Hipemefroma
Pikvik sindromu
Beynin bə'zi şişləri (qlioblastoma, astrositoma, angioblastoma)
Orqanizmin dehidratasiyası (diarreya, qusma və tərləm ə)
Stress nəticəsində baş verən polisitemiyalar
Autoimmun hemolitik anemiyalar
Damardaxili hemoliz
Azalmasma səbəb olan hallar:
Entrositlərin strukturunun pozulması
Eritrositlərm lizisi
Kəskin və xronik qanitirmələr
1.1.3. Eritrositlərin çökmə sür'əti
Qan elementləri plazmaya nisbətən ağır olduğuna görə,
kapillyarborucuqda saxlanıldıqda aşağı hissəye çökürlər. Buna
eritrositlərin çökmə reaksiyası (EÇR) deyilir. EÇR 100 mm-Iik
kapillyar bonıcuqda
1
saat saxlanılan (limon turşusunun natri
um duzu vasitesilə sabitiəşdirilmiş) qanda eritrositlərin neçə
millimetr çökməsi ilə ifadə edilir. Bu göstərici eritrositlərin
çökmə sür’əti (EÇS) adlamr və mm/saat-la ifadə edilir. EÇS
m üxtəlif xəstəliklərin (xüsusən gizli şəkildə gedən xəstəliklə-
rin) aşkar edilməsində və oniann patogenezinin öyrənilməsin-
də mühüm rolu olan qeyri-spesifik əlam ətlərdən biridir.
Kapillyar borucuqda saxlanılan qamn tərkibində ə w ə lc ə
bir-birilə əlaqəsi olmayan eritrositlər çökür; bundan sonra erit-
rositlər aqqlütinasiyaya uğrayır və onların çökməsi sür'ətlənir.
EÇS-ə m üxtəlif amillər tə'sir gösterə bilər. Qan plazması
zülallarımn kəm iyyət və keyfıyyət dəyişiklikləri EÇS-ə tə'sir
göstərən ən mühüm amillərdir. Plazmada iridispersli zülallann
(qlobulinlər, fibrinogen) artması EÇS-in artmasına, onlann
azalması ve xırdadispersli zülallann (aibuminlər) artması isə
EÇS-in azalmasma səbəb olur. Güman edilir ki, fibrinogen və
qlobulinlər eritrositlərin aqreqasiyasma şərait yaradır, bu isə
EÇR-i sür’ətləndirir. Plazmada xolesterin/fosfolipid nisbətinin
dəyişməsi də EÇS-ə tə'sir göstərir. Öd piqmentləri və Öd tur-
şuları EÇS-i ləngidir. Bunlardan əlavə, qanm özlülüyü artdıqda
EÇR sür'ətlənir; qan plazmasının tuxşu-qələvi müvazinəti də
EÇS-ə tə'sir göstərə bilir; qanda turşuluq artdıqda (asidoz)
EÇS azalır, qələviliyin artması (alkaloz) isə EÇS-in artması Uə
m üşayiət edilir. Beləliklə, EÇS m üxtəlif amillərdən asılıdır və
bu am illərin qarşıhqlı münasibətinin sabitliyi EÇS-in sabitliyi-
nin tə'min oİunmasında mühüm rol oynayır.
Normal halda qadınlarda EÇS kişilərdəkine nisbəten bir
qedər yüksək olur. Bu, qadınlarm qanında fibrinogen və qlobu-
linlərin qatılığmın artıq olması ilə əlaqədardır.
Normal göstəriciləri:
Kişilərdə “ 2-10 т ш /saat
Qadmlarda - 2-15 mm/saat
Artmasına səbəb olan hallar:
M üxtəlif infeksion xəstəliklər (xüsusen vərəm və bakterial
m ənşəli infeksiyalann böyük bir qismi)
Kəskin və xronik hepatit
Bakterial m ənşəli endokardit
Miokarditin kəskin forması
Revmatizm
Revmatik artritin kəskin forması və artritlərin diger formalan
Menstruasiya
Hamiləliyin birinci üç ayı
U rəkdə cərrahi oməiiyyatdan sonrakı vəziyyət
Hipotiroidizm
Hipertiroidizm
Hemorroy (babasil) xəstəliyinin kəskin forması
Nefrozlar
Hemoblastozlar (kəskin leykoz, limfoqranulematoz, mielo-
ma xəstəliyi)
M üxtəlif m ənşəli anemiyalar, xüsusen hipoxrom (dəmir
çatışmazlığı) ilə əlaqədar olan anemiya
Limfoma
Bağırsaq karsinoması
Döş vəzisinin karsinoması
Arsen və qurğuşunla zəhərlənm ələr
Kəskin appendisitin birinci günü
Infeksion mononukleoz
B ədən temperaturunun qəflətən yüksəlməsi
Stenokardiya
Allergik proseslərin kəskin dövrü
M ə'də xorası xəstəliyi
«Psevdo»
v9 ya «yalan» olaraq azalntasma S9bəb olan hallar:
Qaraciyər parenximasının nekrozu
Eritremiya (Vakez xəstəliyi)
İkinciii polisitemiya
O rağabənzer hüceyrəli anemiya
İrsi sferositoz
Kaxeksiya
Bə'zi nevroz xəstəlikləri
Epilepsiya
Anafılaktik şok (qanın fıziki-kimyəvi xassəiərinin dəyiş-
məsi nəticəsinde fıbrinogenin m iqdanm n azalması).
