I c I l d VII-XII əsrlər azərbaycan şERİ

B ir g av alı  ağ acın m   se ç m iş  o ls a   k ö lg ə sin i,
İlan,  ə q rə b ,  çayan,  h ü n ü   b ü rü sü n   d ö rd   d ö v rə sin i. 
Q art  q u rb a ğ a  zig il  atsm ,  q o c a   ş a h m a r  ağı  tö k sü n ,
Şiş  b ü rü sü n   ə n d a m ım ,  x ə r ç ə n g   k ə s s in   n ə fə s in i.
B izim  ü ç ü n   q a ra n h q d a   o  y e g a n ə   m a y a q   idi, 
T u fa n la rı  ram   e lə y ə n  b ir  sü k a n ç ı,  b ir  d ağ   idi. 
Y a tırard ı  q iy am ım   e s a rə tç i  z a lım la rın ,
E lə   ayıq,  sayıqdı  ki,  y a ta rk ə n   d ə   o y a q   idi.
B ə li  m ü rg ü   v u ra rk ə n   d ə   b u   d ü n y a n ı  g ö rə rd i  o. 
A resin *   c ə n g   arab asm   u ld u z la ra   sü rə rd i  o.
Q o lla rın a  y ığ sa b e lə   m in   p ə h lə v a n   q ü v v ə tin i, 
Ç iç ə k lə ri  asta ü zər,  g ü lü   eh m a l  d ə rə rd i  o.
D a n ışa rk ə n   göz  q a la rd ı  o  k ə la m d a ,  o  x o ş  sə s d ə . 
Ə x laq ı  saf,  ruhu y ü k s ə k ,  k ö n lü   o d lu   b ir h ə v ə s d ə . 
Y u x u su n d a n  a y rıla rk ə n   q a p la n   k im i  sıç ra y a rd ı, 
B ölüb  isti  çö rə k lə ri,  p a y la y a rd ı  sü frə   ü stə.
H ə z rə t  İsa  p e y ğ ə m b ə rin   q a b ırğ a sı  ara sm d a n  
O n u n   d ə ry a   ü rə y in ə   d a m la -d a m la   ax m ışd ı  qan.
Ə n  m ü q ə d d ə s  d u alarla  T a n rısın a   tan ışd ı  o, 
Ö lü m sü z lü k  tap m ışd ı  o,  güc  alıb   ö z   z ə k a sın d a n .
M ə n im   a ğ lım  nə  qu  q u şu ,  n ə   d ə   p ə ri  n ə ğ m ə s id ir. 
Q ata rın d a n   ayrı  d ü şə n   b ir d u m a n ın   n alə sid ir.
Y e tim   q ald ı  böyük  ş ə h ə r,  b aşsız  q ald ı  p o la d   qala. 
Ö m ü r b o y u   g ö rm ə m işd ik   b u   c ü r  m atə m ,  b u   c ü r  bəla!
E y   dost,  n ə   cü r tapdı  sə n i  o  q ara  ə l,  qanlı  b ıç a q ?
K aş  b a ta q lıq   qurdu  kim i  q u ru y ay d ı  o  q u ru m saq .
Q a n   qusay d ı,  g ə b ə rə y d i,
N e ç in  b iz i  tale  əydi?
Ares -  yunan əsatirində  hərb  tanrısıdır.
S ən   ki,  q ızıl  g ü n əş  kim i  nur  saçırd m   s ə rin -s ə rin ,
Q ürub  etdin...  q ərq   olm u şu q   z ü lm ə tin ə   g e cələrin .
A ram ıza  b u lud  girdi,  ayrı  düşdük  g ü n ə şd ə n   biz.
S ənin  çin ar q a m ə tin ə   h ə s rə t  qaldı  g ö zlərim iz.
İllə r boyu  q a n -y a ş  töküb,  ü rəy im i  d id ə c ə y ə m .
S ənsiz y etim   qalan tə x ti  k ə d ə rlə   sey r  e d ə c ə y ə m .
Sevinc  y o lu   kip  bağlanıb.  G özüm ,  k ö n lü m   a h -am an lı. 
S ifətim ə  yaş  süzülür b u la q -b u la q ,  e y   q ə h rə m a n ,
B u  gün  sə n ə   h ə s rə t  ç ə k ə n   d o ğ m a la n n   halı  y am an.
Y addan  çıx m az  bu  m ə h ə b b ə t heç  b ir  zam an,  h eç  bir zam an 
K aş  ki,  b izim   sö zlərim iz  ə tir  saçan b u x u r kim i 
A lışaydı  m əzarın d a,  y an ay d ı  son  d am lay acan .
B aşım ızm   tacı  düşdü,
T axtım ız  da,  b axtım ız  d a  yetim   qaldı.
G ücüm üzün  ş a n -şö h rə ti 
S ən in lə  b ir basdırıldı.
F əx r elərdi  ad ın   ilə  T ib er  gölü,  L iv an   dağı.
D ayanardı  səni  g ö rc ə k   şim al  yeli,  azğ ın   yağı.
İndi  yurdu  sə n siz   görüb  h u n lar q a p ır baltasın ı,
Solacaqm ı  tə p ik lə rd ə   n a r  cən n əti,  n ə rg iz   bağı.
H anı,  hanı  qızıl  tacın  d a ş-q a şla rı,  u ld u zları.
Sold u ru b d u r  g ə lin lə ri  q ə m   tozları,  d ə rd  tozları.
B alasını  itirm iş  tə k  y a x a   yırtır,  yaş  tö k ü rlə r.
S olub  g ed ən   b ə n iz lə rin   n ə   y am an d ır b u   qübarı.
T ac  əhli  də  an la y ır  ki,  tac  ə b ə d i  b ə z ə k   deyil.
Ü zərin d ən   atm aq   istə r  lə k ə lə n m iş   şö h rə ti,  bil,
N ə lə r  deyir  bu  m ü sib ə t?   Y atm a,  deyir,  ay d ,  qəfıl!
O   öm rün  ki,  so n u   b u d u r,  h ə y a t b iz ə   g ə rə k   deyil.
X o şd u r m ə n ə   b u   sö zləri  d ey ib   y atm aq ,  susub  yanm aq. 
A n caq   daha  xoş  olardı  s ə n in lə   b ir d ə fn   olunm aq!

