Mücadeleye destek vermişler ve önemli vazifeler ifâ
etmişlerdir.
Z evk ve ş e re f d u y d u ğ u m h a tırla tm a la rın
beşincisine gelelim; A nadolu’daki son Türk Devleti
olan, tam bağım sız Türkiye Cum huriyeti devletini
ile le b e t y a ş a tm a k v a z g e ç ilm e z g a y e m iz d ir.
Atatürk’ün sözüyle başladık, Atatürk’ün sözüyle
bitirelim.
“M illi b e n liğ in i b ilm eyen m ille tle r başka
milletlerin avı olur.”
A tatürk’ü m innet, şükran ve rahm etle anıyor,
K a r a k e ç ilile r , S a r ık e ç ilile r , A k k o y u n lu la r ı,
K a ra k o y u n lu la rı s e la m lıy o r h e p in iz e sa y g ıla r
sunuyorum.
NOTLAR
* Bu yazı. Doç. Dr. Mehmet A k if Tural'tn "Türk Kültüründe
Karakeçililer Uluslararası Bilgi Şöleni’’nde sunduğu bildiridir.
Kırıkkale. 17 Eylül 1999.
1 .A . Çay, “Ertuğrul Gazi, Karakeçililer ve Söğüt Yörük Bayramı",
Ill.O sm anlı Sempozyumu, Söğüt 1988, s.7.
2. İsmail Özçelik, "Karakeçililer", Türk Kültürü’nde Karakeçililer
Uluslar Arası B ilgi Şöleni Bildirileri. A.KM .Yay., Ankara 1999,
s.53.
3. A. Çay, H er Yönüyle Kiirt Dosyası, Ankara 1996 s.45
4. İsmail Özçelik. "Karakeçililer", Türk Kültüründe Karakeçililer
Uluslar Arası Bilgi Şöleni, s. 54.
5. Urfa ve güney cephesinde azgınlara karşı, iç isyanlara karşı,
işgallere karşı bölge halkının verdiği mücadelede geniş bilgi için bkz:
İsmail Özçelik. M illi M ücadele’de Güney Cephesi: Urfa, Ankara
1993.
■ H K I l M H M t l M n n i i a H İ İ M l i m H I H S f M i m H m i m i l g l H İ İ S M İ i r a i i B B I l f l H l I H B I I H
“ö.
Uluslar A.rast H azar Ş iir A k şa m la rı”
A hm et Kabaklı’nın anısına
26-27Eylül 2001’de
Elazığ (Sivrice) da
A tatürk Kültür Merkezi Başkanlığı
Elazığ Valiliği
Sivrice Kaymakamlığı
Sivrice Belediyesi
Elazığ Musikî Konservatuarı Demeği’nin
işbirliği ile gerçekleştirilecektir
.
2001 / Güz 3 0 --------------------------------------------------------------------------------------------------- Bilge 11
Azerbaycan Muhacirliği ve
Şiir
A nahtar Kelim eler : Azerbaycan, şiir, edebiyat, muhacirlik.
E ln a ra B A ŞİRO V A
Uluslararası İlişkiler Enstitüsü
Azerbaycan Bilimler Akademisi
Ş
iir, Azerbaycan'dan dış ülkelere yerleşmiş olan
Azerilerin düşüncesinde, dünya görüşünde ve
yaşayışında büyük rol oynamıştır. Azerbaycan
mühacirleri millî şiire büyük ilgi göstermiş, klasik
ve halk şairlerinin eserlerini toplam ış, bu eserler
hakkında çok sayıda makale ve yazılar yayınlamışlardır.
1920'li yıllarda A zerbaycan'ı özellikle siyasi
sebepler yüzünden çok sayıda aydın terk etti, bu
aydınların çoğu edebi yeteneklerini ortaya koymuş,
bir çok eserler yazm ışlardır. F akat, m uhacirlerin
çıkardığı gazete ve dergilerin içeriği Sovyet memurlarını
zam an zam an k ız d ırm ış tır. S o v y e t b a sın ın d a
m u h a c irle re k a rş ı s e r t te p k ile r v e r ilm iş tir .
A z e r b a y c a n l I l a r ı n d ı ş g ö ç ü n e a it o la n
araştırmaların bir ö n em i daha vardır. Ö z e llik le haklı
olarak şu fikir dikkati çeker:
"Miihacir edebiyatı ve
yayınları içerisinde "Musavat"ın yurt içinde ve yurt
dışındaki önem li fa a liy eti biitün bolşevikleı i silaha
sarılmağa sevk ederken Mirza Davut Hüseyııov, Ruhulla
Ahundov, A lihaydar K arayev, Dadaş Biinyatzade.
