7
Mövzu ətrafında bilməlidir:
1.Özbəkistan və Türkmənistanın iqtisadi-coğrafi mövqeyi və
qonşuluq münasibətlərini;
2.Təbi ehtiyatları, suvarmanın vahidlərinin coğrafiyasını;
3.Əhalisinin yüksək artımının səbəbləri və yerləşməsini;
4. Təsərrüfat sahələrinin coğrafiyasını;
5. Ayrılıqda Özbəkistan və Türkmənistanın iri bölgələrini və
şəhərlərini;
Ə
dəbiyat: 1. II hissə, 9-10-cu bəndlər (S. 301-313); 3. Fəsil
IX, XI. (S. 334-369, 415-439).
12. Qırğızıstan və Tacikistan. Qırğızıstan`
Tacikstan.
Sahəsi-199,9 min km
2
. Sahəsi- 143,1min km
2
.
Əhalisi-5,2 mln nəfər. Əhalisi-7,1 mln nəfər.
Qonşu ölkələrdir, dağlıq ərazilər üstünlük təşkil edir.
Qırğızıstanın
iqtisadi-coğrafi
mövqeyi
və
geosiyasi
vəziyyəti. Ərazisinin dağlıq olmasının məskunlaşmaya və
təsərrüfata təsiri. Dağətəyi düzənliklərin və vadilərinin
əhəmiyyəti . Təbii ehtiyatlarının əsas növləri və yerləşməsi.
Əhalisinin coğrafiyası. Sosial çətinlikləri. Şəhərləri.
Təsərrüfatının əsas sahələri, kənd təsərrüfatında baş
verən dəyişikliklər. Dağ otlaq heyvandarlığı, sənayesinin zəif
inkişaf etməsi. Azərbaycanla əlaqəsi.
Tacikistan dağlıq ölkədir. İqtisadi coğrafi mövqeyindəki və
geosiyasi şəraitindəki çətinliklər. Dağlıq ölkə olmasının
təsərrüfata təsiri, dağətəyi və dağarası vadilərinin sıx
məskunlaşması. Təbii ehtiyatları, nadir və kimyəvi
xammallarla, hidronerji ehtiyatları ilə zəngin olması.
Əhalinin artımı, coğrafi yerləşməsi. Şəhərləri. Dağlıq
Bədəxşan Muxtar vilayəti. Təsərrüfat sahələrinin zəif
inkişafının səbəbləri. Əsas kənd təsərrüfatı və sənaye
sahələrinin coğrafiyası. Nəqliyyatın zəif inkişaf etməsi.
Xarici
əlaqələri,
Azərbaycanla
idxal-ixracı.
İnkişaf
istiqamətləri.
Mövzu ətrafında bilməlidir:
1. Qırğızıstan və Tacikistanın coğrafi mövqeyi və geosiyasi
vəziyyətini;
2. Dağlıq təbii şəraitinin xüsusiyyətlərini və təbii
ehtiyatlarının coğrafiyasını;
3. Respublikaların əhalisi, təbii artımı və məskunlaşmasının
xüsusiyyətlərini;
4. Əsas təsərrüfat sahələrinin coğrafiyasını ;
5. Daxili bölgələrini və şəhərlərini;
Ə
dəbiyyat: 1. II hissə, 10-12-ci bəndlər (S. 314-323); 3.
Fəsil X-XII. (S. 371-404, 441-467)
13. Baltikyanı ölkələrinin iqtisadi və sosial
coğrafiyası.
Estoniya` Litva
Sahəsi-45,1 min km
2
. Sahəsi-65,2 min km
2
.
Əhalisi-1,3 mln nəfər. Əhalisi-3,4 mln nəfər.
Latviya
Sahəsi- 63,7 min km
2
.
Əhalisi-2,3 mln nəfər.
Bu derslik behruzmelikov.com saytindan yuklenmisdir
8
Uzun illər MDB ilə sıx bağlı olan , lakin hazırda onun
tərkibinə daxil olmayan yaxın xaric ölkələridir. Dəniz sahili
mövqeləri,
Avropaya
inteqrasiya
etmələri.
Hər
üç
respublikalarının yüksək sosial-iqtisadi inkişafa malik
olmaları.
Estoniyanın Baltik dənizinin sahillərində coğrafi
mövqeyi. Təbii ehtiyatlarının kasıblığı. Əhalisinin təbii artımı
mənfidir, seyrək məskunlaşıb. Milli tərkibi. Şəhərləri.
Təsərrüfat sahələrinin coğrafiyası. Nəqliyyat yollarının
sıxlığı. Xarici iqtisadi əlaqələri. Azərbaycanla idxal-ixracı.
