yalnız ycgano bir soadot oldıığunu bilordiniz ki, o da maddi soadot-
dir. Bu soadotin qiymoti o dorocodo düriisldür ki, insan onunla moş-
ğul ola bilor. O... o, qızıldır. Bütün insan qüvvosi qtzılda m orkozloş-
mişdir. Mon çox soyahol ctmişom, çox ycrlor görmüşom; hor ycrdo
vadilor, dağlar var; lakin insan vadilordon yorulur, dağlardan canı
stxılm ağa başlaytr; dcmok, ycrin hcç bir monası yoxdur. Adotloro
golinco, insan hor ycrdo cynidir, hcç bir islisna yoxdur: yoxsullar vo
varlılar arastnda mübarizo gcdir. Bu mübarizo hor ycrdo labüd bir
şcydir. O dur ki, istismar olunmaqdansa, islismar ctmok yaxşıdtr; hor
ycrdo qüvvotli vo zo if adam lar var, - q ü w o tlilo r çalışır, zoiflor iso
ozab içindo çırpınır; insan üçün bütün noşolor birdir, duyğu vo hisslo-
rin do sonu var, yalnız bir hiss hor şcydon daha çox yaşar ki, o da şöh-
rot düşkünlüyüdür. Şöhrot düşkünlüyü hor zaman cyni şcydir ki, o da
mon özümom. Şöhrol düşkünlüyü yalnız qızıl scllorilo tomin cdilir.
Bizim arzu vo hovoslorimiz zaman, cismani vasitolor vo yaxud qay-
ğılar tolob cdir. Qızıl iso hor bir şcyi mümkün cdir, hor bir şcyi hoqi-
qoto çcvirir. Yalnız xostolor, yaxud dolilor axşamlarını kart oyunu ilo
çürütmokdo, bir ncço quruş udub-udm am aq iztirabı ilo çırpınmaqda
soadət göro bilorlor. Yalnız axmaqlar, fılan xanımın taxt üzorino
tok, yaxud birisi ilo xoşhal olaraq uzanacağım, bu qadında qan, yaxud
lim fanın', horarot, yaxud ismotin çox olduğunu düşünm oyo vaxt
so rf cdirlor. Yalnız gicbosorlor, hcç bir zaman irolicodon toyin
cdilo bilm oyocok hadisolori idaro ctmok üçün vaxtlarım siyasi
moqsodloro hosr ctm oklo, özlorini insanlıq üçün faydalı hcsab cdo
bilorlor. Yalnız boşboğazlar, aktyorlar haqqtnda gcdon söhbotlori
scvo bilər vo onların sözlərini tokrar cdor; yalmz boş vo sarsaq
adamlar, hcyvanlar öz töylosindo gozindiyi kimi, bir az daha gcniş
m osafədo hor gün gozib dolaşar; başqalarına göstərm ok üçün libas
gcyinor; başqaları üçün ycyor, içor; başqa birisinin yalm z üç gün
sonra ala bilocoyi bir at, yaxud kolyaska ilo qürurlanar. Ə cəba bizim
parislilorin hoyatı bir ncço cümlo ilo torif cdilocok olursa, yalmz
bundan ibarət dcyilmidir! Hoyat vo varlığa onların baxa bilm oyo-
coyi daha yüksok bir görüşlo yanaşaq. Soadot, ya bütün həyatı qapa-
yan qüvvətli hisslordon, yaxud hoyatı m üəyyən fasilolorlə işloyon
bir ingilis m cxanizm ino çcviron düzgün m oşğololordon ibarotdir. Bu
soadotdon başqa, ondan daha yüksok bir nöqtədo duran vo nəcib bir
1
I. i m f a
o rq an iz m in b ü tü n ü n sü rlo rin i d o ld u ra n ro n g siz. y ax u d sarım tıraq b ir
m ay cd ir.
şcy sayılan maraq vardır. Bu maraq - tobiotin sirlorini öyronmok,
yaxud tobiət qüvvolorini işo salmağa çalışmaqdır. İki kolmo ilo dcyo-
cok olursaq, bu maraq - sonot, yaxud clm, chtiras, yaxud sakitlik
dcyilmidir? Odur ki, sizin ictimai monfootlorinizin oyunu ilo şiddot-
londirilmiş olan bütün insan chtirasları monim saİcit moskonimin
qarşıstndan tontono ilə golib kcçirlor. Buııdan başqa, sizin mübarizo
kimi bir şcy olan və hor zaman insanın moğlub olduğu clm marağı-
nızı, mon boşəriyyoti idaro cdon bütün sövqcdici soboblori anlamaq
vo qavramaqla əvoz cdirom. Qısa dcyəcok olursaq, mon yorul-
madan bütün dünyaya sahibom, dünya iso monim üzorimdo hcç bir
hökm ə malik dcyildir. İndi iso qulaq asın, - dcyo davam cıdi, - mon
sizo bu sohorki bir hadisoni nağıl cdocoyom, o zaman monim nodən
noşəlondiyimi anlarsınız.
