1
}}
}
}aaaam
m
m
m vvvvwwww PP
P
Pwwwwrrrrvvvvaaaan
n
n
nwwww
© Wzizw Cwfwrzadw “Anam\n Na`\llar\” Kitab\
Bak\: Gwnclik, 1982
}am yan\r…
G^lnar bax\r…
Pwrvanw dolan\rd\…
Q\z qara g=zlwrini oddan [evirib nwnwsinw zillwdi:
—Nwnw can, bws bu gecw mwnw na`\l demiywcwkswn?
+mr^n^n ikinci wsrini ya]amaqda olan qar\ d^k[wsini tovlayaraq dedi:
—Daha na`\l qurtar\b bala! Ne[w ildir ki, swn na`\l ba]a d^]wli, hwr gecw birini deyirwm.
Buna na`\l d=zwr?
Q\z hiylwgwrcwsinw g^l^mswdi. Nadinc wllwrini nwnwnin d^k[wsinw atd\:
—Nwnw can, bws swn deyirdin ki, sinwm kitabd\?
Qar\n\n g=zlwri g^ld^:
—Elwdi bala! Bilirdim. {ox bilirdim, amma daha hu]um qalmay\b. Qocalm\]am. Ax\
me]wdw dw mwn ya]da a`ac yoxdu.
G^lnar art\q bu gecw qar\dan he[ bir ]ey e]idw bilmwywcwyini g=r^ncw qwmlwndi. Ba]\n\
nwnwsinin dizi ^st^nw qoydu. Yenidwn g=zlwrini ]ama dikdi. Incw bir pwrvanw ]am\n
ba]\na hey dolan\rd\. Q\z ]irmay\ wllwrini uzad\b onu oddan kwnar etdi. Lakin o, alovdan
wl [wkmirdi… Zwrif qanadlar\ qarsalan\rd\.
Q\z nwnwsindwn soru]du:
—Nw ^[^n yan\r, nwnw can?
Qar\ d^k[wsini yerw qoydu. Q\z\n ipwk telli ba]\n\ s\`allad\. G=zlwri bir n=qtwyw zillwndi:
uzun m^ddwt d^]^nd^. Baxd\… baxd\… G^lnar\n lap swbri t^kwnmi]di ki, birdwn sanki
qar\n\n qoca xwyal\nda nwsw canland\:
2
Mwn a]iqwm oduzaq,
O cwnnwtdi, o duzax,
Swmwndwr fikir a]iq,
Olmaz swndwn od uzaq!—
deyw p\[\ldad\. G^lnar twwcc^blwndi:
—Bws bu nw demwkdir, nwnw?
Qar\ dedi:
—Qulaq as, mwnim balam, nwnwm mwnw bir whvalat dan\]m\]d\. Ona da =zgwsi deyibmi].
Qulaq as! Onda pwrvanwnin nw ^[^n yand\`\n\ bilwrswn.
Q\z yeni bir na`\l e]idwcwyini d^]wnwrwk sevindi. Ba]\n\ nwnwsinin dizi ^st^ndw rahatlay\b
dinlwmwyw haz\rla]d\.
Qar\ g=zlwrini ona dikib s=z^n^ belw ba]lad\:
—Qwdimdw, lap [ox qwdimdw yer ^z^ndw bir qwbilw ya]ay\rd\. Bu qwbilwdw q\z\l g^l kimi
zwrif, g^nw] qwdwr i]\ql\, mwrd ^rwkli bir bir gwnc vard\. O, qwbilwnin wn birinci
igidlwrindwn say\l\rd\. O`lan\n yel kimi at [ap\b, k^lwklw yar\]mas\, ild\r\m kimi d^]mwnw
]\`\mas\ dillwrdw deyilirdi. Onun oxundan bir ov yay\na bilmwz, kaman\ gwrilwndw d^z-
d^nya [oxlar\n\n g=z^ndw daralard\. Hwlw bir zaman yadlar mwbwdi u[urmaq istwywndw o,
sinwsini oda sipwr etmi], elin ibadwtgah\n\ qorumu]du. Lakin o vaxtdan bwri onun =mr^
ovda ke[irdi. El atw]gaha y\`\l\b oda sitayi] edirkwn o, [=llwrdw c^y^r qovard\. Nw isw,
mwnim balam, o belw o`land\.
