59
Birçok virüslerin böceklerin hastalanmasına neden olarak afetleri kontrol
ettikleri bilinmektedir. Virüsler, genellikle mekanik olarak bir konukçudan diğerine
yumurta koymak suretiyle nakledilir. Çiğneyici ağız parçalarına sahip böcekler
özellikle yaprak yiyenler, virüs enfeksiyonlarına daha hassastırlar. Bu hususta
yaprak yiyen Lepidoptera tırtıllarıyla Hymenoptera‟nın yalancı tırtılları fazla zarar
görürler. Bu virüsler, genellikle 2-3 yılda bir meydana çıkan epidemilerde çoğalarak
birçok larvayı öldürür ve böylece böcek afetini ortadan kaldırırlar. Virüs hastalıkları
hakkındaki ilk bilgimiz 1889 yılında Avrupa‟da Lymantria monocha (L.)
(Lepidoptera, Lymantriidae) Wipfel hastalığı‟nın bulunması üzerine yapılan
çalıĢmalarla baĢlamıĢtır. Daha sonra 1907‟de, aynı tip bir hastalık ABD‟nin New
England eyaletinde Lymantria dispar (L.) populasyonu üzerinde müĢahade
edilmiĢtir. Ölen larvaların solgun bir görünümde olması nedeniyle buna solgun
hastalığı adı verilmiĢtir.
Solgun hastalığı, alınan gıda ile böcek vücuduna ulaĢır. Virüs vücuda
yerleĢince, genellikle kan hücreleri ve bazı dokuları öldürür. Hasta larva önce
uyuĢuk bir durum alır ve sonra yemesine son verir. Ölmeden önce, ağacın tepesine
tırmanır ve arka bacaklarına asılı olarak ölür. Dokuları koyulaĢır, ayrıĢır ve vücutları
sıvı haline geçer. Nihayet, küçük parçalara ayrılır ve ağaçta kurur.
Virüslerin orman böcekleriyle savaĢta kullanılması, ABD‟nde 1976 yılına kadar
deneme döneminde idi. Sonra Çevre Koruma Dairesi Orgyia pseudotsugata
(McDunn.) (Lepidoptera, Lymantriidae) larvalarına karĢı Baculovirus cinsinin bir
Nucleopolyhedrous virüs (NPV)‟unu kullanma iznini aldı. Böylece bu virüs
hakkındaki uygulama yöntemleri, çevre ve insan sağlığının korunması, kalıntı
miktarı gibi hususlar üzerinde yoğun çalıĢmalar bulunmaktadır. NPV ile Lymantria
dispar‟a karĢı da savaĢmak için 1978‟de izin alınmıĢtır.
Virüslerle biyolojik savaĢ yapmak için genellikle hastalığın etkisiyle
(polyhedrosis) ölmüĢ tırtıllar kullanılır. Bu tırtılların ezilmesiyle hazırlanan
süspansiyon epidemi alanına püskürtülür.
Virüs
En az 13 virüs ailesini temsil eden entomopatojenik virüslerin, sınıflanmamıĢ virüslere
ek olarak çok sayıda çeĢitliliği kaydedilmiĢtir. En genel gözlemlenmiĢ grupları ikisi Cypovirus
ve Baculovirüs (Baculoviridae)‟lerdir. Son araĢtırmalar ve mikrobik kontrol etmeni olarak
virüslerin geliĢimi bu son gruba verilmiĢtir. Baculovirüsler tarafından bulaĢık, Lepidoptera,
60
Hymenoptera, Coleoptera ve Diptera‟yı içeren 600‟ü aĢkın böcek türü kaydedilmiĢtir. Birkaç
istisnalarla, bir tek böcek türüne bulaĢma ya da aynı cinsin birkaç türüne bulaĢma gibi, çoğu
baculovirüsler tamamiyle özeldirler. Baculovirüsler, çubuk Ģekilli bir gruptur. Konukçular
içindeki kopyalama dönemlerinde iki fenotipik forma sahip olan çift sarmal DNA virüslerinin
bir grubudur. GeniĢ protein kristalleri içinde ve bulaĢtığı böcek hücresinin çekirdeğinde,
olgun virüs parçacıklarının emilmesi tarafından karakterize edilir. Okluzyon yapıları diye
bilinir. Virüsün emilmemiĢ formu bir sistematik bulaĢma içinde zararlı böcek içinde hastalığı
dokudan dokuya yayarken, baculovirüsler, virüsün böceğe iletiminden sorumlu, virüsün
emilmiĢ formudur. Baculovirüsler, iki Ģekilde sınıflandırılır. Bunlar, Nucleopolyhedrovirüs
(NPV) ve Granulavirus‟ tür.
