Erzincan Üniversitesi Yayınları

 

 

223 

 

 

 

 

Zeytun Bölgesi Ermenileri 

BELGE 1 

RGVİA. Fon 2100. Sayı 1. Dosya 558. Sayfa 172. 

Zeytun  Ermenilerinin    15

000 kişi ile Türklere saldırmaya 

hazır  oldukları,  onlara  silah  ve  mermi  yardımı  yapılması  için 

Fransız ya da İngiliz Hükümeti ile irtibat kurmak gerektiği. 

Petrograd 

Dışişleri Bakanı’na, 

Şu  anda  Kafkasya  Ordu  Karargahı’na,  Zeytun  Ermenilerinin 

temsilcileri  geldiler;  yaklaşık  15000  Ermeni’nin  Türklere  saldırmaya 

hazır  olduklarını,  ancak  silah  ve  mermilerinin  olmadığını  bildirdiler. 

Zeytun’un,  Türkiye  Erzurum  Ordusu’na  ilişkin  konumu  nedeniyle, 

gerekli  sayıda  silah  ve  merminin,  Ermenilerin  alabilecekleri 

İskenderun’a  teslim  edilmesi  son  derece  gereklidir.  Aynı  şekilde, 

Zeytun Ermenilerinin faaliyetleri Fransızlar ve İngilizler için de yararlı 

o

lacaktır.  Bu  sorunun  aciliyeti  ve  doğrudan  silah  transfer  etme 

imkanımızın olmaması nedeniyle, Fransız ya da İngiliz silahlarının ve 

mermilerinin 

yine  onların  gemileriyle  İskenderun’a  teslim  edilmesi 

konusunda Fransız ya da İngiliz Hükümetiyle irtibat kurmanın gerekli 

olacağını öngörüyorum.  

Kont Vorontsov-

Daşkov  

[Orijinal] Yüzbaşı Ardatov (imza)  

Gönderildi: 06.02.1915. 

BELGE 2 

RGVİA. Fon 2100. Sayı 1. Dosya 558. Sayfa 125. 

Fransız  temsilciye  göre,  Zeytun  Ermenilerine  silah  tahsis 

etmenin  imkansız  olduğu  ve  İskenderun’a  silah  göndermenin 

tehlikeli olacağı. 

---

 

 

224 

 

Dışişleri  Bakanı’nın,  Genel  Vali’ye  gönderdiği  …  (?)  Şubat 

1915 tarih ve № 882 sayılı telgrafının deşifresi

23

. 

№  1185  sayılı  telgrafınız  alındı.  Paris  Büyükelçisi  telgraf 

çekti: Delcassé’nin dediğine göre; Fransız temsilcisi, Zeytun Ermenileri 

için  onların  gerçekten  ihtiyacı  olan  silahları  tahsis  etme  imkânından 

maalesef 

yoksunmuş… (?) onların üretimlerini artırması beklenebilir.

24

 

Bu  durumda  Delcassé,  her  hâlükârda  silahların  Ermenilere  teslim 

edileceğinin  şüpheli  olduğu,  dolayısıyla  İskenderun’a  silah 

g

öndermenin tehlikeli olacağını fark etmiş.  

İmza: Sazonov. 

[Mühür] İstihbarat Bölümü 

19.02.1915 

Çıkış № 658 

Deşifre: Stolitsa 

...(?) 

Şubat 1915 

BELGE 3 

RGVİA. Fon 2100. Sayı 1. Dosya 558. Sayfa 126. 

İngiliz  Hükümeti’nin  Zeytun  Ermenileri  hakkında  bilgi 

almak istediği, Ermenilerin silahları İskenderun ya da yakınından 

alıp alamayacakları. 

Dışişleri  Bakanı’nın,  MAJESTELERİ  İMPARATORUN 

Kafkasya  Genel  Valisi

’ne gönderdiği, 26 Şubat 1915 tarih ve № 1068 

sayılı telgrafının deşifresi. 

Sizin  №  1178  sayılı  telgrafınızı  referans  alarak  Londra 

Büyükelçisi  telgraf  çekti:  “İngiliz  Hükümeti,  Ermeni  Zeytun  Örgütü 

hakkında  daha  ayrıntılı  bilgi  almak;  özellikle,  baş  sorumlu  liderlerini 

bilmek  istemektedir.  İngiliz  Hükümeti,  Ermenilerin  silahları 

İskenderun’da  ya da  yakınında alma durumunun olup olamayacağının 

bildirilmesini istemektedir”. 

İmza Sazonov. 

                                                           

 

23

 

Asıl belgedeki tarih okunmuyor. – (Ç.N.) 