Igidin sevgilisi isw, sabah yeli qwdwr incw, qon[a kimi xo] wtirli, qo]a ]ahmar h=r^kl^
g=zwl bir q\z idi. Elw bil ki, allah\n lap kwrwmi cu]a gwlwndw bu q\z\ yaratm\]d\.
Q\z\n ad\ Qon[a, o`lan\nk\ Swmwndwr idi, mwnim balam.
Adwtw g=rw Swmwndwr elin gwnclwrilw birlikdw atw]gaha gwlmwli, ovlar\ndan hwdiyyw
gwtirmwliydi. Qwbilw ba][\s\ndan xeyir-dua ald\qdan, sevgisinw, swdaqwtinw and i[dikdwn
sonra q\za olan e]qini a[mal\yd\. Lakin Swmwndwrin e]qi =z^ kimi azad idi. O, z^mr^d
[wmwnlwrin ala-bwzwk [i[wklwrindwn toplay\r, su pwrilwrinw mwxsus [wlwng h=r^r vw
Qon[aya gwtirwrdi. Q\z [wlwngi ba]\na qoyar, hwr sabah b^lb^l^n bahar mahn\s\n\ and\ran
sevimli bir swslw =z e]qindwn oxuyar, b^lb^l dinlwywndw susar… uzaq-yax\n ellwr bu
twrwnn^mw heyran qalard\.
Qwbilw ba][\s\ qoca Tu`yan da Qon[an\ xo]lay\rd\. Onun ^rkwk bax\]lar\n\, ceyran
yeri]ini, mwlahwtli [=hrwsini g=rwndw a`l\n\ itirirdi…
Lakin ellwr g=zwli onun e]qinw qar]\ [ox soyuqdu. Q\z k=nl^n^ Swmwndwrw vermi]di.
Qwrwz, mwnim balam, bu lwtif, i]vwkar pwri Tu`yan\n tay\ deyildi.
3
Qoca swrkwrdw, art\q hicrana d=zw bilmwyib, sirrini wn yax\n dostuna a[d\. Dostu isw igid
Swmwndwrin Qon[an\ sevdiyini s=ylwyib onu bu add\mdan saq\nd\rma`a [al\]d\…
olmad\…
Getdikcw daha art\q bir vwcdlw co]an e]q Tu`yan\n ^rwyini buday\rd\. O d^]^n^r,
Swmwndwri aradan qald\rma`a bir [arw axtar\rd\… tapa bilmirdi…
El, qwbilw Swmwndwri [ox sevir, wn yax\n dostlar\ belw Tu`yana k=mwk edw bilmirdi. Wli
hwr yerdwn ^z^lwn qoca q\vr\l\rd\.
Elw bu zaman sanki tale =z^ onun k=mwyinw gwldi. Xwbwr [\xd\ ki, yadlar, qwbilwnin uzaq
yaylaqlar\na basq\n etmi], mal-qaran\ o`urlam\], gwlinlwri-q\zlar\ wsir etmi], bir ne[w igidi
=ld^rm^]lwr. Indi isw ibadwtgahlara h^cum edib m^qwddws atw]gah\ talamaq istwyirlwr. El
atw]gaha topland\…
Ham\ hwywcanl\ idi. B=y^k-ki[ik ham\ bu xwbwrdwn qwzwblwnmi]di. Tu`yan ibadwt
m=vqeyinw [\xd\. Dwniz kimi co]an xalq\n =n^ndw Swmwndwri g=r^ncw ^rwyi atland\.
G=zlwri kin vw qwzwblw yand\:
—Nwyw co]ursan, ay el?! Swnin =n^ndw Swmwndwr kimi bir igid durur. O, basq\n[\lar\ geri
oturdar. Mwn onu sizw ordu ba][\s\ tw’yin edirwm! Gedin, odlar k=mwyiniz olar!..
El bu s=zlwri alq\]la qar]\lad\. Igidlwr yaraqlanmaq[\n evlwrinw da`\ld\. Az ke[di. B=y^k
atw]gah\n =n^ndw ham\ topland\. Swmwndwr, qwbilw gwnclwri =n^ndw v^qarla durumu]du.
Arabir q\zlarla yana]\ duran Qon[aya vw sevgilisinin bir az wvvwl ona ba`\]lad\`\ ^z^yw
bax\rd\. Igid xat\rlad\: q\z ona “^z^y^m^n qa]\ q\zaranda, bil ki, dara d^]m^]wm”
demi]di. Swmwndwr d^]^n^rd^. Q\z nw ^[^n belw demi]di? Onu d^]^ncwlwrindwn, qwbilw
ba][\s\n\n s=zlwri oyatd\. Qwbilw a`saqqallar\ atw]gah =n^ndw d=y^]w gedwn gwnclwrw
xeyir-dua verdilwr. Swmwndwr at\n\ twrpwtdi. Qwbilwnin Qon[as\n\ qoruma`a yolland\.