---

M U S A   Ş Ə H Ə V A T
VII əsrin  ikinciyarısı,  VIII əsrin  əw ə llə rin d ə  yaşayıb-yaratm ış Azərbaycan 
şairidir.  Ömrünü  əsasən  M əd in ə d ə  keçirsə  də,  vətəni  ilə  əlaqəsini  kəsməmiş, 
te z-tez  Təbrizə sə fər etmişdir.
Ə rəb dilində yazd ığ ı  əsərlərin  b ir h issəsi d ö vrü m ü zəd ək gəlib çıxmışdır.
O rta  əsr  qaynaqlarında  və  M .  Tərbiyətin  “D anişm əndani-A zərbayean ’’ 
kitabında  M usa  Şəhəvatdan  m ü xtəsər  bəhs  edilir.  F ilo lo q   İbn  Qüteybənin 
(8 2 8 -8 8 9 ) və m əşh u r ərəb  tarixçisi T əbərinin
  (
8 3 8 -9 2 3
) 
əsərlərində şeirlərin- 
dən  nüm unələr verilmişdir.
Y aradıcdığında  sosial  sa tira   güclüdür,  rü şvətxo r  qaziləri  və  zülm kar 
valiləri,  Ə m əvi xəlifəsi  Yəzidi h əcv etmişdir.  D idaktik şeirlərində yü k sə k  itısani 
keyfıyyətlər tərənnüm   olunur.  L ir ik  şe irlə r d ə yazm ışdır.
1
B ilm irə m  h eç  n ə   ü çü n   y a r  m ə n i  tə rk   etd i,
Ü rə y im   d ə  q o şu lu b   y a rım   ilə   b ir  getdi.
İşv ə   ilə   m ən i  h in d u   ö z ü n ə   q u l  eləd i,
R u h u m u  d ü n y a d a   m in  d ə r d   ilə   m ə ş ğ u l  e ləd i.
B u   b ə la n ı  m ə n ə   A lla h   ö z ü   g ö n d ə rd i  fə q ə t,
Ö zü   d ə   hifz  e lə y ə r,  etsə ,  b ə la d a n ,  ə lb ə t.
H ə m z ə   öz  d ö v lə tin i  v erd i,  tə ş ə k k ü r a ld ı,
V a r  g ed ən d ir,  o n a   a lə m d ə   f ə q ə t  ad  q ald ı.
B ir b e lə  b ə x şiş  ed ir,  fıkri  o n u n   eh san d ır,
B a şq a   bir m ə q s ə d i  yox,  ç ü n k i  tə m iz   insandır.
Ö lk ə d ə   qıtlıq  o larsa,  o  a ç a r b ə x şiş  ə li,
V a r-y o x u   g e tsə   d ə ,  ac  q o y m a z ,  inan  ki,  b u   eli.
O n u n   ə z m ilə   b e la lə r  h am ısı  y o x   olm uş,
B ə x şişilə   h am ı  o  tə h lü k ə d ə n   q u rtulm uş.
Ç ö h rə sin d ə n  y a y ılır h ə r y an a  is m ə t nuru,
H eç  n ə   e tm ə z   lə k ə li  b ö y lə  tə m iz  b ü lluru.
S ən  b a h a rsa n ,  y a ğ ışm  ə d l- ə d a lə t  olm uş, 
K im də,  b ilm ə m ,  b e lə   b ə x şişlə   k ə ra m ə t o lm uş?
2
B ab an ız  T ə lh ə   k im i  cana  d ə y ə n   in san   idi,
O nun  ö v lad ları  d a  x e y r  ilə  y a r olm alıd ır.
S ən  ki,  T e y m  -  H aşim in in   n ə s lin ə   b ağ lı  qızsan, 
X islə tin d ə   b a b a la r nam usu  v a r olm alıd ır.
İstə rə m   s ə n   ə b ə d i  sağlıq  ilə  y a r o lasan ,
Ə dl  ilə   ö z   ə m ə lin d ə n   sevinib  zö v q   alasan.
3
D oğru h ö k m   e y lə s ə   h a k im lə r ə g ə r   ə d l  ilə,
O  zam an   h a q q -ə d a lə t  o lacaq d ır b ə rp a .
Evi  ab ad   S ə id in  ki,  sev ir o  h ə q q i,
İbn  C ü rm ü z   d ə   a tır h ö k m ü n ə  d ə rh a l  im za.
4
S ən d ə  y o x   b ir  e lə   nöqsan,  sə n ə   ira d   tu talar, 
V arlığın  x e y r ev id ir,  ord a  fə q ə t n e m e t  var. 
Ö z g ə lə rd ə   g ö rü lə n   eyb  ham   sə n d ə ,  hanı?
H eyif,  ço x   h e y if v ü c u d u n   d ah a  o ld u   fani!
5
Ey hak im ,  s ə n   aciz,  aravuransan,
S ən d ən  b ir  q azi  tə k   ə l  ü z m ü şə m   m ən .
X alqa  e td iy in   z ü lm   ev in i  yıxsın,
O nu b ir d ə   h e ç  v a x t  ab ad  g ö rm ə   sən!

---