Tərcüməsi:
T anrı təK, göylər yaratm ış türK müdrİK xaqanı (olaraq mənim)
sözüm: A tam türK müdrİK (xaqan ta x ta oturduqda) indİKİ... igidlər,
sədaqətli doqquz oğuz igidləri, m əşhur bəyləri, xalqı... tünc tanrısı-
n ın (buyuruğu, ilə) türK xalqım n üzərində xaqan oldum. Mən xaqan
olduqda öləcəyinə Kədərlənən türK bəyləri, xalqı öyünüb sevinib tox-
tam ış gözü ilə y ü x arı (taxta) baxdı. T axta özüm otu ru b dörd tərəf-
dəKİ xalq üçün bunca möhKəm qanun yaratdım . Y uxarıda mavi göy-
lə r...
On yeddi yaşm da ta n q u tla ra qarşı qoşun çəKdim. Tanqut xalqı-
n ı dağıtdım , oğlunu, qız-gəlinini, ilxısm ı, v arm ı onda aldım. On
s ə k -
k İ z
yaşım da altı vilayətli soğdaKİara qarşı qoşun çəKdim, xalqı da-
ğıtdım . Tabğaç Onq tutuK əlli minlİK qoşunla gəldi. IduK başda dö-
yüşdüm . O qoşunu orada m əhv etdim . İyirm i yaşım da basm ıllar, ıdı-
Kut mənim qəbiləm, xalqım idi. K arvanlar göndərməyəcəK deyə qo-
şu n çəKdim... tabe etdim , çoxlu... hərbi qənim ət gətirdim . İyirm i
İ k İ
yaşm da Tabğaça qarşı qoşun çəKdim. Çaça senqünün səKsən min-
İ İ k
qoşunu ilə döyüşdüm . Q oşununu orada m əhv etdim . İyirm i altı
yaşım da
ç İ k
xalqı q ırğızlar ilə yağı oldu. Kem çaym ı KeçərəK çİKİə-
rə qarşı qoşun çəKdim. Örpəndə döyüşdüm . Q oşununu nizədən Keçir-
dim . Az xalqm ı məhv etdim , aldım , tabe etdim . İyirm i yeddi yaşım-
da q ırğ ızlara qarşı qoşun çəKdim. Süngü batım ı qarı sÖKÜb Köqmən
orm anm ı ü zü y u x arı yürüyüb qırğız xalqm ı yuxuda dağıtdım . Xaqa-
nı ilə Sonqa orm anm da döyüşdüm . X aqanm ı öldürdüm , öİKəsini on-
da aldım. O ili türKeşlərə qarşı A ltu n orm anm ı aşaraq, İrtış çaymı
KeçərəK yürüdüm . TürKeş xalqm ı yuxuda basdım . TürKeş xaqanm m
qoşunu od Kİmi, su Kİmi gəldi.
Bolçuda döyüşdüm . X aqanm ı, yabğusunu, şadm ı orada öldür-
düm , elini onda aldım . Otuz yaşım da BeşbaliKa qarşı yürüdüm . A ltı
yol döyüşdüm ... Qoşununu bütünlÜKİə məhv etdim . BeşbaliKin için-
də nə qədər adam v ard ısa... şəhərə hücum etm ədiyim üçün şəhərdə-
Kİ adam lar mənə tabe olmağa gəldilər. BeşbaliK ona görə xilas oldu.
Otuz bir yaşım olanda KarluK xalqı qayğısız, azad və sərbəst olduğu
halda yağı oldu. TamaK IduK başda döyüşdüm . KarluK xalqm ı əz-
dim , orada aldım ... basmıl, KarluK düd ... KarluK xalqı toplanıb gəl-
di, qoşununu qırdım , məhv etd im ... doqquz oğuz mənim xalqım idi.
Göylər, y erlər qarışdığı üçün, həsəd hissi güc gəldiyi üçün yağı ol-
du. B ir ildə dörd dəfə döyüşdüm . Əvvəlcə Toğu şəhərində döyüşdüm.