... G^n ke[di, ay doland\... Uzaqlarda, d^]mwnlw [arp\]ma`a gedwn igidlwrdwn,
Swmwndwrdwn soraq [\xm\rd\. Qon[a ayr\l\q dwrdinw mwrdliklw d=z^r, el isw ^rwk
[\rp\nt\s\yla o`ullar\ndan xo] xwbwr g=zlwyirdi. Tu`yan da q\vr\l\rd\. Taleyin g=ndwrdiyi
bu k=mwk onu [ox d^]^nd^r^rd^. Bu d=y^]lwrdw Swmwndwr =lswydi... =lw bilswydi...
Igidin hwlak olmas\ xwbwrini daha tez =yrwnw bilmwk ^[^n Tu`yan d=y^] yerinw bir qasid
g=ndwrmi]di. Orada nw olsayd\, Tu`yan xwbwr bilwcwkdi. Tu`yan qara fikirlwrindwn wl
[wkmwmi]di. Bir ne[w dwfw Qon[an\ vw ya atas\n\ wlw alma`a [al\]m\]d\sa da m^vwffwq
olmam\]d\.
Qaranl\q bir gecw idi. Tu`yan\n evinw qara bir atl\ yana]d\. Qula`\ swsdw olan qwbilw
ba][\s\ eyvana at\ld\. Bu gwlwn onun dostu qasid idi. O, Swmwndwrin b=y^k bir
m^vwffwqiyywtlw d^]mwni mwhv etdiyi vw bu yax\n g^nlwrdw qwbilwyw qay\daca`\ xwbwrini
4
gwtirmi]di. Tu`yan\n qollar\ vurulmu] kimi yan\na d^]d^. Nwyahwt, o =z^n^ toxdad\b
son vasitwyw wl atd\.
Swnw Swmwndwrdwn deyim, q\z\m, Swmwndwr do`rudan da qalib [\xm\]d\. O, d^]mwni
tamamilw da`\tm\]d\. Indi isw qu] kimi sevgilisinw do`ru u[urdu. Qwzadan, bu gecw, uzun
d=y^]lwrdwn vw ne[w g^nl^k dayanmadan [apd\`\ndan at\ yorulmu]du. Odur ki, igid
at\n\ [idarlay\b otla`a buraxd\. Kwndw cwmi bir ne[w a`acl\q yol qalm\]kwn Qon[as\na [ata
bilmwyib, burada gecwlwmwyw mwcbur oldu`u ^[^n o [ox pwri]an idi. {arwsiz [wmwnzarda
yatmal\ oldu. {obanyast\`\ g^llwri onun nazbal\]\, lwtif bahar [wmwnliyi d=]wyi, yaz
buludlar\ yor`an\yd\... Swmwndwr yat\rd\.
... {ox, [ox qwribw bir yuxu g=r^rd^. Ona elw gwlirdi ki, hardasa g^l g^l^ [a`\ran bir
ba`[ada gwzinir. G=rmwdiyi bir b^lb^l^n cwhcwhinw qulaq as\r. O, a`aclara g=z gwzdirib
sar\ b^lb^l^n yerini axtar\rd\. Birdwn g=z^ yax\ndak\ q\z\lg^l koluna d^]^r. B^lb^l^n swsi
bu koldan gwlir. O b^lb^l^ axtara-axtara q\z\lg^l koluna yana]\r. Wn y^kswk budaqdak\
a[\lmam\] bir qon[a g=z^nw dwyir. O, wlini uzad\b qon[an\ dwrir vw hwsrwtlw iylwyir. Ox...
