ŞƏ r q -q o r b

Gonc  qadınııı  üzündo  göhinon  qırmızı  lokalor onun  inco  bir vücudu 
olduğunu  bildirirdi;  lakin  üzünün  cizgilori  vo  gözünün  allındakı 
dairolor  bir  qodor  qabarmış  idi.  Bununla  bclo  tobiot  holo  onun 
varhğında qüw o tli  idi  vo bu çılğın chtiras işarolori onun gözolliyini 
pozmurdu.  Gözlori  parlayırdı.  I.conardo  da  Vinçinin  İrodiada- 
İarından'  birino bonzomoklo borabor, o öz canlı  tobioti vo qüvvotilo 
qoşong  bir  m onzoro  toşkil  cdirdi;  sim asım n  xotlorindo  vo 
cizgilorindo  bir  lovqoladolik  var  idi.  Onun  bütün  vücudundan 
molıobbot  saçılırdı  vo  insana  clo  golirdi  ki,  o  mohobbotdon  do 
qüvvotlidir.  Doğrusu,  o  monim  xoşuma  goldi.  Qolbim  çoxdan  bori 
döyünm om işdi.  Dcmok,  mon  lıaqqımı  alm ışdım .  G oncliyim i 
xatirimo  sala  bilocok  bir  duyğuya  mon  min  frank  vcrmokdon 
çokinmozdim.
O  mono oyloşmoyi  toklif cdorok:
-  Müsyö, -  dcdi, -  lütfon  bir az gözloyo  bilorsinizmi?
Mon  ona  loqdim  ctdiyim  vckscli  bükorok:
Sabah saat on  ikiyo qodor; madam, -  dcyo cavab vcrdim.  Mon 
onu  sonra  protcsto göndoro  bilorom.
Ö z-özüm o  düşündüm  ki:  “ Bütün  bu  dobdobonin  haqqını  vcr, 
nam vo şöhrotinin, soadotinin haqqını vcr, sahib olduğım bu müstosna 
ixtiyarın  haqqını  vcr.  Varlılar  öz  sorvotlorini  müdafio  ctmok  üçün 
tribunallar,  hakim lor vo  dar ağacları  icad  ctmişlor,  bu  dar ağacı  clo 
bir  şamdır  ki,  cahillor  bunun  oduna  yanmağa  mocburdurlar.  Lakin 
siz, cy ipoklordo yatanlar, siz vicdan ozablarilo vo tobəssümlorinizin 
altında  gizlonmiş  olan  diş  qıcırtılarilo  tanış  olunuz.  Dişlorilo  qolbi- 
nizi  gomiron  ofsanovi  şirlor böyük ağızlarını  sizo  torof açm ışlar” .
Xanım  mono  baxaraq:
-   Protcsto göndormok? -  dcyo  soruşdu.  -   M ogor bclo bir m əq- 
sodiniz  var?  M ogor sizin  mono  hörmotiniz  bu  qodor azdır?
-   Kral  bclo  monim  borclum  olsaydı  vo  borcumu  vaxtında  qay- 
tarmasaydı,  mon  onun  cvini  hor  kosdon  tcz yazdırardım.
Bu  halda  kimso  olağın  qapısını  xofifco  döydü.
G onc  qadın  amirano  bir soslo  qışqırdı:
-   Mon  cvdo yoxam!
-  Anastasi,  m on  ycno  do sizi  görm ok  istordim.
O ycno  ciddi,  lakin  bir qodor yumşaq  bir səslo:
'  ftaliya  so n o tk a n   L con ardo   d a   V in çin in   şo k illo rin d o n   biri  o lan   “ lro d ia d ay a "   işa - 
rodir.  Iro d iad a  y o h u d i  p ad şah ı  B öyük  Iro du n   q ı/ıd ır.
50
-   Lakin  ozizim,  indi  yox,  bir az sonra, -  dcyo cavab  vcrdi.
Içoriyo bir kişi  girdi:
-  Bu no zarafatdır, -  dcdi, -  siz burada kiminlo söhbot cdirsiniz?
Bu  golon yalnız qraf ola  bilordi.  Qraftnya monim  üzümo baxdı;
mon onun  no dcmok  istodiyini  anladım:  o artıq  monim koııizim  idi.
Gonc dostum,  bir zaman  vardı,  mon  o dorocodo axmaq  idim  ki, 
vckscllori  protcsto  göndormozdim.  1763-cü  ildo  Pondişcrido’  mon 
bir  qadına  morhomot  ctdim,  o  iso  moni  yaxşıca  aldatdı.  Mon  buna 
layiq  idim -  no üçün ctimad cdirdim?
Q raf mondon  soruşdu:
-  Conab,  no buyurursunuz?
Mon  bu  qadının  başdan-ayağa  qodor  titrodiyini,  boynunun  ağ 
atlas  dorisinin  kobudlaşdığını  gördüm;  qaba  bir  tobirlo  dcyocok 
olursaq,  o  lap qaza dönmüşdü.  Mon  iso gülürdüm,  lakin  üzüm  büs- 
bütün horokotsizdi.