Latviyanın Riqa körfəzi sahilərində coğrafi mövqeyi.
Təbii sərvətlərinin kasıblığı, təbii şəraitinin nisbətən əlverişli
olması. Əhalinin təbii artımı, milli tərkibi, şəhərləri.
Təsərrüfatının
aparıcı
sahələrinin
coğrafiyası.
Maşınqayırmanın inkişafı. Limanlar. Azərbaycanla əlaqələri.
Litvanın Kənd təsərrüfatı üçün əlverişli təbii şəraitin olması.
Təbii artımın aşağı olması, milli tərkibi, şəhərləri.
Təsərrüfatın əsas sahələri və onların yerləşməsi. Sənayenin
aparıcı sahələri, kənd təsərrüfatının ixtisaslaşmış sahələri.
Nəqliyyat iqtisadi əlaqələri. Azərbaycanla həyata keçirilən
idxal-ixracın tərkibi.
Mövzu ətrafında tələbə bilməlidir:
1. Baltikyanın-Estoniya, Latviya, Litva respublikalarının
ərazisini, coğrafi və geo-siyasi mövqelərinin xarakterik
cəhətlərini;
2. Təbii şəraiti və təbii ehtiyatlarının fəqli cəhətlərini;
3. Əhalisinin aşağı təbii artımını, və məskunlaşma
xüsusiyyətlərini;
4. Təsərrüfat sahələrinin müasir coğrafiyasını ;
5. Ayrı-ayrı respublikaların oxşar və fəqli cəhətlərini;
Ə
dəbiyyat: 1. II hissə (səh. 324-333), 3. Fəsil XIII, XIV,
XV (səh. 501-565).
Məşğələ-6 s.
1.
Kursun informasiya bazası və əyani vəsaitlərlə
təminatı.
Kursun
tədrisində
xəritə
və
atlaslardan
statistik
məcmüələrdən,
internet
saytlarından
və
mətbuatın
məlumatlarından geniş istifadə olunmalıdır. Xəritələr üzrə
MDB ölkələrinin yeri, qonşuları, sənaye, kənd təsərrüfatı,
nəqliyyatı, iri şəhərlərinin öyrənilməsinin potensiyalından
tam istifadə olunmalıdır. Ölkələr haqqında toplanan yeni
məlumatlar, rəqəmlər, iqtisadi və sosial coğrafiyasının
müvafiq bölmələri üzrə sistemləşdirilməsinin aparılması.
Məşğələ mövzuları üzrə suallar
1-1.
Mövzu üzrə suallar:
1.
Xəritələr və atlaslardan mövzular üzrə istifadə qaydası;
2.
İnternetdən məlumatların toplanması;
3.
Gündəlik
mətbuat
və
televizya
verlişlərinin
materialları;
4.
Sratistik məlumatların toplanması və hazırlanması;
2.
Rusiya
Federasiyasının
təbii
sərvətləri
və
təsərrüfatının aparıcı sahələri üzrə seminar.
RF-nin ərazisinin və təbii sərvətlərinin xüsusiyyətləri və
analoji ölkələrlə müqayisəsi, təbii şəraitinin ayrı-ayrı
regionlarda
təsərrüfat
sahələrinin
inkişafına
təsirini
aydınlaşdırmaq. İri faydalı qazıntı növlərinin və yataqlarının
Bu derslik behruzmelikov.com saytindan yuklenmisdir
9
xəritə üzrə öyrənilməsi. Təsərrüfat strukturu və onun aparıcı
sahələrinin
coğrafi
yayılmasının
səbəblərinin
aydınlaşdırılması və iri rayonlarının müəyyənləşdirilməsi.
2-2
Mövzu üzrə suallar:
1.
RF-nin sərhədləri, qonşuluq münasibətləri;
2.
RF əsas növ təbii ehtiyatlarnın (Faydalı qazıntılar,
torpaq, su, meşə və s. ) coğrafi yayılması;
3.
Kənd təsərrüfatının zonalar üzrə ixtisaslaşması;
4.
Sənayenin iri rayonları;
5.
Əsas nəqliyyat yolları;
3.
Qafqaz
və
Mərkəzi
Asiya
ölkələri
üzrə
məşgələlərin aparılması.
Region ölkələrinin coğrafi mövqeyi, təbii ehtiyatları,
əhalisinin dinamikası, təsərrüfatının ixtisaslaşmış sahələri
və aralarındakı əlaqələrin öyrənilməsi.
