56
3. Sə mimi, xeyirxah, gülə rüz olun
Sizin müştərilər, sifarişçilər, alıcılar, iş yoldaşlarınız və ya tabe-
likdə olanlar sizə mümkün olan qədər çox irad tuta bilərlər, bu vacib
deyil: istənilən halda siz özünüzü nəzakətli, gülərüz və səmimi aparma-
lısınız. Deyingən, hər şeydən şübhə edən və dəyişkən insanlarla işləmək
kimin xoşuna gələr? Yalnız ətrafınızda olanlara dostcasına münasibət
zirvəyə çatmağa imkan verə bilər (bu odemək deyil ki, xidməti borca
görə münasibətdə olduğunuz hər kəslə dostluq etmək lazımdır). Əgər
ə
trafınızda olanların hamısı sizin xoşa gəlməyi bacardığını təsdiq
edirlərsə, deməli doğru yoldasınız. Ədəb və xeyirxahlığın ən vacib
elementlərindən biri lazım olanı demək məharətidir. Bu prinsiplərə öz
hərəkətlərinizdə yol verməməlisiniz, onlar nitqinizdə əks olunur.
4. Yalnız öz haqqınızda yox, başqaları haqqında da fikirləşin
ş
i necə etmənizə rəğmən, tələbatı müştərinin və ya alıcının
nöqteyi-nəzərindən aydınlaşdırmaq sizə iqtisadiyyatın bütün sahələ-
rində-sənayedən və nəşriyyat işindən tutmuş tibbə və telekommunikasi-
yaya qədər irəliyə getməyinizə imkan verəcək. Ətrafda olanlara diqqət
təkcə müştəri və ya alıcılarla münasibətdə yox, həm də iş yoldaşları,
rəhbərlik və tabelikdə olanlara qarşı özünü göstərməlidir. Digərlərinin
fikirlərinə hörmət edin, onlarda bu və ya digər baxışların nəyə görə
meydana gəldiyini anlamağa çalışın. Daim həmkarlarınızın, rəhbərliyin
və tabelikdə olanların tənqid və məsləhətlərinə qulaq asın. şinizin
keyfiyyətinə kimsə şübhə ilə yanaşanda dərhal əsəbiləşməyə başlama-
yın; digər insanların fikir və təcrübəsini qiymətləndirdiyinizi göstərin.
Özünüzə inam sizə ciddi olmağa mane olmamalıdır.
5. Lazım olan kimi geyinin
Heç bir halda unutmaq lazım olmayan ən əsas prinsip budur ki, ilk
növbədə siz əhatənizdə xidmətdə, bu əhatə daxilində isə səviyyənizdə olan
işçilər kontingentinə yazılmağa cəhd etməlisiniz. Bəzi mütəxəssislər
«lazım olan kimi» yox, istədiyiniz kimi geyinməyi məsləhət görür ki, bu
məsləhətə əməl etməmək daha yaxşıdır. Hazırda firmada hansı rolda
olmağınızdan asılı olmayaraq, sizə «yazılmaq» lazımdır, lakin bununla
yanaşı siz ən yaxşı şəkildə görünməlisiniz, yəni zövqlə geyinməlisiniz,
57
sifətnizə rəngi düşən qammanı götürməlisiniz, aksessuarları səliqə ilə
götürməlisiniz: ayaqqabıdan tutmuş qalstuka qədər.
6. Düzgün danışın və yazın
Ş
ifahi və yazılı olaraq sözdə düzgün istifadə etmək nə deməkdir?
Bu o deməkdir ki, bütün ifadə etdiyiniz sözlər yazdığınız kimidir: daxili
yazışma və ya kimə ünvanlandığından asılı olmayaraq, firma xaricinə
göndərilən istənilən məktub yaxşı dildə izah olunmalıdır, bütün xüsusi
adlar isə səhvsiz olaraq verilməlidir. Ədəbsiz sözlərdən istifadə
etməməyə fikir verin: ola bilər ki, sizin fikrinizcə danışıq qeyri rəsmidir,
lakin fikrindən sizin bütün karyeranın asılı olduğu adam bu danışıqdan
məmnun deyil. Əgər hər hansı bir səbəbdən üçüncü bir şəxsin işlətmiş
olduğu nalayiq sözü-sitat qismində və ya hər hansı vəziyyətin qaydaya
salınması zamanı təkrar edirsinizsə, ən ədəbsiz sözüifadə etməyin.
Mətndə ədəbsiz sözü buraxmağı göstərmək üsulları mövjuddur,
məsələn, ekspletiv (izahlı) sözlərdən istifadə edin.
4.2. şçilərin davranışının mənəvi tənzimlənməsinin
qeyri-formal səviyyələri
Birinici nazir: Yazıq şahzadə!Şər atanı biz üzə çıxardardıq, oğrunu tuta
bilərdik, bic adamı isə aldada bilərdik, bəs bu….Sadə və dürüst
adamların hərəkətləri bəzən sirli olur!
