147
nümay
əndələrinin əsərlərinin Azərbaycan dilində nəşr edilməsi (24
avqust
2007) , “Az
ərbaycanda Kitabxanaların fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması” (20
aprel 2007) , “Az
ərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata
keçirilm
əsi” (12 yanvar 2004) haqqında qərarlar respublikada kitabxana
fondlarının yeni ədəbiyyatla zənginləşdirilməsini mühüm amil kimi qarşıya
qoyur.
Müasir dövrd
ə Respublika ərazisində fəaliyyət göstərən bütün
kitabxanaların idarə edilməsində əsas hüquqi bazanı aşağıdakı sənədlər təşkil
edir:
- Az
ərbaycan Respublikasının Konstitusiyası
-
“Kitabxana işi haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu (1999)
- “M
ədəniyyət haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu (1998)
-
“İnformasiya, informasiyalaşdırma və informasiyanın mühafizəsi haqqında”
Az
ərbaycan Respublikasının Qanunu (1998)
-
Kitabxana işinə dair Nzirlər kabinetini n
qərar və sərəncamlar;
-
Kitabxana işinə dair dövlət standartları;
- Müvafiq icra hakimiyy
əti orqanları tərəfindən təsdiq edilmiş normativ
s
ənədlər;
- Metodik m
ərkəzlər tərəfindən
tərtib edilmiş sənədlər;
- Beyn
əlxalq kitabxana təşkilatlarının qəraraları, manifestləri, bəyannamələri
v
ə proqram sənədləri;
- Kitabxanadaxili s
ərəncamlar, əsasnamələr, digər normativ sənədlər
- Az
ərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr və s.
Bütün bu adları çəkilən sənədlərə əsasən Azərbaycan Respublikası
ərazisində fəaliyyət göstərən və mülkiyyət formasından aslı olmayaraq bütün
kitabxanaların elmi metodik təminat işi vahid mərkəz tərəfindən yəni Milli
Kitabxana v
ə digər bu statusa malik kitabxanalar tərəfindən həyata keçirilir.
Elmi metodik m
ərkəz statusuna malik kitabxanalar kitabxanaşünaslığa,
biblioqrafiyaya v
ə informasiyaya dair
metodik materiallar nəşr edir,
kitabxanaçılıq nəzəriyyəsi və təcrübəsində mütərəqqi iş üsullarını
ümumil
əşdirib tətbiq edir və kadrların ixtisasının artırılmasını təmin edir.
Az
ərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən belə kitabxanalardan biri
d
ə məqsəd və vəzifəsinə görə universal elmi kitabxana sayılan Mirzə Fətəli
Axundov
adına Azərbaycan Milli Kitabxanasıdır. 23 may 1923-cü ildə
yaradılmış bu Milli sərvətimiz uzun illərin sınağından çıxmış formalaşaraq bu
günkü s
əviyyəyə gəlib çatmışdır.Hazırda Milli Kitabxana dünyanın bir çox
qabaqcıl ölkələrinin milli kitabxanaları ilə əməkdaşlıq edir. Bunlara Slovakiya
Milli Kitabxanasını, Rusiya Federasiyası Milli Kitabxanasını, Qazaxıstan Milli
Kitabxanasını, Qırğızıstan Milli Kitabxanasını misal göstərmək olar. Dünyanın
40dan artıq ölkəsi ilə Milli Kitabxana kitab mübadiləsi həyata keçirir.
