207
Tarixdə bu gün
İYUN
15
15
Milli Qurtuluş Günü
1993
1991-ci ilin oktyabrında Azərbay-
can müstəqillik əldə etsə də,
Ermənistanın işğalçılıq niyyəti güdən
təcavüzü respublikada vəziyyəti
gərginləşdirmişdi. 1993-cü il iyunun
4-də Gəncədə polkovnik Surət Hü-
seynovun nəzarəti altında olan hərbi
hissənin hakimiyyətə itaətsizliyi ölkəni
tamamilə xaosa sürükləmişdi. Situasi-
yanı nəzarətə almaq üçün hakimiyyətin
atdığı tələsik addımlar vəziyyəti
düzəltməmiş, əksinə, Gəncəyə yola
düşən dövlət nümayəndələri girov gö-
türülmüşdü. Qiyamçı hərbi hissənin
rəhbərliyi, Baş nazir və Milli Məclis
Sədrinin, sonra isə Prezidentin istefa-
sını tələb edirdi. Vəziyyət nəzarətdən
çıxmış, ətraf rayonların icra başçıla-
rı zorla dəyişdirilmiş, Surət Hüsey-
novun qiyamı məhdud Gəncə civar-
larından çıxaraq, üzü Bakıya doğru
geniş miqyas almışdı. Belə böhranlı
və ağır vəziyyətdə ölkə vətəndaşları
yeganə çıxış yolunu yenə də müdrik
rəhbərinin hakimiyyət sükanı arxasına
keçməsində görürdü. Bu taleyüklü sı-
naq anında xalqın çağırışına səs verən,
dövlətin gələcək taleyinə biganə qal-
mayan böyük strateq Heydər Əliyev
Bakıya dönərək respublikada yaranmış
hakimiyyət böhranının aradan qaldırıl-
ması istiqamətində əməli fəaliyyətə
başlamışdır. Ümummilli liderin bir
qrup ziyalı ilə Gəncəyə səfər etməsi
və heç bir riskdən çəkinməyərək si-
lahlanmış qüvvələrlə danışıqlar apar-
ması vətəndaş müharibəsi təhlükəsinin
qarşısının alınmasında mühüm addım
olmuşdur. Bundan bir neçə gün son-
ra - iyun ayının 15-də isə ulu öndər
parlamentdə səslənən təkidli xahişləri,
ən əsası xalqın istəyini nəzərə alaraq o
zamankı Azərbaycan Respublikası Ali
Sovetinin Sədri vəzifəsinə seçilməsinə
razılıq vermişdir. Bu tarixi hadisə res-
publika həyatında xaos və anarxiyadan
qurtuluşa doğru yeni mərhələnin baş-
lanğıcına çevrilmişdir. Beləliklə də, 15
iyun Azərbaycanın tarixinə Milli Qur-
tuluş Günü kimi daxil olmuşdur.
Ulu öndərin Ali Sovetin Sədri
seçilməsi Azərbaycanda eyni za-
manda mütərəqqi parlamentarizm
ənənələrinin formalaşmasını təmin
etmişdir. Heydər Əliyev parlamentin
cəmiyyətdəki nüfuzunun sağlamlaşdı-
rılması tədbirlərinə başlamış, yüksək
idarəçilik keyfiyyətləri sayəsində ali
qanunverici orqanda xoşagəlməz si-
yasi çəkişmələrin, qeyri-etik davra-
nışların qarşısını almışdır. Müzakirə
və diskussiyaların sivil, demokratik
meyarlar çərçivəsində aparılması üçün
şəxsi nümunə göstərmiş, parlament
idarəçiliyinə yeni ruh və müasirlik
gətirmişdir. Milli Məclisin iclasla-
rı, mətbuat konfransları, respublika
əhəmiyyətli müşavirələr birbaşa ya-
yımla televiziya ekranlarına verilmiş-
dir.
Sonralar millət vəkilləri 15 iyun
tarixinin təqvimə Azərbaycanın Qur-
tuluş Günü kimi salınması təklifi
ilə çıxış etmişlər və Milli Məclis bu
təklifi bəyənmişdir. O vaxtdan Heydər
Əliyevin yenidən hakimiyyətə qayıdışı
Milli Qurtuluş Günü kimi qeyd edilir.
Ə d ə b i y y a t
Əliyeva, N. Milli Qurtuluş
Günü - millətin özünə ina-
mının bərqərar olduğu gün
/N.Əliyeva //Səs .-2015.- 13
iyun.- S. 11.
Hacalıyev, E. Müasir
Azərbaycanın Milli Qurtu-
luş salnaməsi /E.Hacalıyev
//Azərbaycan.-2016.- 15
iyun.- S.1.
Həbibbəyli, İ. Böyük
xilaskarlıq missiyası -
Milli Qurtuluş /İ.Həbibbəyli
//Azərbaycan.- 2016.- 15
iyun.- S.3.
Nağıyev, M. 15 İyun Milli
Qurtuluş Günü müstəqilli-
yimizin zəfər yürüşü
/M.Nağıyev //Səs.- 2015.- 10
iyun.- S. 6.