Ayağa durub qapının sürmosini çokdi, halqalarım cınqıldadaraq,
köhno xalça pordəni saldı vo ycno öz ycrində oyloşdi.
-
Bu səhor, - dcdi, - mon yalnız iki borcu gcri almah idim, qalan
vcksclləri iso hcsablaşmaq üçün daha dünondon müştorilorimo vcr-
mişdim. llə r halda bir qazancdır! Xorclori hcsabladıqda, pul dalınca
gcdorkon tutduğum minik arabaçısına vcrilon qırx suyu çıxıram. Çox
qəribə şcydir! Mon hcç kosə tabc olmadığım, yalnız ycddi fraıık vcrgi
vcrdiyim halda, altı franklıq hcsab faizlori üçün bütün Paris küço-
lorini dolaşmağa mocburam! Birinci vckscl min franklıq idi. Bunu
monə qəşəng jilctli, lomctli, tülbcrisi vo ingilis atı olan gözol bir gonc
gotirmiş və bu vckscli Parisin on gözol qadınlarından biri imza ctmiş
idi. Bu qadın varlı bir mülk sahibinin, bir qraftn arvadıdır. Hüquq
cohotdon ctibarlı olması da, iş cohotindon ola bir şcy olan bu borc
kağızını qrafmyanm no üçün imzaladtğım bilirmisiniz? Bu bodboxt
qadınlar, vcksel araya çıxarılarsa omolo golo b iləcək ailə biabırçılı-
ğından o dəroco qorxurlar ki, bu borcu ödomomokdonso, özlorini borc
ovozinə təslim etmoyo hazırdırlar. Mon bu vcksclin gizli qiymotini
öyrənm ok istodim. Bilirsiniz, o nə idi? Axmaqlıq, chtiyatsızlıq,
chtiras, yaxud morhomot? Ycnə min franklıq olan ikiııci vckscl “Fanni
Malvo” dcyo imzalanmışdt. Bunu mono vcrən iflas ctmoyo başlamış
bir bəzzaz idi. Bankda krcditi olan hcç bir kimso monim dükamma
golməz. Qapımdan kürsüyo doğnı atılan birinci addım artıq bankir-
lorin pul vcrmokdon çəkinməlorini bildirir. Odur ki, mən yalnız krc-
ditorlar sürüsü ilə ohatə olunmuş, tohlükodon qaçan marallara tosadüf
cdirom. Qrafinya Gcldcr küçosindo, monim Fannim iso - Monmartrda
yaşayırdı. Sohər buradan çıxarkən, ağlıma qoribo-qoribo fıkirlor
golirdi! Ö z-özünıo düşünürdüm ki, ogor bu iki qadının pulu yoxsa,
moni öz atalarına göstorocoklori hörmotdon daha böyük hörmotlo
qobul cdocoklor. Bu min frankın xatiri üçün qrafinyamn bir çox
oyloncoli sohnolor yaradacağına omin idim! O özünü somimi gösto-
rocok, mono vckscli vcrmiş olan gonc ilo damşdığı o, zo rif vo inco
soslo sözo başlayacaq, novazişli sözlori osirgomoyocok, kim bilir,
bolko, mono yalvannağa başlayacaq, mon iso (qoca burada dumanlı
birnozorlo mono baxdı), mon iso güzoşto gcdon dcyilom. Mon oraya
bir intiqamçı kimi golocoyom, bir vicdan ozabı kimi onun qarşısında
yüksolocoyom. Lakin xoyalatı bir konara qoyaq. No iso golib çatdım.
Xidmotçi qız:
- Qrafinya yatır, - dcdi.
- Onu no zaman görmok olar?
- Saat on ikido.
- Bolko qrafinya xostodir?
- Yox conab, ancaq o balodan sohor saat üçdo qayıtmışdır.
- Monim adım Qobsckdir, ona söylorsiniz, mon saat on ikido
burada olacağam.
Bunu dcyib, pillolorin üzorino döşonm iş xalçada iz buraxa-
buraxa çıxıb gctdim. Mon varlıların xalçalarını zibillomoyi scvirom,
lakin bu monim xırdaçılığımdan dcyildir. Mon onlara chtiyacın
caynaqlı poncosini hiss ctdirm ok istoyirom. Sonra M onmartrdakı
görkomsiz cvo golib çatdım... Evin köhno vo düşük hasannı itolodim.
Bu hcç bir vaxt gün görmoyon qaranlıq bir hoyot idi. Qapıçımn otağı
qapqaranlıq, poncorosi köhno yırtıq pambıqlı paltonun qoluna
bonzoyirdi. Şüşolori kirli, qapqara, çatlam ış bir halda idi.
- Madam Fanni Malvo cvdomidir?
