39
DOWODY POSZLAKOWE
67
NA ZMARTWYCHWSTANIE JEZUSA
68
Jeśli uznajemy Nowy Testament za źródło wiarygodne historycznie, to zauważamy, iż autorzy
ksiąg nowotestamentowych (Marek, Łukasz, Jan, Paweł, Piotr) nie pozostawiają miejsca na
wątpliwości, co do zmartwychwstania Jezusa: 1 Kor 15,3.4; Mt 27,50; 28,1-10; Mk 15,47; 16,1-9;
Łk 23,46; 24,1-7; J 19,30; 20,1nn; Ap 1,17.18; Dz 1,22; 2,31; 4,2.33; 17,18; Rz 1,4; 6,5; 1 Kor 15,12;
Flp 3,10; 1 P 1,3; 3,21. Oczywiście jeśli szukamy dowodów poszlakowych, które mogłyby uwiarygodnić
historię opisaną w Biblii należy pozostawić teksty biblijne, gdyż inaczej będziemy poruszać się
w obrębie błędnego koła (tekst Nowego Testamentu naucza o zmartwychwstaniu – dowodem na
potwierdzenie tego jest tekst Nowego Testamentu). Jeśli ktoś poszukuje niezbitych dowodów na
zmartwychwstanie Jezusa, najpewniejszym zabiegiem (lecz niemożliwym) byłaby podróż w czasie do
dnia ukrzyżowania (aby używając wiedzy z zakresu medycyny orzec zgon), następnie zamontowanie
monitoringu grobu Jezusa (w środku i na zewnątrz) oraz pozostanie tam do niedzielnego poranka aby
przekonać się, czy Jezus zmartwychwstanie. Następnie należałoby pobrać próbkę DNA, aby stwierdzić,
że faktycznie jest to ten sam człowiek. Z uwagi na niemożność wykonania tych zabiegów, należy zbadać
to, co jest dostępne, a jednocześnie świadczy o tym, co się wydarzyło, lub przynajmniej mogło
wydarzyć.
Tym, co jest dostępne i co świadczy o możliwych wydarzeniach jest niewątpliwie sama wiara
(nauka) chrześcijańska w zmartwychwstanie. Dlatego poniższa analiza dotyczyć będzie właśnie nauki
o zmartwychwstaniu Jezusa oraz wynikających z niej poszlak.
1)
W przypadku chrześcijańskiej nauki o zmartwychwstaniu Jezusa nie wywodzi się ona z żadnego
wcześniejszego systemu wierzeń.
a.
W mitologii greckiej i rzymskiej nie występuje pojęcie zmartwychwstania ciała – wierzenia
dotyczące życia ludzi po śmierci dotyczyły życia duszy w krainie umarłych (w Hadesie) itp.
Pliniusz, Ajschylos, Homer, Cyceron i inni antyczni pisarze nie przedstawiali nigdy czegoś
takiego jak nauka o zmartwychwstaniu ciała
69
.
b.
Żydzi natomiast łączyli ideę zmartwychwstania zawsze z końcem świata, w której to
zmartwychwstałe ciało miało być albo dokładnie takie, jakie posiadamy, albo świetliste.
Łukasz przekazuje naukę o fizycznym ciele Chrystusa (Łk 24,36-43), podobnie i Jan (J 2,19-22;
20,27-29), jednak nie jest to dokładnie takie samo ciało, jakie Jezus miał przed
zmartwychwstaniem, o czym wspomina Paweł, mówiąc, że Jezus: „przekształci nasze ciało
67
Czym są dowody poszlakowe (poszlaki)? W procesie sądowym to pojęcie nabiera właściwego znaczenia
w kontekście tzw. dowodu bezpośredniego. Dowód bezpośredni, to np. relacja naocznego świadka zdarzenia,
który obserwował jego przebieg, widział sprawcę i zeznaje o tym przed organem procesowym. Takim
bezpośrednim dowodem są też wyjaśnienia podejrzanego, który przyznaje się do winy, relacjonuje o motywach,
jakimi się kierował, sposobie popełnienia przestępstwa, pozbywaniu się łupów itp. Niestety tak komfortowe
sytuacje dowodowe nie zdarzają się zbyt często. W ogromnej ilości postępowań sąd, a wcześniej prokurator
muszą poprzestać na dowodach poszlakowych, albo - mówiąc prościej - poszlakach. Poszlaka tym się różni od
dowodu bezpośredniego, że nie wskazuje ona na fakt główny, lecz jedynie pośrednio potwierdza ważne tezy
dowodowe. Inaczej mówiąc, upoważnia tylko do wniosku, że określony fakt mógł zaistnieć, ale wcale nie musiał.
Nie dysponujemy niezbitymi dowodami na zmartwychwstanie Jezusa, bowiem gdyby tak było, każdy światły
człowiek wierzyłby w to, jako w wydarzenie historyczne. Można więc spróbować znaleźć poszlaki, czy byłoby to
w ogóle możliwe, a jeśli tak, to co mogłoby na to wskazywać.
68
O ile istnienie Jezusa jako postaci historycznej jest stosunkowo dość dobrze udokumentowane nie świadczy
jeszcze o tym, że był tym, za kogo się podawał (Synem Bożym). Wiara w zmartwychwstanie w tym kontekście jest
fundamentem chrześcijaństwa, o czym wspomina apostoł Paweł, mówiąc: „Jeśli nie ma zmartwychwstania,
to i Chrystus nie zmartwychwstał. A jeśli Chrystus nie zmartwychwstał, daremne jest nasze nauczanie, próżna
jest także wasza wiara” (1 Kor 15,13.14).