Kitabxana 2003-cü ild
ən Avrasiya Kitabxanalar Assembleyasının (BAE) üzvü
148
v
ə onun 5 təsisçisindən biridir. 2005-ci ildən isə Avropa Milli Kitabxanalar
Konqresi Beyn
əlxalq Təşkilatının (CENL) üzvü olmuşdur. Milli Kitabxana
sırf dövlətçilik ənnənələrinə və milli hüquqi sənədlərə əsaslanaraq öz iş
prinsipini qurmuşdur. Kitabxana öz işində “Mədəniyyət haqqında”,
“Kitabxana İşi haqqında”, “Nəşriyyat işi haqqında” Azərbaycan Respublikası
qanunları, Azərbaycan Nazirlər Kabinetinin Milli Kitabxana haqqında
əsasnamələri, Milli Kitabxana Nizamnamələri
və digər normativ aktlara
əsalanaraq fəaliyyət göstərir. Buna görə də ümimmilli liderimiz Heydər
Əliyevin 12 mart 1999-cu il tarixli fərmanı ilə qüvvəyə minən “Kitabxana İşi
haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 7-ci maddəsi “Milli
Kitabxana” adlanır. Bu bölmədə dünya təcrübəsinə əsaslanaraq Milli
Kitabxananın tərifi verilmiş, onun statusu müəyyənləşmişdir: “Milli Kitabxana
Az
ərbaycan Respublikasında kitabxana işi sahəsində dövlət siyasətini həyata
keçir
ən, milli
nəşrləri, xarici ölkələrdə nəşr olunmuş Azərbaycan
mü
əlliflərinin əsərlərini, dünya əhəmiyyətli nəşrləri, o cümlədən xarici dillərdə
qiym
ətli və digər məlumat daşıyıcılarını toplayıb mühafizə edən milli
m
ədəniyyət xəzinəsi və dövlət kitab saxlayıcısıdır”. “Kitabxana İşi haqqında”
Az
ərbaycan Respublikası Qanununun ən
böyük əhəmiyyət kəsb edən
madd
ələrindən biri 15-ci maddə yəni “Kitabxanaların pulsuz məcburi
nüsx
ələrlə təchizatı” adlanır. Adı çəkilən maddəyə müvafiq olaraq dövlət və
qeyri-dövl
ət nəşriyyatları, nəşriyyat işi ilə məşğul olan poliqrafiya
mü
əssisələri və digər hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən buraxılan çap
m
əhsullarından 4 pulsuz məcburi nüsxə , qəzet jurnal və digər ardı davam
ed
ən nəşr komponentlərindən isə 2 məcburi nüsxə Milli Kitabxanaya verilməsi
n
əzərdə tutulur. M.F.Axundov adına Milli Kitabxananın fondunun
formalaşması hələ keçmişə nəzər salsaq müxtəlif
mənbələr vasitəsilə həyata
keçirilmişdir.Hələ sovet hakimiyyəti illərində fondun komplektləşdirilməsi
m
ənbələri aşağıdakı mənbələrdən həyata keçirilirdi: SSRİ Dövlət Kitab
Palatası; Azərbaycan Nəşriyyatı; Kitabxana Kollektoru; beynəlxalq
mübadil
ələr; kitab mağazaları; tarixi əlyazmalar və digər mənbələr. Adları
qeyd olunan m
ənbələrin bəziləri bu gün də öz aktuallığını itirməmişdir. Bəzi
m
ənbələr isə hazırda depozitar funksiyasını itirmişdir. Buna misal olaraq öz
f
əaliyyətini dayandırmış SSRİ Dövlət Kitab Palatasını göstərmək olar. Son
ill
ərdə kitabxana fondununun formalaşdırılmasının əsas
mənbələri
aşağıdakıları göstərmək olar: Heydər Əliyev Fondu; Ali Attestasiya
Komissiyası Respublika kitab mağazaları; Respublika nəşriyyatları; Elmi-
T
ədqiqat İnstitutları; səfirliklər; xarici təşkilatlar; ölkədaxili mübadilə;
beyn
əlxalq mübadilə; kitabaxanaya edilən bəxşişlər və s.Hədiyyə yolu ilə
daxil olan kitablar da fondun formalaşmasında az rol oynamır. Belə ki, 2012-ci
ild
ə Oruc Musayev öz şəxsi kitabxanasından 55 nüsxə, AMEA-nın aparıcı