M u s ta fa K u liy e v k a le m e s a r ı l m ı ş l a r d ı r 1
Buna Azerbaycan Kominist Partisi liderlerinden
S. M. Kirov, G. Kaminski ve başka yabancı şahısların
Azerbaycan mühaciretine karşı uzlaşmaz yaklaşımlarını
da ilave etm ek gerekir. A zerbaycan m uhacirlerini
"d ü ş m a n " ilan e d e n , o n la ra k arşı b asın yayın
organlarında ve toplum da saldıran bu şahısların,
Azerbaycan m uhacirlerine ve yeni rejim in az çok
"özgürlük" tezahürlerine karşı da düşman olduklarını
göstermekteydi.
Azerbaycan mühacir edebiyatı sırasındaki güçlü
ş iirle r , A z e rb a y c a n m u h a c irle rin in d u y g u ve
düşüncelerini, onlann doğup büyüdükleri vatanın yeni
yöneticilerine karşı duydukları nefret ve isteksizliği
yansıtır. Şair G ültekin “B uzlu C ehennem ” şiirinde
Sibiryanın derinliklerinde azap çeken binlerce siyasi
tutuklunun durum unu ifade etm ektedir. O, “Buzlu
C ehennem ’’de. şöyle demektedir:
Sen ey bu gün yalnız katilin deyil,
Hak deyen başında mezarı olan yer.
Bu solğun demetin önünde eyil,
Ona ölüm verme, hayat ve ruh ver.
M. E. Resulzade, Gültekin'in istiklal ruhlu şiirlerini
değerlendirerek şöyle der: “Gültekin'in şiirlerinde biz
hakiki milli inkilâp ruhunun meyvelerini görürüz■
Bu
ruhun adaletine ve zaferle netıleneceğine bağlanan ümit.
G ü lte k in 'd e a d e ta d in i b ir m a h iy e t a l ı r . ”2
Y eni K a fk a s y a d e rg isin d e en çok şiirleri
yayınlanan şair G ültekin idi. “G ültekin” tanınm ış
A zerb ay can şa iri ve e d e b iy a t y a z a rı, İsta n b u l
Üniversitesi’nde öğrenimini tamamlayıp 1926’ya dek
Türkiye'de kalan Emin Abid'in takma adıdır. O aynı
zamanda Y eni K afkasya'nın yazı işleri kurulu üyesi
o larak d erg in in b asılm a sın d a çok büyük em ek
vermiştir.3
Yeni K afk asy a esasen 1922-1927 yıllarında
çıkmıştır. Onun yayımlayanı ve sahibi M ehmet Emin
Resulzade'dir. Bu dergide Ş. Rüstembeyli, A. Caferoğlu
ve b aşk aları da ç a lışm ışla rd ı. D ergi gizli y o lla
Azerbaycan'a gönderilir, Bakü'de, ülkenin bazı şehir
ve ilçelerinde dağıtılırdı. D evlet Siyasi Teşkilatı bu
işten haber alm ış, bir kaç defa derginin çok sayıda
baskısını toplatmıştı.
Yeni Kafkasya'nın ilk sayılarında tanınmış istiklal
şairi Ahmet Cavat'ın bir kaç şiiri basılmıştır. Bunlann
içinde "Azerbaycandaki Osmanlı şehitlerine", "Sen
ağlama", "Neden yarandın" ve benzeri şiirleri vardır.
Osmanlı şehitlerine seslenen A. Cavat şöyle yazar:
Kalk, kalk sarmaşıktı mezar altından
Gelmiş ziyarete kızlar, gelinler.
Ey karvan köçeydi yollar üstünde
H er gelen yolcuya yol veren asker...
A .C a v a t’ın şiirle ri ve m ü c a d e le si A z erb ay can
m uhaceretinin şiirle ilgilenenlerini çok etkilem iştir.
Bu büyük etkinin izleri birçok mühacir şairlerinin, aynı
zamanda Almaş Yıldınm'ın yaratıcılığında da görülür.
Azarbeycan m ühacir şiirine Gültekin'in de çok
büyük etkisi olm uştur. Onun "Ağla, güzel gelin",
"Vatanım ve aşkım", "Bayrağım ve istiklalim", "Sevimli
Azerbayacan’a" ve başka şiirlerinde AzerbaycanlI bir
mühacirin duygulan çok açık bir şekilde ifade edilmiştir.
O , an n esin e ith a f e ttiğ i şiirin d e şöyle yazardı:
Bilge 12
2001 / Güz 30