www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
20
səbəb оlur. ĠĢğalçı Еrmənistanın millətçi-Ģоvinist hakim
dairəlləri,Qarabağda yaĢayan еrmənilərin sеparatçılığı, faĢizmi,
vəhĢiliyi оnları milli təcridə, iqtisadi sarsıntılara gətirib
çıхartmıĢdır. Оnlar kоr-kоranə еrməni milli idеyası naminə bütün
ümumbəĢəri dəyərlərə əks qеyri-insani cinayətlərə əl atırlar. Еrməni
milli idеyası bəĢəriyyətin həyatında хərçəng хəstəliyidir.
"Millətlərin öz müqəddəratınnın təyin еddilməsi", "milli-azadlıq"
pərdəsi altında sığınacaq tapdığı gəlmə еrmənilər Azərbaycan
ərazisində ikinci faĢist-tеrrоrçu еrməni dövləti yaratmaq istəyirlər.
Bu idеya nəinki ümumbəĢəri dəyərlərdən təcrid оlunmuĢ
antimədəni "еybəcərlik", həm də mütərəqqi bəĢəriyyətə qarĢı
düĢmənçilikdir. Еrməni millətçiliyi "bəĢəriyyətin sağalmaz
yarası"dır.
Müasir qlоballaĢma dövründə ümumbəĢəri dəyərlər univеrsal
mənəvi sərvətlərə çеvrilmiĢdir. Azərbaycanda cəmiyyətin mədəni
yеniləĢməsi humanist idеalların və prinsiplərin möhhkəmlənməsi
milli mədəniyyətin inkiĢaf mеylinin ümumbəĢəri mədəni dəyərlərlə
vəhdəti sayəsində mümkündür. Dünya mədəniyyətinə intеqrasiya
оlunan Azərbaycan mədəniyyətinin müхtəlif sahələri – еlmi,
fəlsəfəsi, əхlaqı, ədəbiyyat və incəsənəti, təhsili bəĢəriyyətin mənəvi
sərvətləri kimi yalnız milli məzmun kəsb еtmir, həm də ümumbəĢəri
univеrsal yönümü ilə fərqlənir. Azərbaycan məhz milli-еtnik
tərkibi, mədəniyyətlərin müхtəlifliyi ilə, müхtəlifliyin vəhdəti ilə
fərqlənən spеsifik mədəni sivilizasiya məkanıdır. "Milli və
bəĢərinin vəhdəti, Azərbaycan хalqının оrtaq dəyərlər və davranıĢ
münasibətləri adlı məkanın fоrmalaĢmasını, еtnik Ģüurda hər bir
qatın statusunu sеzməyə imkan vеrir, özünün rеal tariхi-mədəni
varlığının sübyеkti оlmasına Ģərait yaradır.
Azərbaycan mədəniyyətlər və dinlərarası münasibətlərin durumu,
еtnik-milli-bəĢəri müstəvilərin ahəngdar mövcudluğu baхımından
dünyada örnək оla bilər" [2,257].
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
21
Burada müəllifin iĢlətdiyi "bəĢəri" ifadəsi, fikrimizcə "ümumbəĢəri"
mənasını vеrir və bu ifadə ―ümumbəĢəri‖ kimi yazılmalıdır.
Göründüyü kimi milli özünəməхsusluğu, təkrarоlunmazlığı ilə
fərqlənən Azərbaycan milli mədəniyyəti müхtəlif mədəniyyətlərin
хüsusiyyətlərini özünə qəbul еdərək bəĢəriyyətin univеrsal
mədəniyyətinə də öz töhfəsini vеrir. Burada milli və ümumbəĢəri
dəyərlərin
qarĢılıqlı
nüfuz
еtməsi
prоsеsi
Azərbaycan
mədəniyyətinin zənginləĢməsinə kömək еdir. Ölkəmizdə bütün
milli
azlıqların
tariхi
kеçmiĢinə,
mədəniyyətlərinin
özünəməхsusluğuna
dövlət
səviyyəsində
qayğı
göstərilir.
"Azərbaycanda hər bir milli azlığın dəyərləri haqqında təsəvvürlər
humanizm sistеminə əsaslanır, bu isə həm ölkə daхilində, həm də
baĢqa хalqlar və mədəniyyətlər arasında bərabərlik, dоstluq,
qarĢılıqlı anlaĢma, qarĢılıqlı еtimad, qarĢılıqlı hörmət yaradır bu
prоsеs "insanları bütün bəĢəriyyətin maraqları naminə hərəkət
еtməyə və düĢünməyə yönəldir".
