35
- Czas, zdaniem Arystotelesa, nie ma początku, ani końca, gdyŜ przed jego powstaniem
musiałoby być jakieś „przedtem”, a po jego końcu jakieś „potem”. Ale „przedtem” odniesione
do „potem” to właśnie czas, który jest miarą ruchu. Dlatego, jeśli czas jest wieczny, to
wieczny jest takŜe ruch.
- Kiedy ruch moŜe być wieczny?
- kiedy jego zasada , która jest jego przyczyną jest wieczna;
- jego zasada jest nieruchoma (szukając przyczyn ruchu nie moŜna iść w
nieskończoność i naleŜy zatrzymać się na pierwszej, nieruchomej przyczynie);
- jego przyczyna jest czystym aktem- bo gdyby miała przymieszkę moŜności, to nie
byłaby nieruchoma, ale poruszałaby się, aby zaktualizować tę moŜność;
- jest przyczyną, która nie działa jak przyczyna sprawcza, bo to sugerowałoby zmianę,
ale jak przyczyna celowa: tak jak przedmiot miłości porusza kochającego, przedmiot
poznania – poznającego, a sam pozostaje nieruchomy.
- Musi zatem istnieć Pierwszy Nieruchomy Poruszycie, który jest substancją nadzmysłową,
ź
ródłem ruchu w świecie.
Natura Pierwszego Nieruchomego Poruszyciela:
- Jego naturę stanowi taka forma Ŝycia, które jest najdoskonalsze, dla nas moŜliwe tylko przez
chwilę, tj. Ŝycie czystej kontemplacji, czystej myśli. Przedmiotem tego myślenia jest on sam,
gdyŜ myśląc o czymś poza sobą – potrzebowałby tego. Jest on zatem Samomyślącą się myślą,
która ujmuje najdoskonalszy przedmiot – jego samego.
Poruszyciele sfer niebieskich:
- Zdaniem Arystotelesa jeden poruszyciel nie wystarcza do wytłumaczenia ruchów
wszystkich sfer niebieskich, z których kaŜda porusza się w sposób odmienny. Dlatego
opierając się na wyliczeniach współczesnego mu astronomia Kallipposa z Kyzikos przyjął,
Ŝ
e jest 55 sfer niebieskich. Bóg porusza bezpośrednio tylko I sferę, a pozostałych 55
poruszycieli porusza pozostałe sfery nieba.
9. KONCEPCJA CZŁOWIEKA:
- Arystotelesowska psychologia zajmuje się szczególnego rodzaju bytami, tj. bytami
oŜywionymi. Byty oŜywione wyróŜniają się tym, Ŝe posiadają zasadę, która udziela im Ŝycia,
a jest nią dusza.
36
- Relację ciała do duszy w bytach oŜywionych Arystoteles tłumaczy odwołując się do
hylemorficznej struktury bytów:
- ciało jest materią, moŜnością;
- dusza jest formą, aktem, entelechią: Dusza jest pierwszym aktem ciała naturalnego,
które ma w moŜ noś ci Ŝ ycie ( O duszy 412a) .
- Arystoteles zajmuje zatem stanowisko pośrednie pomiędzy presokratykami, dla których
dusza była elementem fizycznym, a Platonem, dla którego była czynnikiem idealnym. Jego
koncepcja jest koncepcją organiczną: ciało i dusza składają się na jedność bytu ludzkiego, ale
to dusza jest tym elementem, który czyni ciało tym, czym być powinno, bo jest aktem.
- Dusza spełnia róŜne funkcje Ŝyciowe. Jest za ciało odpowiedzialna i reguluje jego
funkcjonowanie. Te funkcje, które spełnia dusza moŜna ułoŜyć w 3 grupy, wyróŜniając 3 typy
dusz:
a/ DUSZA WEGETATYWNA / roś linna– odpowiada za czynności związane z
odŜywianiem się, wzrostem oraz rozmnaŜaniem się;
b/ DUSZA ZMYSŁOWA/ zwierzę ca – oprócz funkcji wegetatywnych spełnia funkcje
zmysłowo-motoryczne: poznawanie zmysłowe-poŜądanie-ruch.