Toğda çaym ı üzərəK Keçib qoşununu qırdım . İKİnci dəfə A ntarğuda
döyüşdüm. Qoşununu süngüdən Keçirdim, dövlətini aldım . Üçüncü
dəfə Çuş başında döyüşdüm . TürK xalqı ayağm ı zəiflətti, pis olası
idi. Bizi m uhasirə etm əyə, dağıtm ağa gələn qoşununu qovdum. Çox-
lu öləsi adam onda d irild i. Onda Tonra Y ılpağutm bir qəbiləsini To-
na tig in in dəfnində m ühasirə edib qırdım . D ördüncü dəfə Ezgənti
K adazda döyüşdüm . Q oşununu orda süngüdən Keçirdim, zəiflət-
dim ... qırx yaşım da M ağı K urğanda qışladıqda y u t (xəstəliyi) mal-qa-
ranı tələf etdi. Yazda oğuzlara qoşun çəKdim. Qoşunun önü hərəKət
etm işdi, sonu evdə idi. Üç oğuz qoşunu basa-basa gəldi. P iyadalar
zəifdir (deyib bizi tu tm ağ a gəldi; yarısı evi-sarayı dağıtm ağa getdi,
yarısı döyüşməyə gəldi. Biz az idİK, pis təchiz edilmişdİK. Oğuz...
ta n rı güc verdiyi üçün onlara qalib gəlib dağıtdım . T anrı y ar oldu-
ğu üçün, mən qazandığım üçün türK xalqı qazanm ış. Mən bu cür
səylə başlayaraq qazanm asaydım , türK xalqı öləsi idi, yox olasıydı.
TürK bəyləri, türK xalqı, düşünün, eləcə b ilin ... Oğuz xalqı... gön-
dərməyim (deyə qoşun çəKdim, evini, saraym ı dağıtdım . Oğuz xalqı,
doqquz ta ta r ilə birləşib gəldi. Ağuda
İ k İ
böyÜK döyüş oldu. Qoşunu-
nu qırdım , öİKəsini aldım . Eləcə qazanıb... ta n rı yar olduğu üçün
özüm otuz üç yaşım da
. . . u k
idi. Keçici, ötücü gücün... yÜKSəltdiyi
xaqanı bizə xəyanət etdi. Y uxarıda ta n rı, müqəddəs yer-su, aşağıda
xaqanınm bəxti yar olmadı, doqquz oğuz xalqı yerini, suyunu bura-
xıb Tabğaça tə rə f getdi. Tabğaç... xalq... geri qayıdıb gəldi. YÜKsəlt-
dim deyə... düşünüb xalqı...cinayətə sövq etd i... cənubda Tabğaçda
adı, şəh rəti yox oldu. Bu yerdə yÜKSƏK şöhrət qazandım . Mən özüm
xaqan olduğum üçün türK xalqm ı... cəzalandırm adım . Dövləti, qanu-
nu qaydaya saldım ... qoşun toplayıb orada döyüşdüm . Qoşununu qır-
dım. Tabe olan tabe oldu, xalq... ölən öldü. Selenqə boyu yürüyüb,
bərK sıxışdırıb evini, saraym ı orada d ağ ıtd ım ... orm ana girdi. Uy-
ğur eltəbər yüz döyüşçü ilə şərqə qaçıb g etd i...
...TürK xalqı ac idi. O ilxm ı alıb yÜKSƏİtdim. Otuz dörd yaşım
olanda oğuzlar qaçıb Tabğaça girdi. Təəssüflənib qoşun çəKdim...
oğlunu, qız-gəlinini əsir aldım ,
İ k İ
eltəbərli xalqı... ta ta b ı xalqı Tab-
ğaç xaqanm a tabe oldu. Elçisi, yaxşı sözü, xəbəri gəlməz (deyə yay-
da qoşun çəKdim. X alqm ı orada dağıtdım , ilx ısm ı... qoşunu toplanıb
gəldi. KadırKan orm anm da yerləşdirdim ... yerinə, suyuna yerləşdi.
Cənuba KarluK xalqm a qarşı qoşun
ç ə k
(deyib Tudun Y am tarağı gön-
dərdim . G etdi... Eltəbər yox olmuş,
k İ ç İ k
qardaşı b ir... Karvanı gəl-
Dostları ilə paylaş: |