Şamaxı deyir ki, İbrahimxəlil xan qoşun toplayıb bizim
köm əyim izə gələcək. Lakin mən bildirdim ki, o, ətraf
qonşularla münasibətlərini o dərəcədə korlayıb ki, onların
arasm da bir dostu belə qalmayıb. Indi də deyirəm ki, o,
heç kəsdən kömək ala bilməyəcək. Onun yalnız Da-
ğıstanda dostu var. Onu da bilirsiniz ki, Dərbənddə oturan
Dağıstan hakimi özü də xacə Qacara itaət edir. Ə gər
İbrahımxəlil xana qonaqpərvərlik göstərsə, Qacar onun
ölümünə hökm verər. Bəlkə Dağıstanm dağlıq yerlərində
ona qonaqpərvərlik edərlər. Düzdür, İsmayıl Şamaxı deyir
ki, bir illik ərzaq ehtiyatımız var. Əhalinin bir qismi kasıb-
dır və onların ehtiyatı elə də çox deyil. Onları da dü-
şünm ək lazımdır. Yadımzdamı bu xacə Kirmam mühasirə
etdikdə, şəhərdən kənarda yeni bir şəhər yaratdı. Am m a
m ühasirədən əl çəkmədi. Aclıq baş verdikdə qapılar açıldı.
Şəhərə daxil olan Qacar bütün kişiləri kor elədi, arvadları
qoşunun ixtiyarma verdi. Bütün var-yoxlarını aldı. Burada
da o, m ühasirədən əl çəkməyəcək. 0 qədər mühasirə edə-
cək ki, ya divarları dağıdıb, şəhərə daxil olacaq, ya da
acından qapıları açacaqlar. 0 zaman Kirman və Tiflis ha-
disəsi burada başım ıza gələcək.
İsmayıl Şamaxı, Hacı Babək dini rəhbərdən üzr istə-
yərək, yenə də xacənin nə kişi və nə də arvad olmadığmı
təkrar edib, ona inanmadığım bildirir. Eyni zamanda qeyd
edir ki, o, nə arvad, nə də uşaq sahibi olmadığına görə,
həm qadm, həm də kişilərin düşmənidir. Həm də demək
istəyirəm ki, siz buyuran kimi nərdivanlardan bir nəfər də
30
qalxa bilməz. Orada bir nəfər 10 nəfərin qarşısını almağa
qadirdir. Əgər tüfənglər vaxtında doldurulub tüfəngçilərə
verilərsə, tüfəngin də doldurulmasını İbrahimxəlil xan
vaxtmda öyrədib.
Sonra Hacı Babək bildirir ki, vədlərinə tam inanmaq
üçün şəhərdən çıxıb, xacə ilə danışmaq istəyir.
İsmayıl Şamaxı Hacı Babəkə məsləhət görür ki, heç
kəsi cəzalandırmayacağı və heç kəsə zərər yetirməyəcəyi
barədə ondan zəmanət alsın. Bunun üçün girov olaraq
Şuşada qalsm.
-
M ən bildiyimə görə Xanbaba Cahanbaninin oğlan-
ları onun yanındadır. Onlardan birinin adı Abbas Mirzədir.
Ona əla qulluq edəcəyik. Mən bilirəm ki, Qacar burdan
getməz, Öz qoşununu da aparmaz, - deyir.
Hacı Babək də yaxşı bilirdi ki, Qacardan belə bir şeyi
tələb etmək özü də qorxuludur. O, qardaşı uşaqlarından bİ-
rinin orada girov saxlandığını başa düşsə, Hacı Babəkin
ölüm əmrini verər.
Nəhayət, Hacı Babək fədakarlıq göstərərək, Qacarın
yanma getdi. Qacar onu qəbul etdi. Hacı Babək içəri daxil
olanda Q acar çadırın yuxarı başında oturmuş katibinə nə
isə yazdırırdı. Hacı Babək içəri daxil olanda Qacar katibi
azad edir və çadırdan çıxır. Qacar Hacı Babəkdən nə istə-
diyini soruşdu. Hacı bildirdi ki, şəhərin əhalisi sizin qəzə-
binizdən qorxur. Əks təqdirdə, onlar elə bu gün qapıları
açardılar. Bu da Tiflis hadisəsindən sonra onları narahat
edib. Qacar bildirdi ki, onlar məni öldürmək istəyirdilər.