15 İyun Milli Qurtuluş
Günü çağdaş tariximizin
dönüş nöqtəsidir Heydər
Əliyev zəkası müasir
Azərbaycanın etibarlı
bünövrəsini yaratdı //Səs.-
2016.- 11 iyun.- S.13.
İ n t e r n e t d ə
http://www.anl.az/down/me-
qale/ses/2016/iyun/495569.
htm
208
Tarixdə bu gün
İYUN
18
15
Azərbaycanda İnsan Hüquqları
Günü
2007
18 iyun Azərbaycanda İnsan Hüquq-
ları Günüdür. 1998-ci il iyunun 18-də
Azərbaycan Respublikasında “İnsan
hüquqlarının müdafiəsinə dair Dövlət
Proqramı” qəbul edilib. Əlamətdar gün
Prezident İlham Əliyevin 18 iyun 2007-
ci il tarixli Sərəncamı ilə təsis olunub.
Fərman əsasında Azərbaycan Res-
publikası Prezidentinin 1998-ci il 18
iyun tarixli Sərəncamı ilə təsdiq olun-
muş insan hüquqlarının müdafiəsi
sahəsində Dövlət Proqramı çərçivəsində
isə qanunvericilik və institusional isla-
hatlar həyata keçirildi. Həmçinin qeyd
olunan Dövlət Proqramı əsasında, eləcə
də ölkəmizin Avropa Şurası qarşısında
götürdüyü öhdəliklərə uyğun olaraq,
2002-ci ildə Azərbaycan Respublika-
sının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili
(ombudsman) institutu təsis edildi.
Müasir dövrümüzdə Azərbaycan Pre-
zidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən
insan hüquqları istiqamətində ciddi işlər
görülür. Azərbaycan Respublikası insan
hüquqlarının müdafiəsinin beynəlxalq
mexanizmləri ilə sıx əməkdaşlıq edir.
Belə ki, dövlətimiz insan hüquqla-
rı sahəsində 300-dən çox beynəlxalq
müqavilənin iştirakçısı və mühüm nü-
fuzlu beynəlxalq təşkilatların BMT, Av-
ropa Şurası, Beynəlxalq Əmək Təşkilatı,
Müstəqil Dövlətlər Birliyi, İslam Konf-
ransı Təşkilatı və s. üzvüdür. Təkcə bir
faktı qeyd etmək lazımdır ki, BƏT-in
70-ə yaxın Konvensiyasına qoşulan
dövlətimiz həmin təşkilatın ən mühüm
partnyorlarından hesab edilir.
Müasir dövrdə Azərbaycanda in-
san hüquqlarının təminatı sahəsində
ölkəmiz dünyaya nümunə ola biləcək
məkandır. Prezident İlham Əliyevin bir
əsas fikri bizim üçün çox önəmli-dir
ki, fəaliyyətimizin əsasında insan amili
durur və bütün fəaliyyətimizin məqsədi
də Azərbaycan vətəndaşı üçün, onun bu
gerçəklikdə rahat, əmin-aman yaşaması
üçündür.
Bugünkü Azərbaycan vətəndaşı
hüquqlarını bilən və onun təminatı
üçün hər bir şeyi tələb edən müba-
riz vətəndaşdır. Bu imkanı yaradan
dövlətdir. Ümummilli lider Heydər
Əliyevin insan hüquqlarının qorunması
istiqamətində həyata keçirdiyi siyasət
onun layiqli davamçısı - Prezident İl-
ham Əliyev tərəfindən uğurla davam
etdirilir. Bunu çoxlu sayda qəbul edilən
qərar və sərəncamlardan daha aydın
görmək mümkündür.
Ə d ə b i y y a t
18 iyun - Azərbaycan Respublikasında “İnsan Hüquqları Günü”nə, YUNESKO üzrə Azərbaycan Respublikası Milli Komissiyasının,
Əhali məsələləri üzrə Qahirə konfransının, Pekin Bəyannaməsi və Fəaliyyət Platformasının 20 illiyinə, BMT-nin Qadınlara qarşı ayrı-
seçkiliyin bütün formalarının aradan qaldırılması haqqında Konvensiyasının 35-ci ildönümünə həsr edilmiş “Qadın hüquqlarının təmin
edilməsində milli insan hüquqları təsisatlarının rolu” mövzusunda Ombudsmanların XII Bakı Beynəlxalq Konfransının materialları:
18-20 iyun, 2014-cü il /red. E.Süleymanova (Ombudsman) (ön söz); tərt.ed. Z.Əliyev, G.Rəhimova.- Bakı, 2014.-311 s.
Məhərrəmli, Z. Azərbaycanda Milli İnsan Hüquqları Günü /Z.Məhərrəmli //525-ci qəzet.- 2015.- 19 iyun.- S.2.
18 iyun Azərbaycanda İnsan Hüquqları Günüdür //Mədəniyyət.- 2015.- 12 iyun.- S.12.