Haci qadir qədirzadə Əshabi KƏHF: MÜQƏDDƏSLİK
Yüklə 152 Kb. Pdf görüntüsü
|
Deməli,bura bər şeydən əw əl insanlığın ata ocağı idi. Onda nə xristianlıq var idi, nə də islam. Burada xəlq adətləri və inancları hakim idi. Bu günümüzdə də belədir. “Ə shabi-Kəhfin tarixiliyinin öyrənilməsinə gəlincə qeyd etməliyk ki, rəvayətlə bağlı islam mənbələrində, həmçinin Avropa tarixşünaslığında geniş məlumatlar vardır. Rəvayətin baş verdiyi yerin İspaniya, Əlcəzair, Misir, Suriya, Əfqanıstan, Anadolu və Doğu Türküstan olduğu göstərilir.6 Müəlliflərin əksəriyyəti hadisənin xristianlıqla bağlı olub, İsa Peyğəmbərdən sonra baş verdiyini və sonra ‘‘Qurani-Kərim”ə daxil edildiyini söyləyirlər. Öncə “K ə h f surəsinin enməsi ilə bağlı məsələyə diqqət yetirək: Qureyişlər Nadir ibn Haris və Utbə ibn Müaytı Mədinədəki yəhudi alimlərinin yanına göndərirlər ki, onlardan Məhəmməddən və onun sifətindən soruşun və kəlamını söyləyin. Çünki onlar qədim kitab əhlidirlər. Onlarda bizdə olmayan peyğəmbər bilgiləri vardır. Bundan sonra onların ikisi də Mədinəyə gəldilər. Yəhudi alimləri onlara dedilər ki, ondan üç şey soruşun: 1.0 fityələr (gənc igidlər) kimlərdir? Xüsusiyyətləri nədir? Bunların hekayəsi olduqca maraqlıdır. 2 .0 rəcüli taw af (yəni o səfəredən adam) yer üzünün şərq və qərbinə çatan kimdir? Hekayəti nədir? 3.Ruh nədir? Bu üç məsələni soruşun. Əgər sizə onları xəbər versə nəbidir, ona inanın/ 15 Məhz bu fikirə söykənərək demək olar ki, hadisə xristianlıqdan əw əl baş vermişdir. Yəhudilərin kitablarında bu haqda məlumat vardır. Çünki birinci məsələ məhz “Ə shabi-Kəhf haqqındadır. İkinci məsələ isə Zülqəriney. Elmallı M. Hamdi Yazır hadisənin qədimdə olduğunu göstərir “Əbu Əli ibn Sina yazır ki, Aristotel Allaha tapınan bir toplumun başına gələn hadisədən bəhs edir ki, bu, "Əshabi-Kəhfdəkilərə bənzəyir. Deməli, “Əshabi- K əh f hadisəsi daha qədimdə olmuşdur».8 Rəvayətlərdə hökmdarın və zülmdən qaçanların adı verilsə də , “Qurani-Kəriırfdə bundan bəhs olunmur. Eyni zamanda hadisənin harada olması da göstərilmir. Bu da Allahın insanlardan gizli saxladığı məsələdir ki, bunun təsirindən dünyanın ayrı-ayrı yerlərində rəvayətlər yaranmışdır. Ümumiyyətlə, bəzi araşdırıcılar mağaranı İspaniyada, bəziləri Kiçik Asiyada, bəziləri Misir və s. yerlərdə axtarırlar. Fahreddin Razi belə deyin “Doğrusu, “ Əshabi- k ə h f in nə zamanını, nə yerini ağıla gətirə bilməyə imkan yoxdur. Bu ancaq bir nasdan öyrənilə bilərdi. Belə bir nas olmadığına görə bilinməsinə də imkan yoxdur” .9 Fransızların “Qrand” Ensiklopediyasında “Seri Dormans”- “yeddi yatmışlar” adı ilə bu hadisənin tarixiliyi, baş' verdiyi ərazi tam xristianlıqla bağlanır. Hətta bununla bağlı dəqiq tarixlər göstərməyə çalışılır.10 # 1 16 ............. . '* Mağaranın yeri haqqındakı anlaşılmazlıqları nəql edən Əbu Hayyan belə deyir “Bu mağara Rumda deyildi, Şamda deyildi, İspaniyada, Qranta tərəfində Lose ismində yerdə bir mağara vardır ki, içində ölülər və bərabərlərində çütümıış bir köpək vardır. Ölülərin çoxunun ətləri tökülmüş, bəzisinin əti vücuduna sımsıx yapışmışdır. Çox əsrlər keçmiş, biz bunların nə olduğunu bilmirik. İnsanlar isə bunların “ Əshabi- K əh f olduğunu sanırlar” .11 Mağarada ölülərin uzun müddət çürümədən qalması fikrinə Əbdürrəşid Əl- Bakuvidə də rast gəlirik. Müəllif Əfəsus şəhərindən bəhs edərkən "Əshabi-Kəhflə bağlı rəvayəti, mağaranın istiqamətini göstərməklə “...onun içində ölənlərin meyitləri çürümür. Onlar yeddi nəfərdir. Altısı arxası üstə yatır. Yeddincisi mağaranın uzaq küncündə arxası mağaranın divarına sağ böyrü üstə söykənib yatır. Onların ayaqlannın altında heç bir yeri zədələnməmiş olan it yatır” .12 Bu rəvayətin heç biri həqiqətə uyğun deyil. Sadəcə olaraq uzun illər mövcud olmuş tendensiyanın davamıdır. Çünki “Qurani- Kərim”də say bəlli deyil. Eyni zamanda, onunla bağlı mübahisə ediləcəyi bildirilir.”...De ki, onların sayını Rəbbim daha yaxşı bilir” . 13”Qurani-Kərim”də zülmdən qaçanların çürümədən qaldıqları deyil, qeyb olduqları bildirilir. Əgər meyitlər çürüməmiş olsaydı, hər şey aydın olardı. Naxçıvanda isə qeybə çəkilmə inamı mövçuddur. 17 V Əldə olunmuş çox saylı mənbələrdə demək olar ki, başlıca diqqət Türkiyə ərazisindəki, həmçinin digər ölkələrdəki “Əshabi- Kəhflərə yönəldilir. Naxçıvandakı “Əshabi-Kəhf’dən bəhs olunmur. Hətta tanınmış türk alimi Fərrux Sumər bu məsələyə həsr etdiyi kitabda da Naxçıvan “Əshabi-Kəhf indən bəhs etmir.14 Son illərdəki epiqrafik və bəzi dini araşdırmalar istisna olmaqla,15 Naxçıvan “Əshabi-Kəhf i ilə bağlı tədqiqatlar aparılmamışdır. “Q urani-Kərim in təvsiıiərində də əsasən Anadoludakı “Əsahabi-Kəhfdən bəhs olunur. 1992-ci ildə fars dilindən Azərbaycan türkcəsinə tərcümə edilmiş Sədrəddin Bəlağinin “Quran qissələri” kitabının “Əshabi-Kəhf bölməsindəki fikirlər yunan-roma mənşəli olmaqla, özündən əvvəlkiləri təkrar edir.16 Kitabın 191-ci səhifəsindəki izah üçün qoyulmuş işarədəki Qurani-Kərim, Kəhf surəsi, 10-cu ayə və sonrakı ayələr” ifadəsi yazılmışdır. Bu yanlışdır,çünki 9-cu ayədə deyilir ‘Yoxsa Kəhf və Rakim Əsabını bizim çaşılacaq ayələrimizdən bir şey mi sandın?”.17 Eyni zamanda, 10-cu ayə və sonrakı ayələrdə ifadəsindən belə çıxır ki, 110-cu ayəyə qədər. Lakin bu məsələdən 9-26-cı ayələrdə bəhs olunur. Müəllif Efesus şəhərindən bəhs edərkən onun coğrafi mövqeyini, həmçinin “Əshabi-Kəhflə bağlı rəvayətin məhz bu şəhərdə, təqribən 249-251-ci illərdə baş verdiyini göstərir.18 18 Yüklə 152 Kb. Dostları ilə paylaş:
|