31
Sadəcə mən onları qabaqladım. M ən demişəm ki, qapıları
açsmlar. M ənim onlarla heç bir işim yoxdur.
Hacının fikrini başa düşən Qacar “yəqin ki, əhali
məndən zəmanət istəyir” - deyə hacının cavabım gözlədi.
- Xeyr, onlar elə bir şey istəyirlər ki, arxayın olsunlar
ki, şəhriyar şəhərə daxil olandan sonra kimsə onlarm
camna, malma toxunmayacaq.
- Sən onlara deyibsən ki, məndən zəmanət istəsinlər?
Hacı Babək dedi ki, bütün şəhər şahiddir ki, mən de-
mişəm ki, şahm sözü zəmanətdir. Ancaq onlar deyirlər ki,
qorxudan çıxmaq üçün bir şey lazımdır ki, onlar arxaym
olsunlar.
Xacə soruşdu ki, indi şəhərin başçısı kimdir? Hacı
cavab verdi ki, İsmayıl Şamaxıdır.
- O, dedi ki, məndən zəmanət almaq lazımdır?
Hacı Şamaxmın camndan qorxaraq dedi ki, xeyr o,
belə söz deməyib. Bunu əhali dedi ki, qorxudan çıxsınlar.
- Məndən nə istəyirlər: pul və ya başqa bir şey?
Hacı dedi ki, onlar şahzadələrə qonaqpərvərliklə ya-
naşı qulluq etmək arzusundadırlar.
- Onlar mənim qohumlarımdan bir neçəsini girov
saxlamaq istəyirlər?
Hacı: - Girov sözünün xahiş edirəın adını çəkməyin,
heç kəs elə cəsarət etməz ki, sizin kimi böyük bir şəhriyar-
dan girov - qan tələb etsin. Sadəcə istəyirlər ki, Qacar şah-
zadələrindən biri bizim qonağımız olsun və biz onu göz
bəbəyimiz kimi əzizləyəcəyik.
32
- Bu da o deməkdir ki, mənim bir qohumum şəhərdə
girov saxlanacaq. B u da mən tərəfdən qəbul ediləsi deyil.
Əhaliyə de ki, mən öz qohumlarımdan heç birini girov ve-
rən deyiləm. Əks təqdirdə mən şəhəri müharibə yolu ilə
alıb, əhalini cəzalandıracağam. İndi isə m ən hazıram ha-
mısını bağışlayım. Lakin şəhər əhli məndən girov istəyir.
Hacı Babək bildirdi ki, şəhər əhalisi əkinçi, sənətkar,
ticarətçi, kəsəbədən ibarətdir, heç görünüb ki, bunlar
müharibə istəsin?! Din xadimlərindən həmişə kəsəbə kimi
sülh istəyirlər. Bu dəqiqəyə qədər Qacar onun sözlərinə
çox inanmasa da indi onun düz dediyınə, yalan danışma-
dığına inandı. Bildi ki, kişi düz danışır. Şəhriyar indiyə qə-
dər başa düşmədiyi bir şeyi anladı ki, doğrudan da mühari-
bəni şəhriyarlar, hakimlər və sairlər istəyirlər ki, varlarını
artırsınlar.
- M ən dedim ki, xalqa heç bir zərər yetirməyəcəyəm.
Ancaq mənim qoşunumun xərci ödənilməlidir.
Hacı Babək yenidən bildirdi ki, xalq kasıbdır. Onlar
heç vaxt müharibə istəməyib, haradan sizə zəmanəti ver-
sinlər? Qacar bildirdi ki, İbrahimxəlil xanın bütün daşınan
və daşmmaz əmlakı mənimdir. Zabitlərin haqqı isə siz tə-
rəfdən ödənilməlidir. Hacı: “Ey böyük Şəhriyar, sizin za-
bit və əsgərlərinizin sayı ağac yarpağı kimi sayılmazdır,
lakin şəhər əhalisinin sayı çox məhduddur. Bu pulu biz
haradan almalıyıq?”
33