Baculovirüsler, orman ekosistemlerindeki bazı lepidoptera ve yaprakarısı zararlı
böceklerinde böcek populasyonlarının iflasıyla sonuçlanan doğal epizootikten sorumludur.
Kanada‟ da mikrobik insektisit olarak kaydedilen virüslerin çoğu Kanada Ormancılık Servisi
tarafından yaprağını döken ağaçların ve koniferlerin lepidoptera ve hymenoptera zararlıların
kontrolü için geliĢtirildi ve kaydedildi. Sünger örücüsü (kır tırtılı), Lymantria dispar, kontrolü
ve Kuzey Amerika kızılçamı Pinus resinosa yaprakarısı, Neodiprion lecontei, idaresi için NPV
kullanılmaktadır. Bu virüs ürünleri, zararlı böcek populasyonlarının geniĢlemesini idare
etmek için ormanlarda böcek kontrolünde kullanılır ve bu, onları maksimum seviyelerine
çıkmadan önleyebilen baĢarılı bir stratejidir.
ġekil 4. Neodiprion lecontei beslenen yalancı tırtılları (Diprionidae: Hymenoptera)
61
Ormancılıkta kullanılan kaydedilmiĢ tek baculovirüs, Cydia pomonella granulovirus
(CpGV)‟tür. Bu virüs, elma bahçelerinde elma içkurdu kontrolü için, Avrupa ve Amerika‟ da
elma içkurdunun kontrolü için baĢarılı bir Ģekilde kullanılmaktadır. Kimyasal olmayan
insektisitlerin kullanıldığı meyve bahçelerinde diğer zararlı böcekleri kontrol eden doğal
parazit ve yırtıcıları koruyan seçiciliği yüzünden, bu ürün, organik ürün sisteminde çok iyi
çalıĢmaktadır.
Elma içkurdu (EĠ), Cydia pomonella L. dünyadaki hemen tüm elma ve ceviz yetiĢme
alanlarında en önemli zararlılardan biridir. Meyve bahçelerinde düzenli olarak mücadelesi
yapılmazsa meyve üretiminde çok büyük ekonomik kayıplar meydana gelmektedir.
Mücadelesi kaçınılmaz olan bu zararlıya karĢı çevresel açıdan hoĢgörülü mücadele önlemleri
yüksek dereceden öneme sahiptir. Bu nedenle çiftleĢme engeli feromon preparatları ve
Cydia pomonella granulovirus (CpGV) uygulamaları organik elma üretiminde mücadelenin
kilit taĢı olmuĢtur. CpGV esaslı yüksek derecede etkili ve çevresel açıdan tehlikeli olmayan
bu mücadele ürünleri piyasada mevcuttur ve zararlıya karĢı yeterli bir kontrol
sağlamaktadır.
ġekil XX. Elma içkurdu, Cydia pomonella L. tırtılının elmadaki zararı ve viral enfeksiyonu.
CpGV ürünleri pek çok Avrupa ülkesinde, Kuzey ve Güney Amerika ile Güney Afrika ve Yeni
Zelanda‟da da tescil edilmiĢlerdir. Meksika kökenli EĠ larvalarından CpGV‟yi ilk olarak izole
eden Tanada (1964)‟dan sonra Ġngiltere (CpGV-E) ve Rusya (CpGV-R) kaynaklı daha baĢka
doğal izolatlar tanımlanmıĢtır. Avrupa‟da ticarete konu tüm CpGV ürünleri etken bileĢen
olarak Cydia pomonella granulovirus–Meksika (CpGV-M) izolatı içermektedir. Son 20 yıldır,
CpGV-M esaslı ticari ürünler pek çok ülkede yaygın biçimde kullanılmaktadır.
Son yıllarda, Avrupa‟da münferit elma bahçelerinde EĠ populasyonlarının CpGV‟ye karĢı
duyarlılığında çok ileri boyutlarda (1000 kat gibi) bir azalma olduğu gözlenmiĢtir. Elma
Dostları ilə paylaş: |