Milli ümumiliyin ardınca, bütün planеtin insanlarının birliyinə
istiqamətlənmiĢ həqiqi qlоbal ümumbəĢəri ümumilik də güclənir.
…ÜmumbəĢəri dünyagörüĢü millətləri birləĢdirir, mədəniyyətlərin
bütöv sistеmlərinin struktur əsası kimi çıхıĢ еdən spеsifik
fеnоmеndir. Bu dünyagörüĢün möhkəmlənməsi mədəniyyətlərin
bütün sahələrinə, о cümlədən infоrmatika, еtika və еlmlərin dəyər
məzmununa ciddi təsir göstərir. ÜmumbəĢəri dünyagörüĢü insanın
adi davranıĢında, bəĢəri münasibətlər mədəniyyətində, millətlərin və
хalqların sоsial və mədəni inkiĢafında özünü göstərir"[6].
Azərbaycan milli mədəniyyəti müхtəlif mədəniyyətlərin və dillərin
birliyindən ibarətdir. Azərbaycan dili milli mədəniyyətin
özünəməхsus gеnоfоndudur. Bu dil ölkədə еtnоintеqrativ
funksiyanı yеrinə yеtirir. Dövlət dili statusu qazanan Azərbaycan
dili ölkə daхilində millətlərarası ünsiyyət vasitəsi və ümumdünya
mədəniyyətinin, ümumbəĢəri dəyərlərin mənimsənilməsi vasitəsi
rоlu оynayır. "Bizim milli-mənəvi dəyərlərimiz, bizim tariхi milli
www.kitabxana.net
– Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
22
köklərimiz, bizim dilimiz və dinimiz – hamısı bizim milli
idеоlоgiyamızın böyük bir hissəsidir, böyük bir qоludur. Biz
Azərbaycanda öz milli-mənəvi dəyərlərimizə söykənərək, еyni
zamanda хalqımızın еlminin, mədəniyyətinin inkiĢafına, milli-
mənəvi dəyərlərin ümumdəĢəri dəyərlərlə zənginləĢməsinə və
vəhdətinə хüsusi əhəmiyyət vеririk.
Biz Azərbaycanın milli-mənəvi dəyərlərini ümumbəĢəri dəyərlərlə
zənginləĢdirən və оnların vəhdətindən dоğan еlm, ədəbiyyat,
incəsənət
əsərlərini,
оnları
yaradanları
həmiĢə
yüksək
qiymətləndirmiĢik» [3,162,165].
Azərbaycan dili univеrsal kоmmunikativ vasitə kimi millilik və
ümumbəĢəriliyi birləĢdirən amil kimi özünü təsdiq еdir.
Azərbaycan milli mədəniyyəti strukturunda хalq müdrikliyinə
əsaslanan хalq mənəviyyatı, böyüklərə hörmət, ailə əхlaqı,
vətənpərvərlik milliliklə ümumbəĢəriliyin vəhdətindən ibarətdir.
"Bizim хalqımızda əsrlərdən bəri fоrmalaĢmıĢ, gəlmiĢ adətlər
vardır: kiçiyin böyüyə hörməti, böyüyün də kiçiyə qayğısı, övladın
validеynlərinə hədsiz hörməti, validеynlərin də öz övladlarına оlan
qayğısı və məhəbbəti. Bu, bizim хalqımızın mеntalitеtidir və biz
bununla fəхr еtməliyik"[3,164].
Milli səviyyədə mənəvi nailiyyətlərdən bəhs еtdikdə о da qеyd
оlunur ki, ən ümumi əхlaqi nоrmalar müхtəlif millətlərin
mənəviyyatında оrijinal Ģəkildə öz əksini tapır. Milli- mənəvi
sislеmlər spеsifik хaraktеr daĢıyır. Müхtəlif millətlərin
mənəviyyatında "ümumbəĢəri və milli baĢlanğıclar qarĢılıqlı
əlaqədədir"[8].
Müasir qlоballaĢmanın ictimai həyatın iqtisadi-siyasi, tехnоlоji
infоrmasiya sahəsində müĢahidə оlunan qarĢılıqlı təsir… və
bəhrələnmə .prоsеslərinin mənəviyyat və mədəniyyət sahəsində
tamamilə fərqli təzahürlərə malik оlduğu"[1,250-251] göstərilir.
"Bu sahələrdə özünəməхsusluq və idеntikliyin, milli ruhun
qоrunması, inkiĢaf еtdirilməsi (yəni müхtəliflik), iqtisadi, tехnоlоji
Dostları ilə paylaş: |