1.1.4. Eritrositar indekslər
Anem iyalann müxtəHf növlərinin diaqnostikasmda eritro-
sitlərin hesablama yolu ilə m üəyyənləşdirilən m üxtəlif göstə-
ricilərinin böyük əhəm iyyəti vardır. Bunlara eritrositar in-
dekslsr deyilir. Eritrositar indekslərdən ən geniş istifadə edilə-
ni rəng göstəricisidir. Bundan əlavə, klinik praktikada eritro-
sitlərdə hemoqlobinin orta miqdan və orta qatıhğı, həmçinin
eritrositlərin orta həcmi və orta diametri kimi param etrlərdən
istifadə edilir.
Rəng göstəricisi eritrositlərdə hemoqlobinin nisbi miqdan-
nı əks etdirir. Sağlam şəxslərdə rəng göstəricisi 0,86-dan 1,05-ə
qəder ola bilər.
Rəng göstəricisinin ifadəliHk dərəcesinə görə, anemiyalan
3 qrupa bölürlər: l) hipoxrom', 2) normoxrom ve 3) hiperxrom
anemiyalar. B ə'zən bir xəstədən götürülmüş qanda hemoqlo-
binlə zənginliyine görə bir-birindən fərqlənən eritrositlərə te-
sadüf edilir. Buna a n i z о x г
0 m i у а deyilir.
Eritrositlərdə hemoqlobinin orta m iqdan normal halda
24-33 pq-yə bərabərdir. Bu göstərici ya hesablama yolu ilə
(hemoqlobinin miqdannı eritrositlərin sayma bölm əklə), ya da
nomoqramlara görə (Mazon üsulu) müəyyənləşdirilir.
1
eritrositdə olan hemoqlobinin orta miqdarmın azalması
hipoxromiyanın əiam ətidir və çox vaxt dəm ir çatışmaziığı ilə
əlaqədar olan anemiyalar zamanı müşahidə edilir; bu göstərici-
nin artmasma isə makrositar və xüsusən meqalositar anemiya
lar zamanı təsadüf edilir.
Eritrositlərin orta həcmini hesablamaq üçün hematokrit
edədini
1
mm^ qanda olan eritrositlərin ümumi miqdarma bÖ-
lürlər. Normal halda eritrositlərin orta həcmi 75-95 mkm’’ olur.
Bu göstəricinin artması irsi makrosferositoz, makrositar və ya
meqalositar anemiyalar üçün səciyyəvidir. B,, vitamini çatış-
mazlığı iiə əlaqədar olan anemiyalar zamanı eritrositlərin orta
həcmi xüsusilə böyük (130 mkm^ və daha artıq) ola bilər. Qa-
raciyərin diffuz zədələnm ələri və alkoholizm də eritrositlərin
həcminin artması ilə müşayiət edilir. Mikrositar anemiyalar və
talassemiya zamanı isə eritrositlerin həcmi normal göstərici-
lərdən kiçik olur.
I. Norraoxrom anemiyaların əm ələgəlm ə səbəbləri:
Endokrin xəstəlikləri; xüsusən, hipotiroidizm
Hemolitik anemiyalar
Qanitirmə
Leykoz, limfoma, mieloma, mielofıbroz
Hamiləlik
II. Hipoxrom anemiyalann əm ələgəlm ə səbəbləri:
D əm ir çatışmazlığı anemiyası
Talassemiya
Infeksiya m ənşəli xronik anemiyalar
Qurğuşun zəhərlənm ələri
Piridoksin çatışmazlığı
Sideroaxrestik anemiyalar
III. Hiperxrom anemiyalann əm ələgəlm ə səbəbləri:
B
, 2
vitamini və ya fol turşusu çatışmazlığı
DNT sintezinin patologiyası
Dostları ilə paylaş: |