30
Şəkil 24. Faiz dəhlizi və median faiz dərəcəsi
Mənbə: AMB
Şəkil 24-də banklararası bazarda 30 günədək verilən manatda kreditlər üzrə median faiz
dərəcəsi, həmçinin AMB-nin faiz dəhlizinin yuxarı və aşağı hədləri təsvir edilmişdir. Qrafikdən
aydın olur ki, tədqiq edilən dövr ərzində banklararası bazarın faiz dərəsi çox nadir hallarda
AMB-nin faiz dəhlizi çərçivəsinə daxil olmuşdur.
Şəkil 25. Notlar üzrə orta gəlirlilik və yenidənmaliyyələşdirmə faiz dərəcəsi
Mənbə: AMB
0
5
10
15
20
25
y
an
m
ay
sen
t
y
an
m
ay
sen
t
y
an
m
ay
sen
t
y
an
m
ay
sen
t
y
an
m
ay
sen
t
y
an
m
ay
sen
t
y
an
m
ay
sen
t
y
an
m
ay
sen
t
y
an
m
ay
sen
t
y
an
m
ay
sen
t
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
median
REPO
ƏKS-REPO
y/m dərəcəsi
0.00
2.00
4.00
6.00
8.00
10.00
12.00
14.00
16.00
y
an
ap
r
iy
u
l
o
k
t
y
an
ap
r
iy
u
l
o
k
t
y
an
ap
r
iy
u
l
o
k
t
y
an
ap
r
iy
u
l
o
k
t
y
an
ap
r
iy
u
l
o
k
t
y
an
ap
r
iy
u
l
o
k
t
y
an
ap
r
iy
u
l
o
k
t
y
an
ap
r
iy
u
l
o
k
t
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
notlar üzrə gəlirlilik
y/m faiz dərəcəsi
31
Şəkil 25-də 2007-2014-cü illəri əhatə edən dövr ərzində notlar üzrə orta gəlirlilik və Bankın
siyasət faizi olan yenidənmaliyyələşdirmə faiz dərəcəsi təsvir olunmuşdur. Qrafikdən məlum
olur ki, Bankın notları üzrə orta gəlirlililiyi tədqiq edilən dövr ərzində bir qayda olaraq y/m faiz
dərəcəsindən aşağı olmuşdur. Bu isə onu göstərir ki, 28 günlük notlar üzrə gəlirlilik dərəcəsi
banklararası bazarın 30 günədək verilən kreditləri üzrə median faiz dərəcəsindən əhəmiyyətli
aşağıdır.
Yuxarıdakı təhlillər daha çox təsviri xarakter daşıyır və Mərkəzi Bankın siyasət faizinin
banklararası bazar faizlərinə transmissiyasını qiymətləndirmək üçün formal metodlara müraciət
oluna bilər. Bu məqsədlə, ilk növbədə banklararası bazarda median faizlər ilə y/m faizlərinin
Qranqer-səbəbiyyət
əlaqəsinə baxacağıq. Qranqer-səbəbiyyət yanaşması test olunan
göstəricilərin keçmiş qiymətlərinin onların gələcək qiymətlərini proqnozlaşdırmaq üçün
əhəmiyyətli informasiya yükünə malik olub-olmadığını yoxlayır.
Cədvəl 2. Qranqer-səbəbiyyət testi
2
-testi
Ehtimal
H
0
: y/m dərəcəsi median faizi üçün Qranqer səbəbi deyil
2.39
0.30
H
0
: median faizi y/m dərəcəsi üçün Qranqer səbəbi deyil
0.84
0.66
Qranqer-səbəbiyyət testi (Cədvəl 2) göstərir ki, y/m faiz dərəcəsi median faizlərinin gələcək
trayektoriyasını proqnozlaşdırmaq üçün əhəmiyyətli informasiya yükünə malik deyil. Digər
tərəfdən, median faizləri də y/m faiz dərəcələri üçün Qranqer-səbəbi kimi çıxış etmir.
Yenidənmaliyyələşdirmə faiz dərəcəsinin banklararası median faizləri üzərində təsirini daha
yaxından tədqiq etmək üçün biz həm də hadisənin öyrənilməsi
19
yanaşmasına da müraciət edirik.
Bu yanaşmada, Bankın y/m faiz dərəcəsi ilə bağlı aldığı qərarların (hadisənin) median faizləri
üzərindəki dəyişmələrə təsirinə baxacağıq. Qeyd etmək lazımdır ki, Mərkəzi Bank hər MSK
görüşündə y/m faiz dərəcəsini dəyişmir. Lakin həmin görüşlərdə y/m faiz dərəcəsinin sabit
qalması belə bank faizlərinə təsir göstərə bilər. Bu baxımdan, yalnız sıfırdan fərqli y/m faiz
dərəcələri dəyişməsini hadisə kimi qəbul etmək o qədər də düzgün olmaz. Yaxşı olardı ki, AMB-
nin keçmiş MSK görüşləri tarixçəsinə baxılsın və onun y/m faiz dərəcəsi ilə bağlı aldığı qərarlar
üzrə məlumat bazası formalaşdırılsın. Lakin belə məlumatlar mövcud olmadığından biz yalnız
y/m faiz dərəcələrindəki dəyişməni ayrı bir hadisə kimi qəbul edəcəyik və reqressiyada həmin
tarixlərə baxacağıq. Qeyd edək ki, bu faktın aldığımız nəticələrə mühüm təsir etməyəcəyini
düşünürük. Çünki, yuxarıdakı Qranqer səbəbiyyət testi bütün dövrü əhatə edir və orada y/m faiz
dərəcəsinin müxtəlif dövrlərdə sabit qalması nəzərə alınıb.
Beləliklə, biz median faizlərini sıfırdan fərqli y/m faiz dərəcəsindəki dəyişmələrə reqressiya
edirik. Burada fərz olunur ki, ay ərzində y/m faiz dərəcələrində baş verən dəyişmə həmin aydakı
median faizlərinə təsir göstərir. Aldığımız nəticənin fərqli mülahizələrə müqavimətini yoxlamaq
19
İngilis dilində bu termin “event study” olaraq keçir.