Qrafınya:
-   Bu conab, — dcdi, — monim  todarükçülorimdon  biridir.
Q raf  qapıya  doğru  gctdi,  mon  vckscli  cibimdon  yarıya  qodor 
çıxardım.  Gonc  qadın  monim  bu  amansız  horokotimi  görüb  mono 
yaxınlaşdı  vo  brilyantı  vcrdi.
-  Alın, -  dcdi, -  vo buradan  rodd  olun.
O,  brilyantı  mono  vcrdi,  mon  do  vckscli  ona  qaytardım.  Sonra 
baş oyib  çıxdım.
Brilyantın, zonnimco, düz on iki min frank qiymoti olardı. lloyot- 
do dosto-dosto  lakcylor livrcylorin tomizloyir, çokmoloro vaksa sür- 
tür,  qoşong ckipajlart  yuyurdular.
-  Budur,  -  dcyo  düşündüm, -  bu  insanları  monim  yanıma  goti- 
ron  budur.  Milyonları  oğurlamağa,  votono  xoyanot  ctmoyo  mocbur 
cdon  budur.  Aristokrat, yaxud özünü mcymun kimi  ona bonzotmok 
istoyon  adam,  küçodon  piyada  kcçorkon  palçığa  bulaşmamaq  üçün 
özünü  başdan-ayağa qodor çirkab  içorisino  atır.
Bu  lıalda  darvaza  açıldı  vo  içoriyo  mono  vckscl  gotiron  goncin 
kabriolcti  girdi.
Ekipajdan düşdükdon  sonra  mon ona  dcdim:
-  Conab,  rica  cdirom  bu  iki  yüz  frankı  qrafinyaya  vcrosiniz  vo 
ona dcyosiniz ki,  bu gün sohor mono vcrdiyi om anol bir hoIto onun 
ixtiyarında qalacaqdır.
1  P o n d i ş c r i   -   U in d istan d a  o   /a m a n   fra n s ı/  m ü sto m lo k o si  idi.
51

---

O, iki yüz frankı aldı; üzündon istchzalı bir tobossüm parladı; sanki 
öz-özüno  düşünürdü:  -   “ Dcmok,  borcu  vcrmişdir?  Namusuma  and 
olsun,  işlor çox yaxşıdır” .
Mon  onun  simasında  qrafınyanm  golocoyini  oxudum.  Bu  gözol 
sanşın  qoçaq  oğlan,  bu  soyuq,  vicdansız qumarbaz özünü,  onu,  onun 
orini,  uşaqlarım  itlasa  sürükloyocok,  yctimlorin  var-yoxunu  ycyib 
puça çıxaracaq, bu salonlan, bir top batarcyası atoşinin bütün bir alaya 
vcra bilocoyi tolofatdan dalıa çox xoraboyo döndoracokdir.
Mon Monmartra Fanninin yanına gctdim. Olduqca dik, balaca bir 
pillokoni yuxanya çıxdım. Bcşinci mortoboyo çatdıqda, moni iki bala- 
ca otaqdan ibarot bir monzilo apardılar.  Burada hor bir şcy tozo bir pul 
kimi  parlayırdı.  Birinci  otaqda  şcylorin  üstündo  bir  zorro  toz  bclo 
görmodim, burada hor şcy tor-tom iz idi.  Fanni moni bu otaqda qobul 
ctdi. O, sado gcyimli gonc parisli bir qız idi:  toravotli  inco bir siması, 
gülor üzü var idi; soliqo ilo daranmış şabahd rongli saçları iki yuvarlaq 
hörük şoklindo gicgahının üzorino düşürdü; göy gözlori  kristal kimi 
tomiz vo açıq  idi.  Günoş şüaları  poncorolorin  kiçicik pordolori  ara- 
sından süzülorok, onun miitonasib vücuduna yumşaq bir nur saçırdı.
Otrafına  dağıdılmış  olan  biçilmiş  kotan  parçaları  mono  onun 
sonotini  başa  saldı.  Q ız  dor/iliklo  moşğul  idi.  O,  burada  yalmzlıq 
dühası  kimi  yaşayırdı.
Vckscli ona toqdim cdorok, sohor onu cvdo tapmadığımı söylodim.
O:
-   Pullar ki  qapıçıda  idi, -  dcdi.
Mon  özümü  clo  göstordim  ki,  guya onun  sözlorini  cşitmodim.
-  Siz sohorlor  iş  üçün  cvdon  tczmi  çıxırsmız?
-  Mon cvdon çox nadiron çıxıram.  Lakin gccolor işləm oyo m oc- 
bur olduqda,  gündüz bozon  tomiz havaya çıxmaq  lazım  golir.