Nw vaxtdan bwri o, qon[aya hwsrwt idi... Birdwn onun qar]\s\na bir y\`\n qwzwbli insan
[\x\r. Onlar qon[an\ ondan twlwb edirlwr. Swmwndwr vermir. Insanlar zorla almaq istwyir,
Swmwndwr q\l\nca wl at\b qon[as\n\ qoruyur. Bu mwnim ^rwyimdir... Verw bilmwrwm—deyw
hayq\r\r... Lakin o twkdir. Swmwndwri tutub qollar\n\ ba`lay\rlar. +mr^ uzunu qolu dal\na
qat\lmayan igid hirsindwn bo`ulur. Lakin Swmwndwrin g=z^ =n^ndw od qalay\b wlindwn
zorla al\nan qon[as\n\ oda at\rlar. Birdwn ona elw gwlir ki, bu q\z\lg^l qon[as\ deyil, onun
^rwyidir yan\r. O, ^rwyini oddan [\xarmaq ^[^n [\rp\n\r... Alovlar i[indw yanan q\z\lg^l
qon[as\ ]wkilli ^rwk isw haraya [a`\r\r...
—Swmwndwr, sevgilim!...
Ax! Bu ki onun sevgilisinin, Qon[as\n\n swsidir. Igid var q^vvwsilw qolunu ba`layan iplwri
[wkib q\r\r. Oda do`ru at\l\r. &rwyini alovdan [\xarmaq ^[^n wllwrini uzad\r. Alovlu dillwr
onun barmaqlar\n\ qarsalay\r...
Igid h=vlnak yuxudan ay\ld\. Sabah\n ala-toran\nda g=z^ barma`\na d^]d^. Qon[an\n
^z^y^n^n qa]\ q\zarm\]d\. Bu do`an g^nw]in al ]wfwqi idimi, ya do`rudan da qan idi. Igid
bilmirdi.
Swmwndwr cwld at\n\ tutub ywhwrw s\[rad\. D=rdnala qwbilwyw sar\ [apma`a ba]lad\...
Tu`yan isw bu gecw yata bilmwdi. Gecw kimi qara b^r^ncwyw b^r^n^b evdwn [\xd\. K=lgw
kimi s^r^n^b Qon[an\n ota`\na soxuldu. Gwlwcwk xo]bwxt g^nlwrinin, sevgilisinin
qalibiyywtnwn qay\daca`\ e]qilw k=rpw yuxusuyla yatan Qon[a ota`\nda yad nwfws duyunca
ay\ld\. Tu`yan\ g=r^rkwn titrwdi. Qara k=lgw dilw gwldi:
—Fwlakwt, g=zwl pwri. Onlar ham\s\ mwhv olmu]lar. Swmwndwr elw xain [\xm\], d^]mwnw
sat\lm\]d\r...
5
Qon[an\n g=zlwri qaranl\qda parlad\:
—Bws swn, el ba][\s\, indi qwbilwnin fwlakwtinw yas tutmal\ykwn, burada nw gwzirswn?
—Mwn swnw [ox ac\d\m, Qon[a. Xain Swmwndwrin ^rwyinw vurdu`u yaran\ =z
mwhwbbwtimlw sa`altmaq istwyirwm.
Q\z qwtiyywtlw swslwndi:
—O, xain ola bilmwz, swrkwrdw! Qaranl\q gecwdw =zgw xaniman\na soxulan el ba][\s\ xain
olma`a daha [ox yararl\d\r. Rwdd ol!..
Tu`yan qwzwblwndi:
—+z^n^ g=zlw, q\z!
Dan yeri s=k^l^rd^... Tu`yan gecw kimi g^nw]dwn qorxub komas\na [wkildi... Qon[a isw
s^bh^ diri g=zlw qar]\lad\.
Swhwrdi...
Bahar\n lwtif, xo] rayihwli bir sabah\yd\...
El oyand\... Twlwf olan ordunun fwlakwt xwbwri qwbilwyw yay\ld\. El hwywcana gwldi. Dal`al\
^mman kimi co]du... K^krwdi... Qwbilw ba][\s\n\n qap\s\na y=nwldi, eli fwlakwtdwn
qorumaq ^[^n atw]w yalvarmaq dilwdi...
Tu`yan elin qar]\s\na [\xd\:
—Od qurban twlwb edir, ay el, qwbilwnin wn yara]\ql\ q\zlar\ndan biri atw]gaha qurban
gwtirilmwlidir.
Qwbilw a`saqqallar\ mw]vwrwtw oturdular. Tu`yan bir ba][\ kimi ilk s=z demwli idi. O,
Qon[an\ qurban vermwyi mwslwhwt bildi...
Az ke[di... Tu`yan\n wmrilw Atw]gahda od qaland\... }=lwsi wtraf\ b^r^d^... Xalq
ibadwtgaha topland\. Ham\ hwywcan i[indw qurban\ g=zlwyirdi.