3-3. Mövzu üzrə suallar:
1. Qafqaz və Mərkəzi Asiya ölkələrinin harda
yerləşməsi və qonşuluq münasibətləri;
2. Qafqaz ölkələrinin ərazisi, sərhədləri və hazırki
münaqişə mərkəzləri;
3. Mərkəzi Asiya regionuna daxil olan ölkələr və onların
qonşuluq münasibətləri;
4. Mərkəzi Asiya ölkələrinin əsas təsərrüfat sahələri.
Əsas ədəbiyyat
1. Osmanov İ.S. MDB Dövlətlərinin iqtisadi-sosial
coğrafiyası. Dərs vəsaiti. Bakı, BDU-nun nəşriyyatı, 2004.
2. Содружество Независимых Государств в 2006
Сатистичесий
Комитет
СНГ.
Москва,
2007.(
http://www.cisstat.org
)
3.Экономическая и социальная
география страны
ближнего зарубежья.Учебник. Москва, Дрофа, 2004.
4. Экономическая и социальная география России.
Учебник Москва, Дрофа, 2001.
Əlavə ədəbiyyat
1. Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi
inkişafı Dövlət Proqramı (2004-2008-ci illər), Bakı, “Nurlar”
nəşriyyatı, 2004.
2. Azərbaycan Respublikasının Statistikа göstəriciləri 2007,
Bakı, Səda, 2008. (
http://www.azstat.org
.)
3.Azərbaycan regionları.2006.Bakı, Səda. 2007.
(
http://www.azstat.org
.)
4. Azərbaycanın xarici ticarət əlaqələri.2008.Bakı,
Səda.2008.
5. Əfəndiyev V.Ə., Nağıyev S.Q. Əhali coğrafiyası. Dərslik.
Bakı,2005. 2-ci, 6-cı, 7-ci fəsillər.
6. Исмаилов Ч.Н. Нефтяной комплекс прикаспийского
региона: проблемы функционирования и развития.
Баку.2000.
Bu derslik behruzmelikov.com saytindan yuklenmisdir
10
7. Максакавский В.П.Географическая картина мира части
I, II, III. Ярославль . 1998
8. Родионова И.А., Бунакова Т.М.-Экономическая
география. Москва.2001.
9. Страны мира. Энциклопедический справочник.
Москва, 2004.
10. Политическая карта мира.Москва,2006
.
Tərtib edən: c.e.d. dos. Həsənov T.G.
Bu derslik behruzmelikov.com saytindan yuklenmisdir
11
Coğrafi rayonlaşdırma
(İqtisadi-coğrafi rayonlaşdırma hissəsi)III kurs
Mühazirə 8 s.
Mövzular
Müh.
Məşğ. Cəmi
1 İqtisadi coğrafi rayonlaşdır-
manın predmeti, obyekti və
vəzifələri.
2
-
2
2 Rayon əmələgətirən amillə-
rin və prinsiplərin şərhi.
2
-
2
3 Təsərrüfat kompleksləri və
iqtisa-di rayonlaşma.
Rayonlaşdırmanın
taksonomiyası
2
-
2
4 Azərbaycanın iqtisadi-
coğrafi rayonlaşdırılması
xüsusiyyətləri
2
-
2
1.
İ
qtisadi
coğrafi
rayonlaşdırmanın
predmeti,
obyekti və vəzifələri.
Kursun predmeti-təsərrüfatın differensasiyası və inteqrasiyası
əsasında
iqtisadi-coğrafi
rayonların
formalaşması
qanunauyğunluqlarıdır.
Rayon,
region
anlayışları.
Rayonlaşdırmaya tələbatın artması səbəbləri. Müxtəlif növ
rayonlaşdırmanın aparılması: iqtisadi-coğrafi rayon, iqtisadi
rayon, təbii-təsərrüfat rayonlaşması və s.
Rayonlaşdırmanın qarşısında duran vəzifələr.
Mövzu ətrafında tələbə bilməlidir:
1. İqtisadi-coğrafi rayonlaşmanın nəyi öyrənməsini;
2. Kursun bir sıra anlayışlarını və obyektlərini-iqtisadi rayon,
iqtisadi-coğ-rafi rayon, region və b.;
3. Rayonlaşmaya praktiki tələbatın artmasının səbəbləri;
4. Rayonlaşmanın qarşısında duran vəzifələr;
Ə
dəbiyyat: 3. Giriş (səh. 3-4) və I Fəsil (səh. 4-20).
2.Rayon əmələgətirən amillər və prinsiplər.