24

 

Asıl belgedeki cümle okunmuyor. – (Ç.N.) 

---

 

 

225 

 

Deşifre eden: Stolitsa                                 

27.02.1915. 

BELGE 4 

RGVİA. Fon 2100. Sayı 1. Dosya 558. Sayfa 124. 

Zeytun 

Ermenilerinin  liderleri  ile  Fransız-İngiliz  yardımı 

olmadan 

Türklere  karşı  ne  kadar  etkili  olabileceklerinin 

bildirilmesi. 

Dışişleri  Bakanı’nın,  MAJESTELERİ  İMPARATORUN 

Kafkasya 

Genel Valisi’ne gönderdiği 27.02.1915 tarih ve № 1088 sayılı 

telgrafının deşifresi. 

№ 1185 sayılı telgrafınız alındı. Benkendorf’un № 168 sayılı 

telgrafını  referans  gösteriyorum.  Siz  Ekselansları’ndan,  Zeytun 

Örgütü’nün  sorumlu  liderlerinin  isimlerini  ve  bunun  yanı  sıra,  son 

durumda  Türklere  karşı  Fransız-İngiliz  askerlerinin  desteği  olmadan, 

kendi  kendilerine  ne  kadar  etkin  olabileceklerini  bana  bildirmeyi 

reddetmemenizi  rica  ediyorum.  Bu  takımın  yenilgisi  halinde,  Türkler 

tarafından halkın katledilmemesi için Zeytun Bölgesi’ne hangi güçlerin 

getirildiğini de bilmek isterim.  

İmza Sazonov. 

Deşifre: Stolitsa. 

27.02.1915 

 

 

 

 

 

 

 

Ermenilerin Özerklik İddia ve Çabaları 

BELGE 1 

GAR

F. Fon 102. Sayı 1915. Dosya 14. Bölüm 79B. Sayfa 

28. 

---

 

 

226 

 

Arşak Camalyan’ın gönüllü toplamak için Şuşa’ya gittiği; 

Van

’da Ermeniler arasında görüş ayrılığı çıktığı. 

Kopya 

Çok gizli 

№ 1828 

12.07.1915 

Tiflis 

MAJESTELERİ İMPARATORUN Kafkasya Genel Valisi’nin Özel 

Kalemi

’nin Özel Bölümüne, 

Taşnak Partisi 

17 no

’lu not 

Tiflis 

İl Jandarma İdare Amiri’nin Bilgileri 

“VOYNOV” GİZLİ SERVİSİ 

Bilgilerin giriş tarihi: 03.07.1915 

Gizli Servis

’ten bilgileri alan: Tiflis Jandarma İdare Amiri Albay 

PASTRYULİN 

Bilgilerin özü 

Ne yapılmıştır 

Arşak 

Camalyan, 

gönüllü  toplamak  için  Şuşa’ya 

gitti.  Bu  bölgede  yeterli  sayıyı 

bulmayı  umuyor,  zira  Şuşa 

Ermenilerinin 

daha 

cesur 

oldukları düşüncesi hakimdir.  

Van

’da, Avan Köyü’nde 

yaşayan 

bazı 

Ermenilerin, 

özellikle 

de 

kayıkçıların, 

muhtemelen  fidye  amacıyla  bazı 

Türkleri  katliamdan  kurtarmaları 

nedeniyle 

Ermeniler 

arasında 

görüş ayrılıkları çıktı.  

Aram,  Şuşalı  Ermeni, 

Sarkis 

OVANESYAN. 

Onun 

Elizavetpol 

Vali  Yardımcısı 

Andreyev’i 

öldürdüğü 

düşünülüyor. 

Terörist  “Japon”,  şu 

anda Tiflis

’te Astsubay Okulunda 

İSAAKYAN 

ismli 

Camalyan

, 

Arşak 

Camalov 

Arutyunyants

, 

takma 

adı 

“Uyuşkan”dan  Taşnak  Partisi’ne 

ilişkin  19.04.1914  tarih  ve  № 

2022  sayılı  Gizli  Servis  notunda 

bahsedilmektedir. 

OVANESYAN, 

Sarkis’ten  Taşnak  Partisi’ne 

ilişkin  01.04.1911  tarih  ve  № 

4420 sayılı ve 16.05.1911 tarih № 

6106  say

ılı  Gizli  Servis  notunda 

bahsedilmektedir. 

Arutyunyants, 

Paruyr’dan  Taşnak  Partisi’ne 

ilişkin  23.02.1909  tarih  ve  № 

2352  sayılı  Gizli  Servis  notunda 

bahsedilmektedir. 

Astsubay 

O

kulunda  okuyup  okumadığı 

araştırılmakta. 

---