E.Ş varts. Kölgə
Təş kilatın mə nə vi mühiti Təşkilatın mənəvi mühiti onun təşkilati
mədəniyyəti ilə müəyyən edilir. Formal
olaraq hüquqi cəhətdən təşkilatın nizamna-
mə şəklində qeyd edilmiş məqsədlər, missiyalar, dəyərlərin aspektləri
real məqsədlər və fəaliyyətin məzmunu ilə, təşkilatda meydana gələn
insanların qarşılıqlı münasibətlərinin xarakteri ilə dağıla bilər, bu
səbəbdən formal, legitim təşkilati mədəniyyət və gölgə, yaxud verilmiş
təşkilatda reallaşan real təşkilatın mədəniyyəti haqqında danışmaq olar.
Məhz sonuncu təşkilatda davranışın və münasibətlərin aparıcı mənəvi-
psixoloji stereotiplərini müəyyənləşdirir.
Təşkilatın mədəniyyətinə aid edilən ictimai təşkilatlarda mənəvi
mühit bu ictimai təşkilatların üzvləri tərəfindən bölünən birgə sosial və
mənəvi dəyərlərlə müəyyən edilir, bürokratik təşkilati mədəniyyətə aid
58
edilən dövlət müəsisələrində isə dövlət qulluqçularının ciddi şəkildə
riayyət etməli olduqları rəsmən qəbul edilmiş qanunlar və məcəllələrlə
müəyyən olunur. Kommersiya təşkilatlarında məqsədə işçilərin-təşkilat
üzvlərinin yüksək davamlı motivasiyasının, o cümlədən mənəvi
motivasiyasının yaradılması hesabına əldə olunur.
Sahibkarlıq təşkilati mədəniyyət və etik doktrina təşkilatın hər bir
üzvü üçün maksimal gəlirin əldə edilməsini nəzərdə tutan eqoizm prin-
sipləri əsasında qurulmalıdır. Kollektivçilik əsasında qurulan təbii
təşkilati mədəniyyətin etik prinsipləri kollektivin hər bir üzvü üçün
maksimal bərabərliyin, hüquq bərabərliyinin və öhdəlik bərabərliyinin
ə
ldə olunmasını nəzərdə tutur. Təbiəti etibarilə iyerarxik təşkilat
olduğundan bürokratik təşkilati mədəniyyət ikili xarakterə malikdir,
«aşağıların mənəviyyatı» və «yuxarıların mənəviyyatı» bilindiyi kimi
həmişə biri birindən fərqlənir. Onları yuxarıların maksimal məsuliyyəti
birləşdirir, yəni təşkilat üzvlərinin məsuliyyətsiz davranışı və hakimiy-
yət funksiyalarının maksimal şəkildə cəmləşməsi və «hakimiyyət
piramidasının» yuxarısında olan insanların məsuliyyəti. Bu səbəbdən
«yuxarıların « prinsipi «nə istəyirsən et», «aşağıların» Prinsipi isə «rəis
nə əmr edir onu et»dir.
Bürokratik mədəniyyət üçün məhz ikiyə parçalanmış, özgə-
ninkiləşdirilmiş, «bədbəxt şüur» vəziyyəti daha çox xarakterikdir.
Rəis və tabelikdə olanların arasında qarşılıqlı münasibət 3 mo-
dellə təsvir oluna bilər:
1)
tabelikdə olan rəisin ona yaratdığı və ya tamamilə məhkum
etdiyi bu və ya digər mühitdə özünə şəraitin qurbanı kimi baxır. Bu
səbəbdən rəis tabelikdə olana baş verən hər bir şeyə görə mənəvi
məsuliyyət daşıyır.
2)
Tabelikdə olan təşkilatın müəyyənləşdirdiyi rola uyğun olaraq
fəaliyyət göstərən «boş damar» və gözləntilərə yaxud da mövcud təşkilatda
bu rola əvvəlcədən təhkim edildiyinə görə cavabdeh olan şəxsdir;
3)
Tabelikdə olan təkcə rəisi razı salmağı bacara bilən yox, həm də
özünü incitməyən fərasətli icraçıdır. kiqat mənəviyyatın bu ikili zirvəsi
«durğunluq» dövründə deyildiyi kimi «rəis elə görüntü yaradır ki,
ödənişlər edilir, tabelikdə olanlar isə elə görüntü yaradır ki, onlar da
işləyir.»
Partisipativ (iştirakçı) təşkilati mədəniyyət kollektivin hər bir
üzvünün maksimal özünü inkişaf prinsipləri və təşkilatın bütün üzv-
lərinin onlar üçün ümumi olan işlərdə səriştəlilik və məlumatlılığından
Dostları ilə paylaş: |