...El, Qon[an\ g=r^ncw yan\ql\ bir nalw [wkdi. Qwbilw b^lb^l^n^n susmas\n\ kimsw
istwmirdi... Lakin...
...Tu`yan yubanmaqdan qorxaraq hwmin dwqiqw Qon[an\ mwhv etmwk istwyirdi... Ona
qismwt olmayan pwri, Swmwndwrw dw qalmamal\yd\.
Qon[a isw mw`rur ba]\n\ dik tutmu], durdu`u y^kswklikdwn, b^t^n g=zwlliyi ilw nwzwrlwri
ox]ay\rd\. S\x qara sa[lar\ [iyinlwrinw da`\lm\], cwsarwtlw k=ks^n^ irwli vermi], g=zlwrini
uzaqlara zillwmi]di... Sabah nwsiminin qopard\`\ s\x toz aralan\r, ona elw gwlirdi ki, toz
6
duman\ndan Swmwndwr z^hur edwcwkdir. “Ah... bircw son dwfw onu bir anl\`a da g=rw
bilswydim... Vaxts\z =l^m mwni bu qwdwr d^]^nd^rmwzdi”—deyw p\[\ldad\...
—Swmwndwr xain deyil, ay el!—deyw birdwn hayq\rd\.
—Bwli o, xain ola bilmwz!..
—G=zlwywk!.. —deyw el sws-swsw verdi.
...Tu`yan isw twlwsik m^qwddws odun ]wrwfinw bir ]er oxudu. Qwbilwnin, elin, igidlwrin
swlamwtliyi ^[^n allaha yalvard\...
...Od =z qurban\n\ ald\.
Qon[a yan\rd\...
Birdwn, az wvvwl, Qon[an\n hwsrwt dolu g=zlwri dikilwn yoldan wvvwl bir toz buludu, sonra
d=rdnala qwbilwyw sar\ [apan bir atl\ z^hur oldu. Bu Swmwndwrdi...
Qon[as\ yan\rd\.
—Swmwndwr, sevgilim!..
—Gwlirwm, Qon[am!..
Igid [atd\. Atdan yerw s\[ray\b =z^n^ sevgilisinw do`ru atd\. Onu d=rd bir twrwfdwn
tutdular. M^qwddws oda yax\n getmwyw qoymad\lar.
Qon[a yan\rd\...
Birdwn Swmwndwr Tu`yan\n vw dostlar\n\n qollar\ aras\ndan [\x\b, [\rp\naraq od wtraf\na
hwrlwndi... Yan\ql\ nalw [wkib ki[ildi, x\rdaca bir pwrvanwyw [evrildi... Havalan\b u[du...
Qon[a yan\rd\...
Pwrvanw =z^n^ oda [\rparaq, zabanw [wkib ]=lwlwnwn tonqal\n ba]\na f\rlan\b u[ma`a
ba]lad\...
Alovlu dillwr onun qanadlar\n\ qarsalad\.
Tu`yan twwcc^b^ndwn donub qald\...
Bu hal\ g=rwn el, qwbilw ba][\s\n\n xwyanwtini anlay\b co]du.
El g^c^, sel g^c^...
7
Qwbilw whli Tu`yan\n cwzas\n\ =z wllwrilw verdi.
Qon[a ]am kimi yand\... Pwrvanw isw od a]iqi, ]am hwmdwmi adland\...
...Vw o g^ndwn el, Swmwndwr vw Qon[a xatirinw hwr il bahar\n ilk sabah\nda meydanda
tonqal qalay\r... Pwrvanw rwqsinw ba]lay\r... od wtraf\na f\rlan\r...
Pwrvanw isw hwr dwfw tonqal vw ]am yand\r\ld\`\n\ g=rwndw gwlir... sevgilisini xat\rlay\b
odun ba]\na f\rlan\r.
...Odu ki, mwnim balam, o vaxtdan bwri b^t^n pwrvanwlwr ]ama dolan\r, =zlwrini atw]w
[\rp\r, alovdan yan\rlar...
Nwnw susdu...
Amma yenw dw ]am yan\r...
G^lnar m^rg^lwyir, bax\r...
...Pwrvanw dolan\rd\.
______
Mwtni y\`\d\: G^lnar Aydwmirova
Veb ^[^n haz\rlad\: Aynurw H^seynova
AZERI.orga qoyuldu: Fevral, 2003
Dostları ilə paylaş: |