Rayon əmələgətirən amillərin mahiyyəti və əsas növləri:
ictimai-iqtisadi formasiya ərazi əmək bölgüsü, madii-
texniki baza və texniki tərəqqi, təbii ehtiyatlar, əhali əmək
ehtiyatları və b. Rayonlaşmanın obyektliliyi və digər
prinsiplərin səciyyəsi. Ərazi əmək bölgüsü və ixtisaslaşma
əsas rayon əmələgətirən amildir.
Mövzu ətrafında tələbə bilməlidir:
1. Rayonəmələgətirən amil anlayışını və başlıca
növlərini;
2. Ayrı-ayrı rayonəmələgətirən amillərin səciyyəsini;
3. Rayon təsərrüfatının ixtisaslaşması əmsalını;
4. Rayonlaşdırmanın başlıca prinsiplərini;
Ə
dəbiyyat: 3. II Fəsil (səh.20-36)
3.Təsərrüfatın ərazi əlaqələnməsi-təsərrüfat kompleks-
ləri və iqtisadi rayonlaşma.
Təsərrüfatın ərazidə formalaşması-təbii ehtiyatların satış
bazarının tələbatının və müxtəlif əlaqələnməsi əsasında
Bu derslik behruzmelikov.com saytindan yuklenmisdir
12
baş verir. Belə formaların tərkibi və onların əsasında
iqtisadi rayonların aparılması. Rayonların ixtisaslaşması
və kompleksli inkişafı.İqtisadi rayonun tərifi. İqtisadi
rayonların taksonomiya sistemi. İnteqral və sahə
rayonlaşdırılma. İnteqral rayonların makro, mezo və
mikro rayonları. Sahə rayonlarının ayrılması əlamətləri.
Mövzu ətrafında tələbə bilməlidir:
1. Təsərrüfatın ərazidə formalaşması və sahələrarası
əlaqələrin yaranmasını;
2. Təsərrüfatın ərazidə əlaqələnməsinin kompleks şəkildə
formalaşmasını;
3. Təsərrüfatın ixtisaslaşması və ərazi əlaqələnməs.
Kompleksləri rayonların əsasını təşkil etməsini;
4. İqtisadi rayonun tərifini;
5. Rayonların taksonomik sistemini;
Ə
dəbiyyat: 4. VI Fəsil (səh. 149-184).
4.Azərbaycanın iqtisadi-coğrafi rayonlaşdırılması
xüsusiyyətləri. 1920-1930-cu illərdə Azərbaycanda
aparılan rayonlaşdırmanın əhəmiyyəti. Dairə bölgüləri,
inzibati rayon bölgüləri. Sonrakı mərhələlərdə aparılan
rayonlaşdırma. Azərbaycanın müasir rayonlaşdırılmasının
elmi əsasları və 10 rayon şəbəkəsi. Regionların sosial-
iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının əhəmiyyəti.
Mövzu ətrafında nəyi bilməlidir:
1. Azərbaycanda iqtisadi rayonlaşdırmanın əsas mərhələlərini
2. 1-ci mərhələdə (1920-1930-cu illər) aparılan yeni
rayonlaşdırmanı, dairə bölgülərini və inzibati
rayonlaşdırılmasını;
3.1950, 1969, 1995-ci illərdə aparılan rayonlaşdırmanın
xüsusiyyətlərini;
4. Azərbaycanın müasir rayon şəbəkəsinin səciyyəsini ;
5. Azərbaycan regionları sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət
Proqramının əhəmiyyətini;
Ə
dəbiyyat: 1 . Proqram bütövlükdə, 2 Məqalə bütövlükdə; V
Fəsil, 3-cü bənd.
Ədəbiyyat
1.
Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi
inkişafı. Bakı, Nurlar.2004.
2.
Nadirov A.A, Budaqov B.Ə, Müseyibov M.A,
Həsənov T.G. və b. Azərbaycan Respublikasının
iqtisadi-coğrafi rayonlaşdırılmasının yeni istiqamətdə
təkminləşdirilməsi. AMEA. Xəbərləri//. İqtisadiyyat
seriyası. 1995 ¹1-4, S. 3-9.
3.
Калашникова Т.М. Экономика географическое
районирование . Учебное пособие М.1999.
Bu derslik behruzmelikov.com saytindan yuklenmisdir
13
4.
Колосовскии
Н.Н.
Теория
экономического
районирования М.1969.
5.
Nuriyev Ə. X. Regional siyasət və idarəetmə. Bakı,
2004.
6.
Мильман
А.Ш.
Азербайджанcкая
ССР
–
суверенное государство в составе СССР. Баку-
Азернешр.1971.
Tərtib edən: c.e.d, dos. Həsənov T.G.
Bu derslik behruzmelikov.com saytindan yuklenmisdir
Dostları ilə paylaş: |