəsin qəbul etdiyi bir ustad tərəfindən
hazırlanaraq zaviyənin qapısına gətirilir.
Tövhələrin araşdırılıb qəbul edilməsindən sonra “Nakibi nikaba”
deyilən, başçıdan da üstün olan usta bir dəsmal alır. Onu üsuluna görə
qatlayar, bir taxta nimçəyə qoyar. Başçı deyilən usta, usta köməkçisini
bayırdan sağ ayağı ilə atladır, sağ əlini baş barmaqlar qarşı-qarşıya
gələcək şəkildə tutaraq,
downloaded from KitabYurdu.org
Şeyxin önünə gətirir. Məclisdəki ustalar tövhələri araşdınb uyğun
hesab etdiklərini Şeyxə bildirirlər. Şeyx də dəsmalı usta köməkçisinə
bağlaması məsələsində Nakibiyyun Nikaba icazə verir. Müəyyən
rəsmiyyətlə dəsmal bağlandıqdan sonra usta köməkçisi yenidən
Şeyxin önünə gətirilir. Şeyx usta köməkçisinin qulağını tutar və:
“Harama baxma, haram yemə, doğru, səbirli, dözümlü ol. Yalan
danışma, böyüklərindən öncə sözə başlama, kimisə aldatma. Qənaətcil
ol, dünya malına tamah edib yanlış ölçmə, əksik dartma. Qüvvətli və
üstün
zamanlarda ikən əfv etməni, hiddətli olduğun zaman mehriban
davranmağını bil, özün möhtac ikən belə başqalarına verəcək qədər
mərd ol” - deyərək öyüdlər, bu öyüdlərin unudulmaması, yaddaşda
qalması üçün də qulağını çəkər, sonra ustadlar məclisinə xitabən: “Nə
olar, icazə verəkmi?” deyə soruşar. Ustalar da verək cavabını verincə
dualar oxunar, sonra da usta köməkçisinin ustalığı elan olunar. Beləcə
dəsmal bağlanan usta köməkçisi usta olur, dükan açmağa haqq
qazanır.
Əxlaq, Əxilikdə başda gələn bir məsələdir. Əxiliyin bu tərəfini
taclandıran altı şərt vardır. Bunlar AÇIQ-QAPALI olaraq iki hissəyə
ayrılır.
AÇIQ olması lazım olan: ALIN-QƏLB-QAPI-dır. Bunlar
başqalarının yanında üz qarası olmamaq, hər kəsə sevgi göstərmək,
özünə ünvanlanacaq müraciətləri geri çevirməməkdir.
QAPALILIĞI lazım olan: EL-BEL-DİL-dir. Bunlar kimsənin
hüququna əl atmamaq, kimsənin namusuna təcavüz etməmək, kimsə
downloaded from KitabYurdu.org
116
haqqında dedi-qodu söyləməmək, sirr saxlamağı bacarmaqdır.
Daha bir neçə yaxşı tərəfləri olan Əxilik, nümayəndələri üzərində
qurduğu nəzarət baxımından da bərabərsiz bir təşkilatdır. Ruhdan çox
ağılı əsas tutması Əxiliyin dəyərini yüksəldir. Təhsil sahəsinin bir
bölümünü təşkil edən söhbət aləmləri isə milli tərbiyə, zarafat, ədəbi
davranış və qardaşlıq təhsili) ilə keçən məlumat və incəlik daşıyan
iclaslardır.
Aşağı-yuxan VIII əsrdən çağımıza qədər gələn, inkişaf edən və
yayılan Əxilik, göründüyü kimi bu gün adma Masonluq dediyimiz
təşkilatın eynisidir. Deməli, Masonluq qərbləşmiş və orada adını
dəyişdirmiş, əslində isə elə əsl Əxilikdir.
Mehaz:63
-
Hörmətli Bedri Ölçerin Əxilik haqqındakı yazısı
-
Meydan Larousse
-
Dr. Sirri Alıçlınm seçilmiş yığması.
-
Ord.Prof. İsmayıl Haqqı Uzunçarşılınm Osmanlı Tarixi.
- Türkiyə Tarix və Araşdırma Cəmiyyəti tərəfindən nəşr edilmiş,
məktəblərdə oxudulan 3-cü cild tarix kitabı.
- Mithat Güratanm “Masonluq nədir, nə deyildir” və “Unudulan
Adətlərimiz və Dərnəklər” adlı kitablan.
59 Atelye - sənətçilərin və ya rəsm, heykəl sənətləri ilə məşğul
olanların işlədiyi yer
60
Bir cür simvollar istifadə olunardı.
61 Zaviye - Osmanlı Dövlətində Trablusgarp Vilayətində
Trablusgarp Sancağına bağlı bir qəza
downloaded from KitabYurdu.org
62 Töhfə - hədiyyə, bəxşiş, ərməğan (bir camaatın böyüyü, tayfa və
ya qəbilənin başçısı
63
Əsər yazılarkən müraciət olunan qaynaq
SHRINƏ 64
“TƏK YOLU AXTARMAQ”
(CƏMİYYƏTİ BÖLMƏK DEYİL, TOPLAMAQ)
(Müsbət Mənəviyyat Etüdləri I. M. Sədəddin Evrin 1959.)
Musa Peyğəmbərə həyatında (Arzı Mevud)-a girmək qismət
olmamış və Nebo dağından oraya baxaraq vəfat etmişdir.
Süleyman Peyğəmbərin dillərə dastan olan səltənətindən Orşelim -
Jerusalem-də (Qüds) Yəhudilərə yalnız bir ağlama divarı qalmışdı.
Hz. İsanın vücudu Orşelimdə (Qüdsdə) torpağa tapşırılmışdı.
Dördüncü Miladi əsrdə inşa edilən (müqəddəs məzar) Saint-Lepulere
kilsəsi, xristianlara nəzərən onun xaçdan endirilib müvəqqəti olaraq
qonduğu və içində ancaq bir gecə yatdığı qəbrini ehtiva etməsindən
ibarətdir. Hz. Məhəmməd (Merac)-a çıxmazdan əvvəl Orşelimdəki
(Qüdsdəki) Süleyman
Peyğəmbərin viran məbədinə (Məscidi Aksa) mənəvi bir səyahət
etmiş və bu gedişlə eyni mərkəzə təvəccöh (rəğbət) buyurmuşdu.
Süleyman Peyğəmbərin məbədi yerinə Hz. Osmanın zamanında
düşünülən və Müaviyənin inşa etdirdiyi (Aksa Məscidi) yer almışdı.
Musəvilik, Xristianlıq və İslamda, hətta Hermes və Zərdüşt ilə
Çində Fo adıyla tanınan Budda da hikmət birliyini tapan
Farmasonluq, dinlər və beynəlxalq anlayışı və haqsevərliyi müdafiə
etmək, xilafət və papalıq kimi dini sultanları yıxmaq, fanatizmə
downloaded from KitabYurdu.org
Dostları ilə paylaş: |