- Poznanie zmysłowe – Arystoteles wyjaśnia odwołując się do hylemorficznej struktury bytu
oraz do nauki o akcie i moŜności:
- władze zmysłowe są w moŜności do poznania: tj. są zdolne do odbierania wraŜeń;
- władze zmysłowe „mobilizują się” do poznania, kiedy zadziała czynnik w akcie – tj.
przedmiot podpadający pod zmysły;
- władza zmysłowa stara się upodobnić do przedmiotu przejmując podobieństwo jego
formy- tj. wraŜ enie;
- kaŜda władza zmysłowa ma właściwy sobie przedmiot;
- ruch, spoczynek, kształt i wielkość jest postrzegane przez kilka zmysłów;
- wraŜenia są zatem syntetyzowane w zmyśle wspólnym, tworzy się – wyobraŜenie,
które wytwarza wyobraź nia a pamięć przechowuje;
- z nagromadzenia przechowywanych w pamięci faktów bierze się doświadczenie.
- Według Arystotelesa wszelka ludzka wiedza pochodzi z doś wiadczenia – to
stanowisko nazywa się EMPIRYZMEM GENETYCZNYM.
- Jego zdaniem człowiek nie posiada Ŝadnej wiedzy wrodzonej, ale rodzi się jako nie
zapisana tablica (tabula rasa), na której doświadczenie zapisuje swoje znaki.
37
C/ DUSZA ROZUMNA/ludzka oprócz funkcji wegetatywnych i zmysłowo-motorycznych
spełnia funkcje poznania intelektualnego i wyboru.
- Akt poznania intelektualnego róŜni się istotnie od postrzeŜenia, bo nie ma związku z
organami cielesnymi, ale podobnie jak postrzeŜenie zmysłowe poznanie intelektualne polega
na przyswojeniu formy przedmiotu intelektualnie poznawanej.
- Władzą, która dokonuje aktu poznania intelektualnego jest intelekt, który jest w moŜności
do przyjęcia intelektualnie poznawalnej formy. Zmysły dostarczają wyobraŜeń, ale
wyobraŜenie, które ma cechy konkretne, jednostkowe nie jest w stanie zmobilizować intelektu
do poznania. Z tego względu Arystoteles wyróŜnił intelekt czynny, którego funkcja podobna
jest do działania światła: jakby oświetlając wyobraŜenie wydobywa on z niego znajdującą się
tam w moŜności strukturę ogólną.
- Intelekt bierny ujmuje tę strukturę – jest on intelektem poznającym, co zapewnia naszemu
poznaniu realizm.
- Intelekt czynny Arystoteles opisuje jako „boski, przychodzący z zewnątrz” (O rodzeniu się
zwierzą t II, 3). Reale wyjaśnia te słowa w ten sposób, Ŝe Arystoteles wskazać na fakt
transcendencji tej władzy wobec tego, co zmysłowe. Intelektu nie da się zredukować do ciała.
Intelekt z całą pewnością jest w duszy, ale nie jest pewne, czy jest władzą indywidualną.
Intelekt czynny mógłby być fundamentem nieśmiertelności w bycie ludzkim, ale Arystotelesa
nie zajmowały kwestie eschatologicznie. Na gruncie konsekwentnego hylemorfizmu, gdy
rozpada się związek duszy i ciała, ginie dusza.
- Te niejasne kwestie stały się inspiracją do rozbieŜnych interpretacji komentatorów
Arystotelesa. Np. Aleksander z Afrodyzji (III w. po Chr.) zinterpretował intelekt czynny
jako boski, oddzielony, a zatem ponadindywidualny.
- NaleŜy zwrócić uwagę na to, Ŝe owe 3 typy dusz nie są 3 częściami czy poziomami duszy.
W kaŜdej istocie oŜywionej jest tylko jedna dusza, jako forma tej oto materii. Dusza z
wyŜszego porządku pełni funkcje dusz niŜszych oraz swoje własne funkcje.
10. FILOZOFIA PRAKTYCZNA:
-Spośród nauk praktycznych funkcję podstawową, architektoniczną pełni polityka.
Arystoteles przyporządkowuje zatem etykę polityce.
Dostları ilə paylaş: |