25
poruszane jest przez coś innego zaprzestanie ruchu. To, co porusza się samo przez się nie
ustaje w ruchu, bo jego źródło ma w sobie. Dusza jest samopourszająca się, a zatem jej ruch
nie ustaje.
2/ Z „Ŝycia”: Rzeczy uczestniczą w ideach, są ich odzwierciedleniem. Rzeczy nie mogą
uczestniczyć w ideach przeciwstawnych: ogień nie przyjmuje zimna. Istotną cechę duszy jest
Ŝ
ycie, dusza zatem nie przyjmuje idei śmierci, bo się one wykluszają.
3/ z funkcji poznawczej duszy:
Fedon: 79a-80b: Dusza jest zdolna do poznania rzeczy
wiecznych i niezmiennych. Musi mieć zatem naturę pokrewną ideom, musi być podobna
rzeczywistości, którą poznaje. Ta rzeczywistość idei jest wieczna, dusza musi być zatem
nieśmiertelna.
4/”Z właściwego rzeczy zła”: Państwo 610-11: KaŜda rzecz ma właściwe sobie dobro i zło.
KaŜda rzecz niszczeje od właściwego sobie zła, a gdyby właściwe jej zło nie było w stanie jej
zniszczyć, to z natury byłaby nieśmiertelna. Złem duszy jest wada, niewiedza, a poniewaŜ
dusza od tego nie ginie, to nic nie jest w stanie jej zniszczyć.
- Platon w formie mitu kreśli przyszłe losy duszy (ESCHATOLOGIA). Platon jest
przekonany, Ŝe człowiek na ziemi jest przejściowo, a Ŝycie ludzkie jest próbą, prawdziwe
Ŝ
ycie rozpoczyna się po śmierci. Dusza zostaje wtedy osądzona na podstawie sprawiedliwości
i niesprawiedliwości, cnoty i wady. Los takiej duszy moŜe być trojaki:
1/ jeśli człowiek Ŝył sprawiedliwie otrzyma nagrodę w postaci egzystencji na Wyspach
Szczęśliwych;
2/ jeśli Ŝył niesprawiedliwie – zostanie strącony do Tartaru;
3/ jeśli był nadmiernie przywiązany do ciała i nie potrafił się przed śmiercią z niego
wyzwolić, to wciela się w te charaktery, które były mu najbliŜsze za Ŝycia. Pełne wyzwolenie
z kołowrotu wcieleń osiąga filozof (por. Fedon 82)
- Z tą koncepcją człowieka i jego przeznaczenia wiąŜe się nowa, ascetyczna moralność
przeciwstawiająca ostro duszę ciału. Utrwalona zostaje nowa hierarchia wartości, która na
szczyt wszystkich dóbr wynosi dobra religijne i duchowe.
10. NAUKA O PAŃ
STWIE:
- Dla Platona polityka jest nadrzędną nauką, a narzędziem jej realizacji jest filozofia. Celem
polityki i pań
stwa jest dobro człowieka, a poniewaŜ człowiek utoŜsamia się z duszą, to
26
celem polityki jest troska o duszę. Państwo ma zatem zapewnić człowiekowi nie dobrobyt, ale
zbawienie. Ź
ródłem pań
stwa jest potrzeba, fakt, Ŝe nikt z ludzi nie jest samowystarczalny.
Dobro państwa jako całości jest waŜniejsze niŜ szczęście poszczególnej warstwy czy
pojedynczego człowieka. Tak pojęte państwo realizuje sprawiedliwość.
- Państwo idealne powinno odpowiadać ludzkiej naturze i być w niej zakorzenione. KaŜdy
człowiek rodzi się z określonym usposobieniem i to jest podstawą podziału państwa na klasy.
DUSZA
CIAŁO
KOSMOS
STAN
CNOTA
ROZUMNA
GŁOWA
Zjawiska
ASTRON.
WŁADCY
MĄDROŚĆ
GNIEWLIWA
SERCE
Z.METOROL. STRAśNICY
ODWAGA
POPĘD
LĘDŹWIE
Z.CHTONICZ. ROLNICY
RZEMIEŚL-
NICY
UMIARKOWANIE
- Klasowy podział państwa jest dostosowany do charakteru człowieka. KaŜda klasa powinna
podlegać określonemu stylowi wychowania. Warstwa rolników, rzemieślników i kupców
moŜe posiadać dobra materialne, a ich zadaniem jest dostarczanie środków do Ŝycia
pozostałym warstwom. StraŜnicy nie posiadają własności prywatnej, a za ich działalność inni
dostarczają im środków do Ŝycia. Gimnastyka i muzyka kształtuje ich charakter, aby byli
odwaŜni. Panuje tutaj pełna wspólnota: kobiety i męŜczyźni podlegają takiemu samemu
sposobowi wychowania. W określonym wieku najlepsi przedstawiciele tej warstwy łączą się z
najlepszymi i wydają potomstwo, które jest wychowywane przez wszystkich. Rodzice nie
powinni nawet znać swoich dzieci. Państwo jest jedną wielką rodziną. Filozofowie –władcy
równieŜ nie mają własności prywatnej, podlegają kształceniu, którego podstawą jest
gimnastyka i muzyka, a potem dialektyka dostarczająca poznania prawdziwego bytu i dobra.
- Państwo w ten sposób urządzone jest mądre, czyli dobrze sobie radzi, bo władcy znają
prawdziwe dobro. Jest ono odwaŜne tj. cechuje je stałość, wytrwałość, odporność na
przyjemność i ból. Jest umiarkowane tj. zdyscyplinowane w czerpaniu przyjemności. W ten
sposób realizuje sprawiedliwość, tj. kaŜdy robi te rzeczy, do których został wyznaczony
przez naturę, a co usankcjonowało prawo. Państwa zdeprawowane to państwa wbrew
naturze i jej porządkowi. Takie zdeprawowane formy rządzenia to timokracja, którą kieruje
27
Ŝą
dza zaszczytów, oligarchia, która realizuje się kiedy państwem rządzi mała grupa
poŜądająca bogactw, demokracja, która jest rządami demagogów i przygotowuje tyranię.
Najlepszą formą państwa jest ustrój arystokratyczny, tj. oparty na cnocie.