- O gctmişdir; lakin siz vckscl üçün golm isinizsə, pul buradadır.
- Sonra golorom, - dcdim.
Madam ki, pul qapıçıdadır, mon xanımm özüno baxmaq istor-
dim; mon onun qoşong bir qız olacağını tosovvür cdirdim. Bulvarda
sorgiyo qoyulmuş qravürloro tamaşa ctmoklo sohori kcçirdim; sonra
saat on iki olar-olm az, mon artıq qrafinyanın yataq otağımn yanın-
dakı salonda idim.
Xidmotçi qız:
- Xamm bu saat zong ctdi, - dcdi, - zonnim co o sizi holo qobul
cdo bilmoyocok.
Mon krcsloya oyloşorok:
- Z orər yoxdur, gözloyorom, - dcdim.
48
forlu poncoro qapaqları açıldı. Xidmotçi qız sürotlo içori girorok:
- Buyurun, müsyö, - dcdi.
Sosinin mchriban olmasmdan, xanımın pulu olmadığını anlamış
idim. Qarşımdakı no qodor gözol bir qadın idi! Cold, kişmir şalını çıl-
paq çiyinlorino saldı. Şalın altında vücudunun formaları o qodor
qabarmışdı ki, onu çıl-çılpaq bclo tosovvür ctmok olardı. Oynindo qar
kimi ağappaq rüşlü bir pcııuar var idi. Bu pcnuardan onun ildo iki min
frank paltaryuyana xorc vcrdiyini anlamaq olardı. Krcol' qadınları
kimi, xofifco başına sarıdığı gözol bir ipok yaylıq altından dalğalı qara
vo sıx hörüklori tökülürdü. Yatağı chtimal ki, narahat bir yuxu kcçir-
diyiııdon dağınıq bir halda idi. Rossam burada yalnız bir ncço doqiqo
olmaq üçün nolor vcrmozdi! İşvo ilo bağlanmış pordolorin altında,
lacivordi fon üzorindo krujcvası qabaran göy ipok döşoyin üstündoki
yastıqda holo do xoyalı cozb cdon qcyri-m üoyyon bır iz qalmış idi.
Yatağın şir poncolori şoklindo qınnızı ağacdan qayrılmış ayaqlarının
yanında sorilmiş ayı dorisi üzorindo, böyük yorğunluqdan sonra tolo-
sik atılmış olan ağ sotin ayaqqabılar parlayırdı. Masanın dalından asıl-
mış ozinik paltannın qolları döşomoyo doyirdi. Xofıfco bir külok
osmosilo uça bilocok qodor inco corablar qırış-qırış olaraq, krcslo-
nun yanına atılmışdı. Ağ corab bağları balaca divanın üstündon sal-
lanırdı. Y anya qodor açıq, qiymotli bir yclpiç buxarının üstündo par-
layırdı. Kamodun sürmolori açılmış idi. Çiçoklor, brilyantlar, olcok-
lor, domot, komor ~ horosi bir torofo sopolonmiş idi. Otrafa inco bir
otir qoxusu yayılırdı. Hor bir şcydo dobdobo, intizaınsızhq vo gözollik
vardı. Bununla bclo, hor bir şcy ahongsiz idi. Bütün bu ziynotin arxa-
sında gizlonm iş olan yoxsulluq artıq başını qaldırır, oııa vo yaxud
onun porostişkanna dişlorini göstorirdi. Qrafinyanın yorğun üzü ziya-
fot qırıntıları ilo dolu olan otağa bonzoyirdi. Olağın lıor bir torofino
dağıdılmış oyuncaqlar mondo morhomot hissi oyadırdı: axı bülün bu
şeylor yoqin dünon öz yerindo idi vo gözolliyilo insanı sormost cdirdi.
Vicdan ozablarilo külo çcvrilm iş olan bu cşq izlori, oyloncolor,
dobdobo vo gurultu ilo dolu olan bu hoyat sohnosi, ani noşolori
oldon buraxmamaq üçün çırpınan Tantal2 ozablarını hiss ctdirirdi.
1 K r c o l
gcn iş m o nada
m om lo k o td o doğ u lan vo b aşq a bir irqo m o nsub olan
a d am a d c y ilir. X üsusi m o n ad a
A m crik a m iisto m lo k o lo rin d o zon cilo ro dcyirlor. Isp a-
n iy a - A m crik a m ü sto m lo k o lo rin d o d o Isp aniya m ü h acirlo rin do n törom iş o lan ycrli
o h a liy o " a ğ k rco llar" dcyirlor.
2 T a n t a 1 - o satiri b ir q oh ro ın an d ır. O ö / adi a r/u la n n ı b clo (y cm o k , içm ok vo s.)
h cç b ir zam an y c rin o y c tiro b ilm odiyi üçün d aim i iztirablara m ohkum cdilm iş idi.
Dostları ilə paylaş: |