Mon onun üzüno baxdım.  Bir baxışla mon hor bir şcyi başa düş- 
düm. Bu, - yoxsulluqdan çalışmağa mohkum cdilmiş bir qız idi; o hor 
halda chtiramlı bir fcrmcr ailosindon çıxmış olacaqdır; üzündo adoton 
kondli  arvadlarm da  olduğu  kimi,  bir  ncço  çil  var  idi.  Üzünün  xot- 
lorindo  ismotli  bir  şcy  hiss  olunurdu.  Mon  özümü  som im iyyot  vo 
tomizlik moskonindo hiss ctdim, sorbost vo asan nofos alırdım. Yazıq 
vo sadodil qız! O, noyo iso ctiqad cdirdi: ronglonmiş taxtadan qayrılmış 
sadoco çarpayısının  baş torofmdon,  iki şimşad budağilo İsamn Ç ar- 
mıxdakı  suroti  asılmışdı.  M ən  xcyli  m ütoossir  oldum.  Golirli  bir 
m üəssisoni  satın almağı onun üçün asanlaşdırmaq moqsodilo, yalmz 
yüzo  on  iki  faizlo  ona  borc  vcrmoyo  hazır olduğumu  hiss  ctdim.
“ Lakin, — dcyo düşündüm, -  bolko do, onun gonc bir omi oğlusu 
var.  Bu zavallı  qızın  imzasından  istifado  cdorok  pul  olo  kcçirmoyo 
başlayacaq vo nohayot,  onu  molıv  cdocokdir” .
Mon dofolorlo, xcyirxahlığın, bunu cdon üçün zororli olmasa da, 
borc alan adamı mohv ctdiyini görmüşdüm. Odur ki, özaliconab niy- 
yotlorimdon  qorxaraq,  buradan  gctmoyo  qorar  vcrdim.  Siz  buraya 
daxil  olduğunuz  vaxt,  ağhma  bclo  bir  fıkir  goldi  ki,  Fanni  Malvo 
yaxşı  bir zövco  ola  bilordi.  Mon  onun pak,  yalnız  hoyatını, vckscl- 
loro qodor yuvarlanan vo daha uzaqlara, qobahot uçurumunun dibino 
qodor yuvarlanacaq olan,  qrafınyanın  hoyatilo  müqayiso ctdim.
O,  bir  doqiqo  dorin  bir  sükuta  daldı.  Bu  zaman  mon  diqqotlo 
onun  üzünü  nozordon  kcçirirdim.  Sonra ycno  sözo başlayaraq:
— 
Indi, -  dcdi, -  siz no fıkirdosiniz, insan qolbinin on gizli bucaq- 
larına nüfuz etmok,  insanların hoyatmı yaxından scyr ctmok vo onu 
boyasız-bozoksiz  bir  şokildo  görmok  o  qodor  do  boş  bir  moşğolo 
deyil,  elomi?  Daima  doyişon  bir tamaşa:  iyronc  vo  zohorli  yaralar, 
m üdhiş bir olom, scvgi, axırı  Scna sulannda  intihara golib çıxan  bir 
yoxsulluq, bir gonci dar ağacına sürükloyon oyloncolor, yos vo ümid- 
sizlik qohqohosi, chtişamlı ziyafotlor...  Dünon bir facio: mchriban bir 
ata  öz  uşaqlarını  artıq  dolandıra  bilmodiyi  üçün  özünü  asır.  Sabah 
bir komcdiya:  bir gonc monimlo Dimanş'  sohnosi oynamağa çalışa- 
raq,  bunu  zomanomizo  göro doyişir.
Ycni  vaizlorin  natiqlik  moharotinin  ncco  toriflondiyini  cşitmiş- 
sinizmi? Bozon onlara mon do qulaq asaraq vaxtımı  itirirdim, bozon 
onlar moni royimi doyişmoyo mocbur cdirdilor, lakin ncco dcyirlor, 
onlar heç bir zaman monim horokot vo roftarımı doyişo bilmozdilor. 
Bilirsinizmi, sizin bütün bu sevimli vaizloriniz, bu Mirabo, Vcm yo2 
vo başqalan -  monim natiqlorimin yamnda poltokdon başqa bir şey 
deyildirlor.  Scvgi atoşino tutulmuş gonc birqız, iflas orofosindo olan 
qoca bir tacir, oğlunun cinayotini gizlotmok istoyon bir ana, işsiz bir 
aktyor,  hörmotini  itirmiş  vo  pulu  olmadığından  omoklorinin  m oh- 
sulundan  mohrum  qalmış  olan  yüksok  rütboli  bir  adam  -  dofolorlo 
moni  öz  qüdrotli  sözlorilo  sarsıtmışlar.  Bu  yüksok  ruhlu  aktyorlar
1  D i m a n ş  
m o şh u r fransız d ram atu rq u   M olycrin ( 1 6 2 2 -1 6 7 3 )“ D on J u a n "  o so - 
rindo  iştirak cdon qohrom anlardan biridir.  B alzak burada D im anşın borclu olduğu adamı 
n o zak o t,  n o v aziş  vo  al  dil  ilo yola  g o tirm oyo  çalışm asına  işaro  cdir.
J M i r a b o ,   V c r n y o -   B öyük  Fran sa  inqilabının  m o şh u r xadim loridir.

---