69
A. Flew, Bóg istnieje, Fronda, Warszawa 2010, s. 230.
40
poniżone, na podobne do swego chwalebnego ciała” (Flp 3,21). Potwierdzeniem nauki
o przemianie ciała jest również tekst 1 Kor 15,51.52.
2)
Żydzi okresu II świątyni (po powrocie z wygnania babilońskiego) nie wierzyli w śmierć Mesjasza,
co wyraźnie widać w trudnościach zrozumienia tego, jakie mieli apostołowie, gdy Jezus tłumaczył
im, iż musi być wydany na śmierć. Tym bardziej, nie zakładali więc jego zmartwychwstania,
co wskazuje na odrębność nauki chrześcijańskiej od ówczesnych poglądów żydowskich.
3)
W teologii judaistycznej zmartwychwstanie było symbolem odrodzenia się narodu po powrocie
z wygnania babilońskiego (Ez 37), natomiast gdy apostoł Paweł używa zmartwychwstania jako
symbolu, odnosi go do chrztu, będącego symbolem śmierci dla starego życia i powstania do
nowego życia w Chrystusie. Dowodzi to nie tylko, odmienności poglądów co do samego
zmartwychwstania, czy też zmartwychwstania Mesjasza, ale również teologicznego stosowania
metafory zmartwychwstania. Potwierdza to nowość i odrębność chrześcijańskiej nauki
o zmartwychwstaniu od wierzeń judaistycznych.
4)
Umiejscowienie doktryny o zmartwychwstaniu w judaistycznym systemie wierzeń było istotne,
lecz nie najważniejsze. W przypadku wierzeń pierwszych chrześcijan nauka o zmartwychwstaniu
Chrystusa jest niewątpliwie centralną nauką i sednem przekazu głoszonej Ewangelii.
5)
Sceptycy wiary w zmartwychwstanie uznają, iż idea zmartwychwstania pojawiła się po dwudziestu
lub trzydziestu latach istnienia chrześcijaństwa (a więc nie była pierwotnie znanym faktem
historycznym, lecz została wymyślona na potrzeby Kościoła). Jednak gdyby tak właśnie było,
znaleźlibyśmy w chrześcijaństwie różne poglądy na kwestię zmartwychwstania, podczas gdy obraz
nauki wczesnego (!) chrześcijaństwa jest spójny i klarowny. Oznacza to, że nie było w pierwotnym
Kościele powodów, czy wątpliwości, które prowadziłyby do wielości teorii dotyczących
zmartwychwstania.
6)
Przeciwnicy nauki o zmartwychwstaniu stwierdzają, iż najwcześniejsza Ewangelia – Marka –
zawiera bardzo ubogi materiał tekstowy dotykający tego zagadnienia. Następna, Ewangelia
Mateusza, która bazuje na tekście Marka, również w skromny sposób podejmuje ten temat.
Dopiero Ewangelista Łukasz, który spisuje swoje dzieło w późniejszym czasie, wspomina o Jezusie
jedzącym chleb (Łk 24,30) i pieczoną rybę (Łk 24,42; J 21,13). Tam też znajdują się słowa Jezusa:
Popatrzcie na moje ręce i nogi: to Ja jestem. Dotknijcie się Mnie i przekonajcie: duch nie ma ciała
ani kości, jak widzicie, że Ja mam». Przy tych słowach pokazał im swoje ręce i nogi (Łk 24,39-40).
Podobnie i Ewangelista Jan, który mógł „wydać” swoją Ewangelię ok. 95 roku relacjonuje historię
o apostole Tomaszu i o tym, jak Jezus kazał włożyć palec w przebity bok (J 20,27-29). Wracając
więc do sceptyków, mówią mniej więcej tak: Nauka o zmartwychwstaniu Jezusa powstała później,
gdyż Marek i Mateusz nie podejmują tematu ani w sposób tak szczegółowy jak i rozległy,
jak to zrobił Łukasz i Jan, którzy chcieli przeciwstawić się gnozie. Gnoza, to nauka, która między
innymi głosiła duchową naturę Jezusa (w ogóle, nie tylko po zmartwychwstaniu), odbierając tym
samym człowieczeństwo i autentyzm przeżyć ziemskich Jezusa. Gdyby tak faktycznie było,
że Łukasz i Jan, aby przeciwstawić się herezjom o duchowym Jezusie, dołożyli epizody
potwierdzające cielesne zmartwychwstanie Jezusa, to dlaczego wspominają również o tych
wydarzeniach, które mogłyby popierać te heretyckie poglądy, takie jak: przeniknięcie przez
zamknięte drzwi (J 20,19), nierozpoznanie postaci Jezusa (J 20,15; 21,12; Łk 24,31),
dowolne znikanie Jezusa (Łk 24,31) czy w końcu wniebowstąpienie (Łk 24,51)? Gdyby tak bardzo
chcieli fałszywie wesprzeć naukę o cielesnym zmartwychwstaniu, nie „strzelaliby jednocześnie do
swojej bramki” zamieszczając fragmenty, które mogłyby posłużyć gnostykom. Widać zatem,
iż Łukasz i Jan nie kierują się jednostronną narracją, dokonując pewnych fałszów, czy dopowiedzeń
na rzecz jakiejś teorii.
7)
Słownictwo greckie, wykorzystane do opisów zmartwychwstania, jest zróżnicowane, co oznacza,
iż fragmenty te nie były przekopiowywane z jednej księgi do drugiej. To znów świadczy o tym,